سوراخ بودن قلب نوزاد که در پزشکی به آن نقص سپتوم دهلیزی یا ASD گفته می شود، یک مشکل قلبی است که از بدو تولد وجود دارد. به عبارت دیگر، این وضعیت یک نقص مادرزادی قلبی محسوب می شود. در این بیماری، بین دو حفره بالایی قلب (دهلیزها) یک سوراخ وجود دارد که باعث می شود خون بیشتر از حد معمول به ریه ها جریان پیدا کند.
برخی از این سوراخ ها کوچک هستند و ممکن است به صورت اتفاقی در معاینه پیدا شوند بدون اینکه مشکلی ایجاد کنند. همچنین در بعضی نوزادان این سوراخ ها طی ماه ها یا سال های اولیه زندگی خودبه خود بسته می شوند.
اما اگر سوراخ بزرگ و طولانی مدت باقی بماند، می تواند به قلب و ریه ها آسیب برساند. در این شرایط، معمولا برای پیشگیری از عوارض، نیاز به عمل جراحی برای ترمیم سوراخ قلب وجود دارد.
انواع سوراخ قلب در نوزادان (نقص سپتوم دهلیزی)
انواع مختلفی از نقص سپتوم دهلیزی وجود دارد که شامل موارد زیر می شود:
- سکندوم (Secundum): این رایج ترین نوع سوراخ قلب نوزاد است و در وسط دیواره بین دهلیزهای قلب قرار دارد. این دیواره به نام سپتوم دهلیزی شناخته می شود.
- پریمو (Primum): این نوع نقص در قسمت پایینی دیواره بین دهلیزهای قلب است و ممکن است همراه با مشکلات دیگر قلبی از بدو تولد دیده شود.
- سینوس ونوزوس (Sinus venosus): نوعی نادر از نقص است که معمولا در قسمت بالایی دیواره بین دهلیزها قرار دارد و اغلب با تغییرات ساختاری دیگر در قلب همراه است.
- سینوس کرونری (Coronary sinus): سینوس کرونری بخشی از سیستم وریدی قلب است. در این نوع نادر، قسمتی از دیواره بین سینوس کرونری و دهلیز چپ بالایی قلب وجود ندارد.
سوراخ بودن قلب نوزاد چه علائمی به همراه دارند؟
ممکن است نوزادی که با نقص سپتوم دهلیزی به دنیا می آید، هیچ علامتی نداشته باشد و علائم این بیماری معمولا در بزرگسالی شروع شود. علائم احتمالی عبارت اند از:
- احساس تنگی نفس، مخصوصا هنگام فعالیت یا ورزش
- خستگی زودرس، به ویژه هنگام انجام فعالیت های روزمره
- تورم در پاها، مچ ها یا ناحیه شکم
- نامنظمی در ضربان قلب یا آریتمی
- احساس ضربان قلب سریع، تند یا نامنظم که به آن تپش قلب گفته می شود
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
بسیاری از نقص های قلبی مادرزادی مثل سوراخ بودن قلب نوزاد، در هنگام تولد یا کمی پس از آن تشخیص داده می شوند. در صورت بروز مشکلات شدید در تنفس، باید فورا به اورژانس مراجعه کرد.
اگر کودک یا فرد بزرگسالی هر یک از علائم زیر را داشت، حتما باید به پزشک مراجعه شود:
- تنگی نفس، مخصوصا هنگام فعالیت
- خستگی زودرس و غیرمعمول
- تورم در پاها، مچ ها یا شکم
- ضربان قلب نامنظم یا احساس تپش قلب سریع
علت ایجاد نقص سپتوم دهلیزی (ASD) در نوزادان چیست؟
علت دقیق سوراخ بودن قلب نوزاد مشخص نیست اما این مشکل ناشی از اختلال در شکل گیری ساختار قلب در دوران جنینی است، زمانی که قلب جنین در رحم مادر در حال تشکیل است.
