سپتوم واژن به حالتی گفته می شود که واژن با یک دیواره یا نوار بافتی به دو بخش تقسیم می شود. این وضعیت در دوران جنینی و هنگام شکل گیری اندام های تناسلی ایجاد می شود. خوشبختانه این عارضه با عمل جراحی قابل درمان است. علائم سپتوم واژن می تواند شامل درد هنگام رابطه جنسی، درد لگنی و پریودهای نامنظم باشد.
سپتوم واژن چیست؟
سپتوم واژن به وجود آمدن یک دیواره بافتی در داخل واژن است که آن را به دو قسمت مجزا تقسیم می کند. واژن در واقع یک کانال عضلانی است که دهانه رحم (سرویکس) را به خارج از بدن متصل می کند. این کانال همان مسیری است که در دوران قاعدگی برای خروج خون یا گذاشتن تامپون استفاده می شود و همچنین در هنگام رابطه جنسی نقش دارد.
این عارضه به عنوان یک ناهنجاری مادرزادی شناخته می شود و در دوران رشد جنین ایجاد می گردد، زمانی که واژن به طور کامل و طبیعی شکل نمی گیرد. نکته مهم این است که سپتوم واژن از بیرون قابل مشاهده نیست، بنابراین بسیاری از افراد تا قبل از شروع قاعدگی یا آغاز فعالیت جنسی متوجه آن نمی شوند.
انواع مختلف سپتوم واژن کدامند؟
سپتوم واژن می تواند عرضی (Transverse) یا طولی (Longitudinal) باشد. تفاوت آن ها به جهت قرارگیری بافت بستگی دارد.
سپتوم عرضی واژن
در سپتوم عرضی، واژن به دو بخش بالایی و پایینی تقسیم می شود. دیواره بافتی به صورت افقی در طول کانال واژن قرار می گیرد.
این نوع سپتوم می تواند کامل یا سوراخ دار (جزئی) باشد:
- سپتوم عرضی کامل: کل واژن را مسدود می کند و جلوی خروج خون قاعدگی را می گیرد. در نتیجه خون در قسمت های بالایی واژن یا رحم جمع می شود و باعث درد یا تورم خواهد شد.
- سپتوم عرضی سوراخ دار (جزئی): در این حالت یک سوراخ کوچک در دیواره وجود دارد که خون قاعدگی از آن عبور می کند. اما جریان خون کند و محدود است، به همین دلیل پریود طولانی تر می شود.
سپتوم طولی واژن
در این نوع، واژن به دو حفره کاملا جدا تقسیم می شود. به همین دلیل گاهی به آن “واژن دوتایی” نیز گفته می شود. این حالت باعث ایجاد دو کانال مجزا می شود که یک نوار بافتی از بالا تا پایین میان آن ها قرار دارد.
در این وضعیت خروج خون قاعدگی امکان پذیر است، اما استفاده از تامپون دشوار خواهد بود. برای مثال ممکن است فرد یک تامپون در یکی از کانال ها قرار دهد اما همچنان خون از کانال دیگر خارج شود. به سپتوم طولی واژن، سپتوم عمودی واژن نیز گفته می شود.
جالب است بدانید بیشتر افرادی که دچار این نوع سپتوم هستند، مشکلات مادرزادی دیگری هم در رحم یا دهانه رحم دارند؛ مانند رحم دوفاکتور یا دوفلکی (Uterus didelphys) که به معنی وجود دو رحم و دو دهانه رحم است.
سپتوم واژن چقدر شایع است؟
سپتوم واژن یک عارضه نادر به حساب می آید. بر اساس تحقیقات پزشکی، کمتر از 0/03 درصد نوزادان با این ناهنجاری متولد می شوند.
آیا با وجود سپتوم واژن می توان باردار شد؟
بله، امکان بارداری وجود دارد. اما توصیه می شود پیش از اقدام به بارداری، سپتوم با عمل جراحی برداشته شود. این جراحی شامل حذف بافتی است که واژن را تقسیم کرده است. با انجام این درمان، احتمال بروز مشکلات در زمان بارداری، لقاح و زایمان به شکل قابل توجهی کاهش پیدا می کند.
سپتوم واژن چه علائمی دارد؟
بسیاری از زنان تا زمانی که برای معاینه لگنی به پزشک مراجعه نکنند، از وجود سپتوم واژن بی اطلاع هستند. در بیشتر موارد علائم از زمان شروع قاعدگی یا آغاز روابط جنسی خود را نشان می دهند.
شایع ترین علائم عبارتند از:
- قطع کامل پریود (آمنوره).
- پریودهای طولانی (بیش از 7 روز).
- درد شکمی و لگنی ناشی از جمع شدن خون در قسمت بالای واژن یا رحم.
- ناتوانی در استفاده مؤثر از تامپون (خون رسانی از کانال دیگر ادامه پیدا می کند).
- درد هنگام گذاشتن یا برداشتن تامپون (به دلیل شکل غیرطبیعی یا تنگی کانال واژن).
- درد و ناراحتی در هنگام رابطه جنسی.
- مشکل در باردار شدن.
علت ایجاد سپتوم واژن چیست؟
سپتوم واژن یک اختلال مادرزادی است؛ به این معنا که فرد از زمان تولد با این شرایط به دنیا می آید. روند طبیعی شکل گیری واژن در دوران جنینی از حدود هفته ششم آغاز می شود. در این زمان، دو لوله به نام مجاری مولرین (Müllerian ducts) به هم نزدیک شده و با هم ترکیب می شوند تا یک کانال واژینال تشکیل دهند.
