سکته مغزی در کودکان یک وضعیت اورژانسی و تهدیدکننده حیات است و زمانی رخ می دهد که جریان خون به مغز به طور طبیعی صورت نگیرد. گرچه سکته مغزی بیشتر در بزرگسالان دیده می شود، اما سکته مغزی در کودکان، نوزادان و حتی نوجوانان نیز می تواند اتفاق بیفتد. اگرچه احتمال آن کمتر است، اما در صورت بروز، تشخیص و درمان سریع می تواند تأثیر زیادی در روند بهبودی و سلامت کودک داشته باشد.
سکته مغزی در کودکان چیست؟
سکته مغزی در کودکان به نوعی از سکته گفته می شود که پیش از 18 سالگی رخ می دهد. این نوع سکته شامل چند گروه مختلف می شود:
- سکته های مغزی دوره نوزادی (Perinatal) که ممکن است کودک در زمان تولد با آن به دنیا بیاید.
- سکته هایی که در 28 روز اول زندگی رخ می دهند.
- سکته های دوران کودکی که پس از روز بیست وهشتم تولد و تا پیش از 18 سالگی اتفاق می افتند.
در هر نوع از این سکته ها، جریان خون به مغز کاهش می یابد یا قطع می شود که می تواند به بافت های مغزی آسیب وارد کند. اگرچه این مشکل در بزرگسالان شایع تر است، اما نباید تصور کرد که کودکان از آن مصون هستند.
سکته مغزی در کودکان چگونه اتفاق می افتد؟
یکی از عوامل مهم، اختلالات قلبی یا بیماری های مربوط به لخته شدن خون است. همچنین کاهش اکسیژن رسانی به مغز در هنگام زایمان، یا اختلالات مادرزادی نیز می توانند زمینه ساز بروز سکته مغزی باشند.
تشخیص به موقع علائم و اقدام سریع برای درمان، نقش بسیار مهمی در کاهش عوارض بلندمدت دارد. همچنین توانبخشی و مراقبت های ویژه می توانند به بازیابی توانایی های جسمی و ذهنی کودک کمک کنند.
انواع سکته مغزی در کودکان
کودکان، از دوران نوزادی تا نوجوانی، می توانند دچار همان نوع سکته ای شوند که در بزرگسالان دیده می شود. این شامل موارد زیر است:
سکته مغزی هموراژیک (خون ریزی دهنده)
در این نوع از سکته، یک رگ خونی در مغز پاره شده و خون به بافت مغز نشت می کند. این خون ریزی می تواند فشار داخل جمجمه را افزایش داده و به سلول های مغزی آسیب برساند.
سکته مغزی ایسکمیک
ایسکمی به معنای کاهش یا قطع جریان خون است. در این نوع سکته، یک لخته خون یا انسداد، جلوی رسیدن خون و اکسیژن به بخشی از مغز را می گیرد که می تواند موجب آسیب جدی بافت مغزی شود.
حمله ایسکمیک گذرا (TIA)
این نوع سکته مغزی که به آن “سکته خفیف” یا “سکته گذرا” نیز گفته می شود، علائم مشابه سکته مغزی دارد اما معمولا در مدت زمان کوتاهی (چند دقیقه تا نهایتا 24 ساعت) برطرف می شود. با اینکه TIA موقتی است، می تواند هشدار مهمی برای وقوع سکته مغزی شدیدتر در آینده باشد.
سکته مغزی در کودکان چقدر شایع است؟
اگرچه سکته مغزی در کودکان نادر است، اما بر اساس آمارهای بین المللی، سالانه از هر 100 هزار کودک زیر 18 سال، بین 1 تا 2 کودک ممکن است دچار سکته مغزی شوند. در مورد نوزادان، این عدد حدود یک مورد در هر 3500 تولد زنده تخمین زده شده است.
البته توجه داشته باشید که این آمار ممکن است دقیق نباشد، چرا که تشخیص سکته مغزی در کودکان، به ویژه نوزادان و خردسالان، بسیار دشوار است. بسیاری از علائم ممکن است با مشکلات دیگر اشتباه گرفته شوند یا تا مدت ها پنهان باقی بمانند.