عواملی که ممکن است در ایجاد نقص های مادرزادی قلبی مثل ASD نقش داشته باشند شامل موارد زیر هستند:
- تغییرات ژنتیکی یا اختلالات در ژن ها
- برخی بیماری های مادر در دوران بارداری
- مصرف داروهای خاص در بارداری
- سیگار کشیدن مادر
- مصرف الکل یا مواد مخدر در دوران بارداری
نحوه عملکرد طبیعی قلب و نقص سپتوم دهلیزی
برای درک بهتر علت نقص سپتوم دهلیزی، آشنایی با نحوه عملکرد طبیعی قلب مفید است.
قلب معمولا از چهار حفره تشکیل شده است:
- دو حفره بالایی که دهلیزها نامیده می شوند
- دو حفره پایینی که بطن ها نام دارند
سمت راست قلب خون را به ریه ها می فرستد تا در آنجا اکسیژن دریافت کند. سپس خون اکسیژن دار به سمت چپ قلب بازمی گردد. سمت چپ قلب خون را از طریق شریان اصلی بدن، به نام آئورت، به تمام بدن پمپ می کند.
وقتی نقص سپتوم دهلیزی بزرگ باشد، خون اضافی از سمت چپ قلب به سمت راست آن وارد می شود و باعث می شود مقدار خون ارسالی به ریه ها افزایش یابد. این موضوع موجب می شود سمت راست قلب بیش از حد کار کند و در طول زمان بزرگ تر و ضعیف تر شود.
افزایش فشار خون در رگ های ریه ها که فشار خون ریوی نامیده می شود نیز می تواند رخ دهد که این وضعیت به ریه ها آسیب دائمی وارد می کند.
عوامل خطر، عوارض و پیشگیری نقص سپتوم دهلیزی (ASD)
عوامل خطر نقص سپتوم دهلیزی
نقص سپتوم دهلیزی زمانی اتفاق می افتد که قلب جنین در رحم مادر در حال شکل گیری است و از همان ابتدا وجود دارد. برخی عوامل می توانند خطر بروز این نقص یا مشکلات قلبی دیگر در نوزاد را افزایش دهند، از جمله:
- ابتلا مادر به سرخجه (یا سرخک آلمانی) در ماه های اول بارداری
- ابتلا مادر به دیابت
- ابتلا مادر به لوپوس (یک بیماری خودایمنی)
- مصرف الکل یا دخانیات در دوران بارداری
- مصرف کوکائین در دوران بارداری
- استفاده از برخی داروها در بارداری، مثل داروهای ضد تشنج یا داروهای روانی
علاوه بر این، برخی انواع نقص های مادرزادی قلبی ممکن است در خانواده ها ارثی باشند. اگر شما یا اعضای خانواده تان سابقه مشکلات قلبی مادرزادی دارید، حتما این موضوع را به تیم درمانی خود اطلاع دهید. مشاوره ژنتیکی می تواند در ارزیابی ریسک مشکلات قلبی برای فرزندان آینده کمک کند.
عوارض نقص سپتوم دهلیزی
نقص سپتوم دهلیزی کوچک معمولا نگرانی ایجاد نمی کند و در بسیاری موارد در دوران نوزادی خودبه خود بسته می شود. اما سوراخ های بزرگ تر ممکن است باعث مشکلات جدی شوند که شامل موارد زیر است:
- نارسایی قلبی سمت راست
- ضربان های نامنظم قلب (آریتمی)
- سکته مغزی
- مرگ زودرس
- فشار خون بالا در رگ های ریه که به آن فشار خون ریوی گفته می شود
افزایش فشار خون ریوی می تواند آسیب دائمی به ریه ها وارد کند. این عارضه که با نام سندروم آیزنمنگر (Eisenmenger syndrome) شناخته می شود، معمولا طی سال ها در افراد با نقص سپتوم دهلیزی بزرگ رخ می دهد.
با درمان مناسب می توان از بسیاری از این عوارض پیشگیری کرد یا آنها را کنترل نمود.
نقص سپتوم دهلیزی و بارداری
اگر نقص سپتوم دهلیزی دارید و باردار هستید یا قصد بارداری دارید، حتما پیش از بارداری با پزشک خود مشورت کنید. مراقبت های دوران بارداری به موقع و صحیح اهمیت زیادی دارد. ممکن است پزشک توصیه کند که سوراخ قلب قبل از بارداری ترمیم شود. زیرا نقص بزرگ یا عوارض آن می تواند بارداری را پرخطر کند.
