سیانوز در نوزادان

سیانوز در نوزادان یکی از نگرانی های مهم والدین است؛ زیرا تغییر رنگ پوست به سمت آبی یا بنفش می تواند نشانه ای از کمبود اکسیژن در بدن باشد. هرچند دیدن این تغییر رنگ در روزهای اول زندگی ممکن است ترسناک باشد، اما همه موارد سیانوز در نوزادان به بیماری های خطرناک مربوط نمی شود. دانستن اینکه سیانوز چیست، چگونه ایجاد می شود و چه زمانی خطرناک است می تواند آرامش بیشتری به خانواده ها بدهد.

سیانوز در نوزادان درواقع حالتی است که در آن پوست، لب ها، زبان یا بستر ناخن ها رنگی مایل به آبی پیدا می کنند. علت اصلی این تغییر، کم بودن اکسیژن در خون است. از آنجا که سیستم تنفسی و قلبی نوزاد هنوز در حال تکامل است، برخی نوزادان ممکن است در هفته های اول زندگی دچار درجاتی از این مشکل شوند.

سیانوز در نوزادان چیست و چرا ایجاد می شود؟

برای درک بهتر سیانوز در نوزادان باید بدانیم که خون هنگام انتقال اکسیژن رنگ قرمز روشن دارد، اما زمانی که اکسیژن کافی در آن وجود نداشته باشد، رنگ خون تیره تر شده و این تیرگی از سطح پوست قابل مشاهده می شود. هر عاملی که باعث کاهش اکسیژن رسانی به بافت های بدن شود، می تواند باعث ایجاد سیانوز شود.

در برخی موارد، سیانوز در نوزادان به شکل کوتاه مدت و گذرا دیده می شود و ممکن است فقط هنگام گریه، شیر خوردن یا پایین بودن دمای محیط اتفاق بیفتد. اما در موارد دیگر، این وضعیت ممکن است نشان دهنده مشکلات جدی تر مانند بیماری های قلبی مادرزادی یا مشکلات تنفسی باشد.

انواع سیانوز در نوزادان

سیانوز در نوزادان معمولا در دو گروه اصلی دسته بندی می شود:

1. سیانوز محیطی

در این حالت، تغییر رنگ معمولا در دست ها، پاها و اطراف دهان دیده می شود.
این نوع سیانوز بیشتر ناشی از سردی بدن یا تأخیر در جریان خون است و معمولا خطرناک نیست. بسیاری از نوزادان در روزهای اول زندگی به دلیل تنظیم نشدن کامل حرارت بدن دچار این وضعیت می شوند.

2. سیانوز مرکزی

این نوع سیانوز در نوزادان نگران کننده تر است. در سیانوز مرکزی، لب ها، زبان و پوست کل صورت تغییر رنگ می دهند.
علت اصلی این نوع سیانوز معمولا مشکلات تنفسی یا بیماری های قلبی مادرزادی است که مانع از اکسیژن رسانی مناسب به خون می شود.

علت های رایج سیانوز در نوزادان

سیانوز در نوزادان ممکن است دلایل متعددی داشته باشد که برخی بی خطر و برخی جدی هستند. مهم ترین علت ها عبارتند از:

بیماری های قلبی مادرزادی

بسیاری از موارد سیانوز مرکزی به دلیل ناهنجاری های قلبی مانند نقص دیواره قلب، تنگی مسیر خروجی خون یا مشکلات دریچه ای رخ می دهد. این شرایط باعث می شوند خون بدون اکسیژن کافی وارد گردش خون عمومی شود.

مشکلات تنفسی

نوزادانی که دچار عفونت های تنفسی، سندرم زجر تنفسی یا انسداد راه های هوایی هستند، اکسیژن کافی دریافت نمی کنند و دچار سیانوز می شوند.

اختلالات گردش خون

هر اختلالی که جریان خون را کند یا مختل کند (مثل لخته خون یا شوک) می تواند باعث کاهش اکسیژن رسانی شود.