علائم و دلایل سکته مغزی در کودکان
علائم سکته مغزی در کودکان چیست؟
بسیاری از علائمی که در سکته مغزی بزرگسالان مشاهده می شود، در کودکان نیز دیده می شوند. این علائم عبارتند از:
- تغییرات ناگهانی در رفتار یا تفکر
- تغییر در بینایی یا شنوایی
- عدم تعادل یا نق نقو شدن حرکات (آتاکسی)
- مشکل در بلع (دیسفاژی)
- ضعف عضلانی در یک طرف بدن (همی پارزی)
- مشکل در صحبت کردن یا درک کلمات (آفازی)
اما کودکان، به ویژه نوزادان و خردسالان، اغلب علائم غیرمعمول تری دارند، مانند:
- تشنج
- سردرد
- حالت تهوع و استفراغ
- خستگی یا بی حالی
- تب
این علائم ممکن است والدین را گمراه کرده و باعث شود تشخیص سکته مغزی به تأخیر بیفتد.
علت سکته مغزی در کودکان چیست؟
به طور کلی، زمانی که مغز کودک به میزان کافی خون دریافت نکند، سکته مغزی رخ می دهد. این می تواند ناشی از دو علت اصلی باشد:
- انسداد جریان خون به دلیل تشکیل لخته (سکته ایسکمیک)
- خون ریزی در مغز ناشی از پارگی رگ (سکته هموراژیک)
برخی از علل شایع سکته مغزی در کودکان عبارتند از:
- ناهنجاری های عروقی مغز، مانند مال فرماسیون شریانی وریدی (AVM) که برخی کودکان با آن به دنیا می آیند.
- بیماری های مادرزادی قلب، مانند نقص های قلبی پیچیده.
- بیماری های خونی که ریسک لخته شدن یا خون ریزی را افزایش می دهند، مانند کم خونی داسی شکل (سیکل سل).
چگونه باید از سکته مغزی در کودکان پیشگیری کنیم؟
برخی از عوامل خطر قابل کنترل هستند. در این زمینه، اقدامات زیر می توانند نقش مؤثری داشته باشند:
- بررسی و درمان به موقع بیماری های مادرزادی قلبی
- کنترل فشار خون و قند خون در کودکان دارای بیماری های زمینه ای
- درمان اختلالات انعقادی و مشاوره ژنتیکی برای خانواده هایی با سابقه بیماری های خونی
- توجه به تنفس و اکسیژن رسانی هنگام تولد در زایمان های پرخطر
- پرهیز از آسیب های مغزی ناشی از تصادف یا زمین خوردن شدید
اگر کودک شما دچار یکی از بیماری های زمینه ای بالا است، پیگیری های پزشکی منظم با متخصص کودکان، قلب و مغز اهمیت زیادی دارد.
درمان سکته مغزی در کودکان
سکته مغزی کودکان یک وضعیت اورژانسی و تهدیدکننده زندگی است که نیاز به درمان فوری دارد. در صورتی که کودک شما علائم سکته مغزی دارد، بلافاصله با اورژانس (115) تماس بگیرید یا او را به نزدیک ترین مرکز درمانی ببرید. درمان سکته مغزی بستگی به نوع آن دارد و هر لحظه در بهبود وضعیت کودک شما تأثیرگذار است.
چگونه سکته مغزی در کودکان درمان می شود؟
درمان سکته مغزی کودکان به نوع آن بستگی دارد:
- برای سکته های ایسکمیک (ناشی از لخته خون):
پزشکان ممکن است از داروهایی مانند ترومبولیتیک ها (داروهای حل کننده لخته خون) استفاده کنند یا در برخی موارد، عمل ترومبکتومی (خارج کردن لخته خون از رگ) انجام دهند تا جریان خون به مغز کودک بازگردد. - برای سکته های هموراژیک (ناشی از خونریزی مغزی):
ممکن است نیاز به جراحی برای کنترل خونریزی وجود داشته باشد.
آیا پروتکل خاصی برای سکته مغزی در کودکان وجود دارد؟
بله، بیشتر بیمارستان ها دارای پروتکل ویژه ای برای تشخیص و درمان سریع سکته مغزی کودکان هستند. این پروتکل ها شامل مجموعه ای از اقدامات هماهنگ برای انجام آزمایش ها، تصویربرداری و شروع فوری درمان می باشند.
چه داروهای دیگری برای درمان سکته مغزی در کودکان استفاده می شوند؟
بسته به شرایط، پزشک ممکن است از موارد زیر استفاده کند:
- داروهای ضد انعقاد خون (رقیق کننده های خون) برای جلوگیری از تشکیل لخته جدید.
- داروهای ضد تشنج اگر کودک دچار تشنج شود.