پیشگیری
از آنجا که علت دقیق نقص سپتوم دهلیزی مشخص نیست، پیشگیری صددرصد ممکن نیست، اما مراقبت های صحیح دوران بارداری نقش مهمی دارد.
اگر خودتان با نقص سپتوم دهلیزی متولد شده اید، پیش از بارداری یک معاینه کامل سلامت انجام دهید و در این معاینه:
- درباره شرایط سلامت فعلی و داروهایی که مصرف می کنید صحبت کنید. کنترل دقیق دیابت، لوپوس و بیماری های دیگر در دوران بارداری بسیار مهم است. ممکن است پزشک تغییر دوز داروها یا توقف آنها را قبل از بارداری توصیه کند.
- سوابق بیماری های خانوادگی را مرور کنید. اگر سابقه نقص های قلبی مادرزادی یا بیماری های ژنتیکی دارید، مشاوره ژنتیکی می تواند به ارزیابی ریسک کمک کند.
- در مورد سابقه ابتلا به سرخجه (روبلا) یا واکسیناسیون آن بپرسید. روبلا در بارداری با نقص های مادرزادی قلبی در نوزاد ارتباط دارد. اگر قبلا واکسن نزده اید یا سرخجه نگرفته اید، واکسیناسیون توصیه می شود.
تشخیص نقص سپتوم دهلیزی (ASD) و سوراخ بودن قلب نوزاد
نقص سپتوم دهلیزی اغلب قبل یا بلافاصله پس از تولد تشخیص داده می شود، اما در برخی موارد علائم ممکن است تا بزرگسالی آشکار نشود.
برای تشخیص سوراخ بودن قلب نوزاد یا نقص سپتوم دهلیزی، پزشک از روش های مختلفی استفاده می کند:
- معاینه فیزیکی: پزشک با گوشی پزشکی به صدای قلب گوش می دهد. صدای غیرطبیعی یا وجود یک صدای وزوز ممکن است نشان دهنده نقص در دیواره قلب باشد.
- اکوکاردیوگرافی (سونوگرافی قلب): یکی از بهترین روش ها برای مشاهده دقیق ساختار قلب و محل سوراخ است. این روش بدون درد است و به پزشک اجازه می دهد میزان و اندازه سوراخ را بسنجد.
- الکتروکاردیوگرام (نوار قلب): ثبت فعالیت الکتریکی قلب که می تواند مشکلات ریتم قلب را نشان دهد.
- اشعه ایکس قفسه سینه: به پزشک کمک می کند تا بزرگ شدن قلب یا تغییرات در ریه ها را بررسی کند.
- کاتتریزاسیون قلبی: در موارد خاص برای بررسی دقیق تر و گاهی درمان، کاتتریزاسیون انجام می شود.
درمان سوراخ بودن قلب نوزاد (نقص سپتوم دهلیزی)
بسته به اندازه و علائم سوراخ، درمان نقص سپتوم دهلیزی متفاوت است:
- سوراخ های کوچک: ممکن است بدون درمان خاصی به خودی خود بسته شوند، به ویژه در نوزادان و کودکان خردسال. پزشک به طور منظم وضعیت قلب را بررسی می کند.
- دارودرمانی: در صورتی که نقص باعث علائمی مانند تنگی نفس یا تجمع مایعات شود، داروهایی برای کاهش فشار قلب یا جلوگیری از عوارض تجویز می شود.
- جراحی یا روش بسته کردن با کاتتر: اگر سوراخ بزرگ باشد یا عوارضی ایجاد کند، جراحی ترمیم دیواره یا استفاده از دستگاه های مخصوص از طریق کاتتر انجام می شود. این عمل ها معمولا با موفقیت بالا انجام می شوند و به بهبود عملکرد قلب کمک می کنند.
شما هم اگر تجربه یا سوالی درباره سوراخ بودن قلب نوزاد دارید، خوشحال می شویم در قسمت نظرات با ما به اشتراک بگذارید تا بتوانیم به یکدیگر کمک کنیم و اطلاعات بیشتری درباره این موضوع مهم داشته باشیم.
