سیتومگالوویروس چیست؟
سیتومگالوویروس یا به اختصار CMV، یک عفونت شایع است که از خانواده ویروس های هرپس محسوب می شود. این ویروس می تواند در هر فردی رخ دهد، اما زمانی که فرد باردار به تازگی یا در طول بارداری به این ویروس مبتلا شود، احتمال انتقال آن به جنین وجود دارد. در این صورت نوزاد با عفونت مادرزادی سیتومگالوویروس متولد می شود. عفونت مادرزادی سیتومگالوویروس می تواند باعث مشکلاتی مانند کم شنوایی و اختلالات رشد شود. همچنین این ویروس برای افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، مانند دریافت کنندگان پیوند اعضا، می تواند عوارض جدی به همراه داشته باشد.
سیتومگالوویروس چه کسانی را تحت تاثیر قرار می دهد؟
هر کسی ممکن است به سیتومگالوویروس مبتلا شود، اما بیشتر افراد بدون علائم هستند. بیشترین خطر این ویروس برای زنان باردار و کسانی است که سیستم ایمنی شان ضعیف شده، مانند افراد مبتلا به ویروس HIV یا کسانی که پیوند عضو یا سلول بنیادی داشته اند.
سیتومگالوویروس در بارداری
اگر قبل از بارداری یا در طول آن به این ویروس مبتلا شوید، احتمال دارد ویروس از طریق جفت به جنین منتقل شود. این موضوع خطر سقط جنین را افزایش می دهد و ممکن است نوزاد با مشکلاتی مثل کم شنوایی، اختلالات رشد یا حتی نابینایی به دنیا بیاید.
سیتومگالوویروس در افراد با سیستم ایمنی ضعیف
افرادی که به دلیل بیماری هایی مانند HIV یا مصرف داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی برای پیوند عضو، سیستم ایمنی شان ضعیف شده، نمی توانند به راحتی با ویروس هایی مانند CMV مقابله کنند. این ویروس ممکن است بعد از ابتلای اولیه به صورت نهفته در بدن بماند و در مواقع ضعف سیستم ایمنی دوباره فعال شود و بیماری زا گردد.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر ابتلا به سیتومگالوویروس هستند؟
- کودکان زیر 5 سال، چرا که حدود یک سوم کودکان تا این سن مبتلا به CMV شده اند.
- افرادی که در تماس نزدیک با کودکان زیر ۵ سال هستند، مثل والدین یا مربیان مهدکودک.
- کسانی که سیستم ایمنی شان ضعیف است، از جمله بیماران HIV و افرادی که پیوند عضو یا سلول بنیادی انجام داده اند.
- افرادی که در محیط های شلوغ و پرجمعیت زندگی یا کار می کنند.
شیوع سیتومگالوویروس چقدر است؟
سیتومگالوویروس بسیار شایع است، ولی بیشتر افرادی که به آن مبتلا می شوند، علائم واضحی ندارند. در ایران و بسیاری از کشورهای دنیا تخمین زده می شود که:
- حدود نیمی از افراد تا سن 40 سالگی حداقل یک بار به CMV مبتلا شده اند.
- تا سن 80 سالگی، حدود 90 درصد افراد حداقل یک بار این ویروس را دریافت کرده اند.
- تقریبا 50 هزار نوزاد سالانه با عفونت مادرزادی CMV متولد می شوند که تنها حدود 10 درصد آن ها در بدو تولد علائم دارند.
علائم سیتومگالوویروس در انسان
علائم این ویروس به شرایط سیستم ایمنی فرد و زمان ابتلا بستگی دارد؛ یعنی اینکه آیا فرد عفونت مادرزادی دارد یا بعد از تولد به آن مبتلا شده است.
