اگر نوزاد شما علائم سپسیس را داشته باشد، این موضوع یک فوریت پزشکی محسوب می شود و باید بدون معطلی برای درمان او اقدام کنید. در این شرایط، نوزاد نیاز فوری به مصرف آنتی بیوتیک های قوی و درمان تخصصی دارد تا از آسیب های احتمالی و گسترش عفونت جلوگیری شود.
مروری بر بیماری سپسیس نوزادی
سپسیس نوزادی چیست؟
سپسیس در نوزادان یک اختلال جدی در بدن نوزادان زیر 28 روز است. زمانی که بدن نوزاد به شکلی غیرعادی و بیش ازحد به یک عفونت پاسخ می دهد، سپسیس ایجاد می شود. در چنین شرایطی، بدن نوزاد وارد یک وضعیت التهابی می شود که می تواند تمام اندام ها و بافت ها را درگیر کند.
این التهاب گسترده، همراه با لخته شدن خون در رگ ها، موجب کاهش جریان خون به اندام ها و ارگان های حیاتی می شود؛ موضوعی که می تواند به نارسایی اعضا و در موارد شدید حتی مرگ نوزاد بینجامد.
چه نوزادانی بیشتر در معرض ابتلا به سپسیس هستند؟
در حقیقت، هر نوزادی ممکن است به سپسیس مبتلا شود. اما نوزادانی که نارس به دنیا می آیند (یعنی قبل از هفته 37 بارداری)، بیشتر در معرض خطر قرار دارند. چرا؟ چون سیستم ایمنی بدن آن ها هنوز به طور کامل رشد نکرده و قادر به مبارزه با عفونت ها نیست.
این نوزادان همچنین فرصت دریافت کامل آنتی بادی ها از طریق جفت را هم نداشته اند. آنتی بادی ها موادی هستند که از بدن مادر به جنین منتقل می شوند و نقش محافظتی در برابر میکروب ها دارند.
برخی شرایطی که خطر ابتلا به سپسیس در نوزادان را افزایش می دهند:
- وزن پایین هنگام تولد
- امتیاز پایین آپگار در لحظات اول تولد
- جنسیت مذکر
- وجود عفونت در بدن مادر در دوران بارداری (مثلا عفونت های ادراری یا رحمی)
شیوع سپسیس در نوزادان چقدر است؟
براساس آمار منتشرشده از منابع بین المللی، هر سال بیش از 75 هزار نوزاد و کودک در ایالات متحده به سپسیس شدید مبتلا می شوند. در کشور ما نیز، هرچند آمار دقیقی در دست نیست، اما گزارش های بیمارستانی نشان می دهند که سپسیس یکی از علل اصلی بستری نوزادان در بخش مراقبت های ویژه (NICU) است.
علائم سپسیس در نوزادان چیست؟
بسیاری از علائمی که در سپسیس نوزادی دیده می شود، ممکن است مشابه علائم سایر بیماری های دوران نوزادی باشد. اما اگر نوزاد شما چند علامت همزمان داشته باشد یا به نظر برسد که حالش بدتر از همیشه است، باید بدون فوت وقت به پزشک مراجعه کنید.
از جمله نشانه های هشداردهنده ای که ممکن است نشان دهنده سپسیس در نوزادان باشد، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تب یا افت دمای بدن
- افزایش یا کاهش غیرعادی ضربان قلب
- تنفس سریع یا سختی در نفس کشیدن
- استفراغ
- اسهال
- کاهش میل به شیر خوردن یا ضعف در مکیدن
- ورم شکم
- سرد بودن دست ها و پاها
- رنگ پریدگی و پوست سرد و نمناک
- زردی پوست و سفیدی چشم ها (یرقان)
- کاهش سطح هوشیاری یا خواب آلودگی شدید
- تشنج
این علائم ممکن است ناگهانی ظاهر شوند، بنابراین آگاهی والدین و اقدام سریع، در نجات جان نوزاد نقش حیاتی دارد.
چرا نوزادان به سپسیس مبتلا می شوند؟
اصلی ترین عامل ایجاد سپسیس در نوزادان، عفونت باکتریایی است. باکتری هایی مانند ای کولی (E.coli)، لیستریا (Listeria) و استرپتوکوک گروه B (GBS) از شایع ترین عوامل هستند.