علت های ساده تر

سردی هوا، گریه شدید، خستگی پس از شیر خوردن یا حتی پوشاندن بیش از حد نوزاد ممکن است باعث سیانوز محیطی شود که معمولا جدی نیست.

چه زمانی سیانوز در نوزادان خطرناک است؟

در بسیاری از موارد، سیانوز در نوزادان گذرا است. اما اگر تغییر رنگ لب ها و زبان دائمی یا مکرر باشد، باید سریع تر بررسی شود. نشانه هایی که می توانند هشداردهنده باشند عبارتند از:

• تنفس سریع، سطحی یا همراه با صدا
• مشکل در شیر خوردن یا کاهش اشتها
• خواب آلودگی غیرطبیعی
• کاهش هوشیاری یا بی حالی
• سرد بودن اندام ها یا عرق سرد

در صورتی که هر یک از این علائم همراه با سیانوز در نوزادان دیده شود، مراجعه فوری به پزشک ضروری است.

روش های تشخیص سیانوز در نوزادان

پزشک برای تشخیص دقیق علت سیانوز از ترکیبی از معاینه فیزیکی و آزمایش ها استفاده می کند. مهم ترین روش ها شامل:

پالس اکسی متر

وسیله ای کوچک که میزان اکسیژن خون را اندازه گیری می کند. این روش سریع، بدون درد و کاملا قابل اعتماد است.

عکس برداری از قفسه سینه

برای بررسی مشکلات تنفسی یا وضعیت قلب و ریه ها استفاده می شود.

اکوکاردیوگرافی (سونوگرافی قلب)

مهم ترین ابزار تشخیص بیماری های قلبی مادرزادی در نوزادان است و معمولا برای موارد سیانوز مرکزی انجام می شود.

آزمایش های خون

برای بررسی سطح گازهای خون، عفونت یا سایر مشکلات داخلی انجام می گیرد.

درمان سیانوز در نوزادان چگونه انجام می شود؟

درمان سیانوز در نوزادان کاملا وابسته به علت آن است. در موارد خفیف و محیطی، گرم کردن بدن نوزاد یا شیر دادن منظم می تواند مشکل را برطرف کند. اما اگر علت تنفسی یا قلبی باشد، درمان های تخصصی انجام می شود.

• استفاده از اکسیژن
• داروهای گشادکننده راه هوایی
• درمان عفونت ها
• جراحی برای اصلاح مشکلات قلبی مادرزادی
• مراقبت در بخش ویژه نوزادان در موارد شدید

نکته مهم این است که تشخیص و درمان زودهنگام، نقش اصلی در جلوگیری از عوارض دارد.

سیانوز در نوزادان و مراقبت در خانه

والدین می توانند با چند اقدام ساده از بدتر شدن سیانوز جلوگیری کنند یا آن را زود تشخیص دهند:

• توجه به رنگ لب ها، زبان و پوست
• بررسی منظم تنفس و الگوی شیر خوردن
• جلوگیری از سرد شدن نوزاد
• مطمئن شدن از درست قرار گرفتن نوزاد هنگام شیر خوردن
• معاینه های منظم توسط پزشک متخصص کودکان

اگر هرگونه تغییر غیرعادی مشاهده شد، بهتر است تأخیر نکنید و فورا به پزشک مراجعه کنید. تجربه والدین نشان داده که سرعت عمل در چنین شرایطی اهمیت بسیار زیادی دارد.

سخنی از نی نی تینی

سیانوز در نوزادان یک علامت است نه یک بیماری مستقل. بنابراین، شناخت علت و دریافت تشخیص صحیح اهمیت زیادی دارد. بسیاری از موارد خفیف و بی خطر هستند، اما اگر همراه با مشکلات تنفسی یا نشانه های جدی باشند، باید سریعا بررسی شوند. مراقبت دقیق والدین، مراجعه به موقع به پزشک و شناخت علائم هشداردهنده می تواند از بروز مشکلات جدی جلوگیری کند.