علائم سیتومگالوویروس در افراد با سیستم ایمنی سالم
بیشتر افراد با سیستم ایمنی سالم علائم خاصی ندارند یا علائم خفیفی دارند. اگر علائم ظاهر شوند، معمولا شبیه به بیماری مونونوکلئوزیس هستند که شامل موارد زیر است:
- خستگی شدید
- درد عضلات
- تعریق
- سردرد
- گلودرد
- تورم غدد لنفاوی
- بثورات پوستی
علائم سیتومگالوویروس در افراد با سیستم ایمنی ضعیف
افرادی که سیستم ایمنی شان ضعیف است، ممکن است عفونت جدیدی بگیرند یا ویروس نهفته در بدن شان فعال شود. علائم می تواند بسته به عضو درگیر متفاوت باشد، از جمله:
- تب و خستگی
- التهاب ریه (با علائمی مانند تنگی نفس، سرفه، درد عضلانی)
- التهاب شبکیه چشم که می تواند باعث تاری یا کاهش بینایی شود
- التهاب معده یا روده که موجب درد شکم، خون در مدفوع، تهوع، استفراغ و اسهال می شود
- التهاب مغز که ممکن است سردرد، تشنج و گیجی ایجاد کند
علائم عفونت مادرزادی سیتومگالوویروس
برخی نوزادان با این عفونت در بدو تولد علائم زیر را دارند:
- وزن کم هنگام تولد یا کاهش وزن ناکافی
- کم خونی
- زردی پوست و چشم ها
- لکه های قرمز زیر پوست که شبیه بثورات هستند
- بزرگ شدن کبد و طحال
- کوچک بودن اندازه سر
- تشنج
- کم شنوایی
- تاخیر یا مشکلات در رشد حرکتی
چگونه به ویروس CMV مبتلا می شویم؟
ویروس CMV از طریق مایعات بدن فرد مبتلا به دیگران منتقل می شود. این مایعات شامل بزاق، ادرار، خون، شیر مادر و مایع منی هستند. شایع ترین راه های انتقال ویروس عبارت اند از:
- تماس مستقیم با ادرار و بزاق (مهم ترین راه انتقال در کودکان خردسال و زنان باردار)
- تماس جنسی
- انتقال از مادر به نوزاد از طریق شیر مادر
- انتقال از طریق تزریق خون یا پیوند عضو
آیا CMV از راه جنسی (STI) منتقل می شود؟
خیر، ویروس CMV به عنوان یک بیماری منتقله از راه جنسی شناخته نمی شود، هرچند از طریق رابطه جنسی هم قابل انتقال است، ولی این راه معمول ترین روش ابتلا نیست.
چگونه سیتومگالوویروس تشخیص داده می شود؟
برای تشخیص CMV، پزشکان معمولا از آزمایش خون، ادرار یا بزاق استفاده می کنند. به دلیل علائم خفیف یا فقدان علائم در بسیاری از افراد، اکثر افراد نیازی به آزمایش ندارند.
- اگر سیستم ایمنی شما ضعیف است، ممکن است پزشک آزمایش CMV را توصیه کند.
- نوزادان با علائم CMV در هفته های اول زندگی هم ممکن است مورد آزمایش قرار بگیرند.
چه آزمایش هایی برای تشخیص CMV انجام می شود؟
- آزمایش خون: معمول ترین روش تشخیص در بزرگسالان است که با نمونه گیری از رگ و بررسی در آزمایشگاه انجام می شود.
- آزمایش ادرار: معمولا برای نوزادان استفاده می شود. نمونه ادرار جمع آوری شده برای تشخیص ویروس بررسی می شود.
- آزمایش بزاق: با استفاده از سواب نرم داخل دهان نوزاد نمونه برداری می شود و به آزمایشگاه فرستاده می شود.
درمان CMV چگونه است؟
- داروهای ضدویروسی مانند گانسیکلوویر (GCV) و والگانسیکلوویر (VGC) معمولا برای درمان افراد با سیستم ایمنی ضعیف یا نوزادان مبتلا به CMV علامت دار استفاده می شود.
- این داروها به صورت تزریق وریدی یا قرص مصرف می شوند.
- در افراد با سیستم ایمنی سالم، معمولا نیازی به درمان نیست چون ویروس بدون مداخله از بین می رود.
- داروهای ضدویروسی نمی توانند آسیب های وارد شده را ترمیم کنند اما می توانند ریسک مشکلات آینده را کاهش دهند.
- کودکان مبتلا به CMV ممکن است نیاز به درمان های توانبخشی مانند گفتاردرمانی یا کاردرمانی داشته باشند.