البته ویروس ها، قارچ ها و انگل ها نیز می توانند باعث عفونت و در نتیجه سپسیس شوند. برای نمونه، ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) ممکن است عفونت شدید در نوزاد ایجاد کند، به ویژه اگر از طریق زایمان طبیعی و تماس با ناحیه آلوده مادر منتقل شود.
سپسیس در نوزادان چگونه اتفاق می افتد؟
بسته به زمان بروز علائم، راه های ابتلا به سپسیس در نوزادان متفاوت است:
1. سپسیس زودرس
در این نوع، نوزاد معمولا در دوران بارداری یا حین زایمان به عفونت مبتلا می شود. عوامل زمینه ساز شامل موارد زیر است:
- وجود باکتری GBS در واژن مادر
- زایمان زودتر از موعد (پیش از هفته 37)
- پاره شدن کیسه آب بیش از 18 ساعت قبل از زایمان
- وجود عفونت در جفت یا مایع آمنیوتیک (به ویژه در بیماری کوریوآمنیونیت)
2. سپسیس دیررس
در این حالت، نوزاد پس از تولد و از محیط اطراف خود دچار عفونت می شود. اغلب این نوع عفونت ها از طریق تجهیزات پزشکی منتقل می شوند. مثال هایی از شرایطی که خطر را بالا می برند:
- وزن پایین هنگام تولد
- نیاز به لوله تنفسی یا دستگاه کمک تنفسی
- مصرف طولانی مدت آنتی بیوتیک
- استفاده از کاتترهای وریدی یا مثانه ای برای مدت طولانی
- بستری طولانی مدت در بیمارستان به دلیل بیماری های دیگر
تشخیص و درمان سپسیس در نوزادان
سپسیس در نوزادان چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشکان بر اساس دستورالعمل های خاصی به تشخیص سپسیس نوزادی می پردازند. آن ها ابتدا علائم کودک شما را بررسی کرده و درباره سوابق پزشکی تان سؤال می پرسند.
ممکن است پزشک از اصطلاح “بررسی سپسیس” (Sepsis Work-up) استفاده کند. این اصطلاح به مجموعه آزمایش هایی اشاره دارد که برای یافتن عامل عفونت در بدن نوزاد انجام می شود. این آزمایش ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش خون: شمارش کامل سلول های خونی، کشت خون، و بررسی پروتئین واکنشی C (CRP)
- آزمایش ادرار: آنالیز ادرار و کشت ادرار
- نمونه برداری از مایع نخاعی (لومبار پانکچر): در این روش، سوزنی ظریف به ناحیه پایین کمر نوزاد وارد می شود تا مایع مغزی نخاعی برداشته شده و برای بررسی عفونت به آزمایشگاه فرستاده شود.
- تصویربرداری: مانند عکس برداری از قفسه سینه یا سونوگرافی برای شناسایی عفونت های احتمالی
درمان سپسیس نوزادی چگونه انجام می شود؟
درمان سپسیس نوزادان باید فورا آغاز شود. پزشک ممکن است نوزاد را به بخش مراقبت های ویژه (NICU) منتقل کند. مراحل درمان معمولا شامل موارد زیر است:
- تزریق مایعات از طریق سرم (IV)
- آنتی بیوتیک های تزریقی برای مبارزه با عفونت های باکتریایی
- داروهای ضدویروسی در صورت وجود عفونت ویروسی
- داروهایی برای تقویت قلب و تنظیم فشار خون
- اکسیژن اضافه و سایر حمایت های تنفسی در صورت نیاز
- در موارد خاص، تزریق خون (ترانسفیوژن) نیز ممکن است انجام شود
چشم انداز و عوارض احتمالی سپسیس در نوزادان
آیا سپسیس در نوزادان قابل درمان است؟
بله، در بسیاری از موارد سپسیس نوزادی قابل درمان است. نوزادانی که به موقع تحت درمان قرار می گیرند، معمولا بهبود کامل پیدا می کنند و عارضه ای باقی نمی ماند.