چشم انداز بهبودی پس از سکته مغزی در کودکان
دوره بهبودی کودک چقدر طول می کشد؟
مدت زمان و روند بهبودی در هر کودک متفاوت است. بیشتر کودکان بعد از سکته، نیاز به توانبخشی جامع دارند. تیم درمانی کودک ممکن است شامل تخصص های زیر باشد:
- متخصص مغز و اعصاب اطفال
- متخصص قلب کودکان
- متخصص خون شناسی کودکان
- جراح مغز و اعصاب اطفال
- فیزیوتراپیست
- کاردرمانگر کودکان
- متخصص گفتاردرمانی و زبان (SLP)
نرخ زنده ماندن کودکان پس از سکته چقدر است؟
در بیشتر موارد، کودکانی که دچار سکته ایسکمیک می شوند، زنده می مانند. اما تأخیر در تشخیص می تواند بر نتایج تأثیر منفی بگذارد. همچنین این کودکان در صورت داشتن بیماری های قلبی یا مشکلات انعقاد خون، در معرض خطر سکته مجدد هستند.
آیا می توان از سکته مغزی در کودکان پیشگیری کرد؟
برخی از عوامل مؤثر در سکته، از جمله بیماری های مادرزادی، قابل پیشگیری نیستند. اما با درمان شرایط زمینه ای مانند بیماری های قلبی، آنوریسم ها یا کم خونی داسی شکل، می توان خطر سکته را کاهش داد. پزشک ممکن است برای پیشگیری از سکته، آزمایش های دوره ای و یا درمان های دارویی را پیشنهاد کند.
آیا شرایط بارداری می تواند خطر سکته مغزی کودک را افزایش دهد؟
بله، سکته هایی که در دوران تولد یا بلافاصله بعد از آن رخ می دهند (سکته های پری ناتال)، ممکن است ناشی از مشکلات دوران بارداری باشند، مانند:
- دیابت بارداری
- پره اکلامپسی (فشار خون بالا در بارداری)
- پارگی زودرس کیسه آب
برای کاهش این خطرات، مشاوره و پیگیری منظم با پزشک در دوران بارداری بسیار مهم است.
چگونه می توان خطر سکته مغزی کودک را کاهش داد؟
برای کاهش خطر سکته در کودک، با پزشک مشورت کنید. در برخی موارد، کودک نیاز به داروهایی دارد که از لخته شدن خون جلوگیری می کنند.
مراقبت ها پس از سکته مغزی در کودکان
چگونه باید از کودک بعد از سکته مراقبت کرد؟
پیروی دقیق از توصیه های پزشک، نقش کلیدی در بهبودی کودک دارد. موارد زیر اهمیت دارند:
- پیگیری همه ی قرارهای درمانی و تخصصی
- مصرف دقیق داروها طبق تجویز پزشک
- توجه به تغذیه سالم، فعالیت بدنی منظم و خواب کافی
چه زمانی کودک باید به پزشک مراجعه کند؟
اگر کودک شما تحت درمان است، باید به صورت منظم برای بررسی وضعیت سلامت و توانبخشی به پزشک مراجعه کند. در صورت مشاهده علائم جدید یا نگرانی درباره روند رشد کودک، سریعا با پزشک تماس بگیرید.
چه زمانی باید کودک را به اورژانس برد؟
در صورت مشاهده علائم سکته مغزی در کودک، فورا با اورژانس (115) تماس بگیرید. هر ثانیه اهمیت دارد و درمان زودهنگام، تفاوت بزرگی در آینده کودک ایجاد می کند.
سخنی از نی نی تینی
سکته مغزی در کودکان نادر است، اما در صورت بروز، تشخیص سریع و درمان فوری بسیار حیاتی است. آشنایی با علائم سکته، پیگیری درمان های تخصصی و کنترل بیماری های زمینه ای می تواند نقش مهمی در پیشگیری و بهبودی کودک داشته باشد.
آیا شما یا یکی از نزدیکانتان تجربه ای در زمینه سکته مغزی در کودکان داشته اید؟ چگونه آن را تشخیص دادید و روند درمان چگونه بود؟
ما خوشحال می شویم که تجربه های ارزشمندتان را در بخش نظرات با دیگر والدین به اشتراک بگذارید. همچنین اگر درباره علائم، مراقبت ها یا درمان سکته مغزی کودک سوالی دارید، در همین جا بپرسید. با هم می توانیم آگاهی بیشتری ایجاد کنیم و از هم حمایت کنیم.
هر نظر شما می تواند نوری باشد برای راه یک والد نگران دیگر.