اما اگر این دو لوله به طور کامل با هم ترکیب نشوند، سپتوم واژن شکل می گیرد. دلیل اصلی این اتفاق هنوز ناشناخته است و تاکنون هیچ عامل خطر مشخصی برای آن شناسایی نشده است.
چه عوارضی با سپتوم واژن همراه است؟
وجود سپتوم واژن می تواند با مشکلات دیگری نیز همراه باشد. برخی از شایع ترین عوارض عبارتند از:
- بروز ناهنجاری های دیگر در واژن یا تغییر شکل رحم.
- مشکلاتی در کلیه ها یا راست روده (مقعد).
- دشواری در باردار شدن و حفظ بارداری.
این عوارض نشان می دهند که سپتوم واژن فقط یک مشکل موضعی نیست و ممکن است به ساختارهای دیگر دستگاه تناسلی یا حتی اندام های مجاور هم مرتبط باشد. به همین دلیل تشخیص دقیق و بررسی کامل ضروری است.
تشخیص سپتوم واژن چگونه انجام می شود؟
پزشک زنان معمولا در حین یک معاینه لگنی، وجود سپتوم واژن را تشخیص می دهد. اما برای بررسی دقیق تر ممکن است آزمایش های تصویربرداری مانند ام آر آی (MRI) یا سونوگرافی درخواست شود. این روش ها به پزشک کمک می کنند تا:
- نوع سپتوم (طولی یا عرضی) را مشخص کند.
- میزان انسداد و محل دقیق آن را ببیند.
- وجود ناهنجاری های دیگر مانند دو رحم یا دو دهانه رحم را بررسی کند.
درمان سپتوم واژن
آیا همیشه نیاز به درمان وجود دارد؟
اگر سپتوم واژن هیچ علائمی ایجاد نکند و باروری را تحت تأثیر قرار ندهد، ممکن است نیازی به درمان نباشد. در این موارد، پزشک شرایط شما را بررسی کرده و بهترین تصمیم را می گیرد. اما در بیشتر موارد، برداشتن سپتوم با جراحی بهترین گزینه درمانی محسوب می شود. این کار به پیشگیری از مشکلات دوران بارداری و زایمان کمک می کند.
گاهی اوقات نیز سپتوم در اثر رابطه جنسی دچار پارگی طبیعی می شود و دیگر نیازی به جراحی نخواهد بود.
جراحی سپتوم واژن
درمان با جراحی شامل برداشتن دیواره بافتی است که باعث انسداد شده است. با این کار، یک کانال واژینال یکپارچه ایجاد می شود. در طول جراحی، جراح هر گونه خون جمع شده در واژن را تخلیه می کند.
این عمل معمولا در بیمارستان انجام می شود، چند ساعت طول می کشد و فرد تحت بیهوشی عمومی قرار می گیرد تا هیچ گونه دردی احساس نکند.
مزایای جراحی سپتوم واژن:
- بهبود خروج طبیعی خون قاعدگی.
- ایجاد امکان قاعدگی طبیعی در افرادی که قبلا پریود نمی شدند.
- کاهش مشکلات و عوارض دوران بارداری و زایمان.
- افزایش شانس باروری و باردار شدن.
- کاهش درد و ناراحتی هنگام رابطه جنسی.
- امکان استفاده راحت از تامپون یا سایر محصولات بهداشتی قاعدگی.
آیا سپتوم واژن دوباره رشد می کند؟
خیر. سپتوم واژن یک مشکل مادرزادی است که در دوران رشد جنین شکل می گیرد. پس از برداشتن آن با جراحی، دوباره تشکیل نمی شود و امکان بازگشت ندارد.
پیش آگهی و آینده افراد مبتلا به سپتوم واژن
چه انتظاری می توان داشت؟
برخی از افراد مبتلا به سپتوم واژن هیچ علامتی ندارند و ممکن است بدون نیاز به درمان، زندگی طبیعی داشته باشند. اما گروهی دیگر دچار مشکلاتی مانند درد، اختلال در قاعدگی یا ناباروری می شوند که در این صورت درمان ضرورت پیدا می کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
اگر دچار هر یک از علائم زیر شدید، بهتر است هرچه زودتر با پزشک متخصص زنان مشورت کنید:
- درد در هنگام رابطه جنسی.
- دردهای شدید قاعدگی.
- ناتوانی در استفاده از تامپون.
- دردهای لگنی مداوم.
- پریودهای نامنظم یا قطع کامل قاعدگی.
سخنی از نی نی تینی
اگر تصور می کنید دچار سپتوم واژن هستید، حتما به پزشک مراجعه کنید. برخی افراد هیچ علامتی ندارند و تنها از طریق سونوگرافی یا MRI و معاینه لگنی متوجه این وضعیت می شوند. پزشک می تواند با بررسی دقیق، بهترین روش درمانی را پیشنهاد دهد و درباره عوارض احتمالی عدم درمان توضیح دهد.
خبر خوب این است که سپتوم واژن با جراحی قابل درمان است و پس از آن کیفیت زندگی، بارداری و سلامت جنسی فرد به شکل چشمگیری بهبود می یابد.
اگر شما یا اطرافیانتان تجربه ای در مورد سپتوم واژن داشته اید، لطفا تجربه ها و پرسش های خود را در بخش دیدگاه ها با ما به اشتراک بگذارید. نظر شما می تواند به مادران و دختران دیگری که به دنبال اطلاعات معتبر در این زمینه هستند کمک کند.