چه مدت طول می کشد تا CMV بهبود یابد؟
حتی در افراد با سیستم ایمنی سالم، علائم CMV ممکن است هفته ها یا ماه ها ادامه داشته باشد و فرد احساس خستگی و ضعف کند.
چشم انداز بیماری سیتومگالوویروس چگونه است؟
- در افراد با سیستم ایمنی سالم: دوره بیماری ممکن است از یک هفته تا چند ماه طول بکشد و عوارض جدی نادر است.
- در نوزادان مبتلا به CMV مادرزادی: حدود 50٪ کودکان با علائم در بدو تولد ممکن است عوارض بلندمدت مانند مشکلات شنوایی، بینایی یا تأخیرهای رشد داشته باشند.
- در افراد با سیستم ایمنی ضعیف: شدت بیماری و عوارض به محل عفونت و سرعت درمان بستگی دارد و معمولا نیاز به بستری شدن دارد.
عوارض احتمالی CMV در افراد با سیستم ایمنی ضعیف
- مشکلات شناختی ماندگار (مانند مشکل در تمرکز و حافظه)
- از دست دادن کامل یا جزئی بینایی
- پارگی در مری یا روده ها
- ذات الریه شدید
- پس زدن عضو پیوندی
چگونه می توان از CMV پیشگیری کرد؟
- از به اشتراک گذاشتن غذا، قاشق، لیوان و سایر وسایل خوردن با کودکان خردسال خودداری کنید.
- پستانک کودک را در دهان خود نگذارید.
- پس از تعویض پوشک یا کمک به کودک برای رفتن به دستشویی، دست ها را با آب گرم و صابون بشویید.
- هنگام رابطه جنسی از کاندوم استفاده کنید، حتی اگر فقط با یک شریک رابطه دارید.
- اگر پیوند عضو انجام داده اید، پزشک ممکن است داروهای ضدویروسی برای پیشگیری تجویز کند و آزمایش های منظم برای شناسایی زودهنگام عفونت انجام دهد.
چگونه باید با سیتومگالوویروس زندگی کرد؟
- استراحت کافی داشته باشید و به بدن خود فرصت بازیابی بدهید.
- اگر سیستم ایمنی شما ضعیف است، پزشک شما را به دقت زیر نظر می گیرد و راهنمایی می کند چه زمانی به دنبال مراقبت های پزشکی باشید.
- اگر کودک شما مبتلا به CMV مادرزادی است، حتما با پزشک اطفال همکاری کنید و درمان های توانبخشی را به موقع آغاز کنید.
ویروس CMV چه مدت در بدن می ماند؟
پس از ابتلا، ویروس CMV می تواند به صورت غیرفعال در بدن باقی بماند و در صورت ضعیف شدن سیستم ایمنی دوباره فعال شود و علائم ایجاد کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
- اگر علائم CMV دارید و سیستم ایمنی ضعیفی دارید.
- اگر نوزاد شما علائم CMV مادرزادی دارد.
- اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید، با پزشک درباره راه های پیشگیری صحبت کنید.
سوالاتی که باید از پزشک بپرسید
- چه اقدامات خاصی برای پیشگیری از CMV باید انجام دهم؟
- آیا کودک من باید آزمایش CMV شود؟
- چه درمان هایی برای CMV مادرزادی توصیه می کنید؟
- اگر کودک من CMV داشته باشد، انتظار چه شرایطی را باید داشته باشم؟
سخنی از نی نی تینی
اکثر افراد در طول زندگی به ویروس CMV مبتلا می شوند بدون اینکه متوجه شوند. اما اگر باردار هستید یا سیستم ایمنی ضعیفی دارید، باید بیشتر مراقب باشید. تشخیص و درمان زودهنگام بهترین راه برای مدیریت CMV و پیشگیری از عوارض جدی است.
آیا شما یا نزدیکانتان تا به حال با ویروس CMV مواجه شده اید؟ تجربیات یا سوالات خود را در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید تا بتوانیم بهتر به هم کمک کنیم و اطلاعات بیشتری در اختیار دیگران قرار دهیم.