اما باید بدانید که سپسیس یکی از دلایل اصلی مرگ ومیر نوزادان است. هر ساعت تأخیر در درمان، خطر مرگ را تا 7.6٪ افزایش می دهد. پس اگر شک دارید، درنگ نکنید.
عوارض احتمالی سپسیس نوزادی چیست؟
اگرچه بیشتر نوزادانی که از سپسیس نجات می یابند، بدون عارضه بهبود می یابند، اما برخی دیگر ممکن است دچار مشکلات بلندمدت شوند. به عنوان مثال:
- بیش از یک سوم نوزادان ممکن است تاخیر در رشد مهارت های شناختی را تجربه کنند
- تقریبا نیمی از نوزادان پس از بهبودی، حداقل یک بار دیگر در بیمارستان بستری می شوند
از جمله عوارض جدی دیگر می توان به مننژیت (عفونت غشای اطراف مغز) اشاره کرد که می تواند باعث بروز موارد زیر شود:
- بی حالی شدید
- برآمدگی ملاج سر نوزاد
- کم شنوایی
- تاخیر رشد حرکتی و ذهنی
- فلج مغزی
- تشنج
- کما
پیشگیری از سپسیس در نوزادان
چگونه می توان از بروز سپسیس نوزادی جلوگیری کرد؟
برای پیشگیری از انتقال عفونت به نوزاد، ممکن است پزشک شما در دوران بارداری آنتی بیوتیک پیشگیرانه تجویز کند. این داروها به صورت وریدی، چند ساعت پیش از زایمان تزریق می شوند، به خصوص اگر:
- به عفونت هایی مانند کوریوآمنیونیت (عفونت جفت و مایع آمنیوتیک) مبتلا باشید
- در واژن خود باکتری گروه B داشته باشید
- قبلا نوزادی مبتلا به سپسیس به دنیا آورده باشید
سایر راهکارهای پیشگیری شامل موارد زیر است:
- رعایت بهداشت فردی به ویژه در دوران بارداری
- مراجعه منظم به پزشک در دوران بارداری
- دریافت واکسن های توصیه شده
- آگاهی از علائم سپسیس
- اقدام سریع پزشکی در صورت مشاهده علائم هشدار در خود یا نوزاد
چه زمانی باید نوزاد را فورا به اورژانس ببریم؟
اگر پس از ترخیص از بیمارستان، نوزاد شما دچار هر یک از علائم زیر شد، بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید یا به نزدیک ترین مرکز درمانی مراجعه کنید:
- بی قراری یا خواب آلودگی غیرعادی
- سردی یا رنگ پریدگی پوست
- نداشتن ادرار برای بیش از 12 ساعت
- بی حالی شدید یا مشکل در تنفس
چه زمانی باید برای معاینه مجدد به پزشک مراجعه کرد؟
پس از ترخیص نوزاد، معمولا پزشک کودک می خواهد در عرض 2 تا 3 روز دوباره او را ویزیت کند تا از روند بهبودی اطمینان حاصل کند. بهتر است این وقت ویزیت را از قبل تعیین کنید.
سخنی از نی نی تینی
وقتی فرزندی به دنیا می آورید، هزاران نگرانی ممکن است به ذهن تان خطور کند؛ اما احتمالا سپسیس نوزادی جزو اولین ها نیست. با این حال، اگر کوچک ترین شکی دارید که نوزادتان ممکن است دچار این وضعیت خطرناک شده باشد، فورا اقدام کنید. در مورد سپسیس، هر ثانیه اهمیت دارد. مداخله سریع می تواند جان کودک شما را نجات دهد.
در پایان این مطلب، اگر شما هم تجربه ای در زمینه تشخیص یا درمان عفونت خونی (سپسیس) در نوزاد خود داشته اید، خوشحال می شویم آن را با دیگر والدین به اشتراک بگذارید. آیا توانستید علائم را به موقع تشخیص دهید؟ چه اقدامی انجام دادید که به بهبود سریع نوزادتان کمک کرد؟
نظرات شما می تواند راه گشای خانواده هایی باشد که تازه با این شرایط دشوار روبه رو شده اند. در قسمت دیدگاه ها بنویسید و به ایجاد آگاهی بیشتر کمک کنید.
