سندرم نوزاد لرزان معمولا زمانی اتفاق می افتد که مراقب یا والدین به دلیل گریه های مداوم نوزاد دچار خستگی و عصبانیت می شوند. اما باید بدانید که تکان دادن نوزاد حتی برای چند ثانیه هم می تواند خطرناک باشد و عواقب جبران ناپذیری داشته باشد.
چرا سندرم کودک تکان خورده اتفاق می افتد؟
والدین یا مراقبان ممکن است در شرایط مختلفی کودک را تکان دهند، از جمله:
- گریه های بی وقفه نوزاد که باعث ناامیدی و خستگی می شود.
- استرس زیاد به دلیل فشارهای زندگی و مسئولیت های سنگین مراقبت از کودک.
- عدم آگاهی از خطرات تکان دادن نوزاد و تصور اشتباه که این کار باعث توقف گریه می شود.
نکته مهم: گریه کردن نوزاد کاملا طبیعی است و بخشی از روند رشد او محسوب می شود. اما تکان دادن، ضربه زدن یا پرتاب کردن نوزاد هرگز راه حل درستی برای آرام کردن او نیست.
چه کسانی بیشتر در معرض سندرم کودک تکان خورده قرار دارند؟
این آسیب می تواند برای هر نوزادی اتفاق بیفتد، اما بیشترین خطر برای نوزادان کمتر از یک سال وجود دارد.
- نوزادان بین 2 تا 8 ماهگی بیشترین احتمال ابتلا به این آسیب را دارند.
- معمولا کودکانی که کمتر از 2 سال سن دارند در معرض خطر هستند، اما در برخی موارد، این آسیب در کودکان 6 ساله نیز گزارش شده است.
- افراد درگیر در این اتفاق می توانند والدین، پرستاران کودک، اعضای خانواده و هر شخصی که مسئول مراقبت از نوزاد است باشند.
چقدر این مشکل شایع است؟
طبق گزارشات مرکز ملی سندرم نوزاد لرزان، هر سال بین 600 تا 1400 مورد از این آسیب در کشور گزارش می شود. این آمار نشان می دهد که این آسیب یکی از اصلی ترین علل مرگ ناشی از کودک آزاری در کودکان زیر 5 سال است.
سندرم کودک تکان خورده چه آسیب هایی ایجاد می کند؟
این آسیب می تواند اثرات جبران ناپذیری بر سلامت کودک بگذارد، از جمله:
- خونریزی زیر سخت شامه :جمع شدن خون بین مغز کودک و غشای محافظ آن که به دلیل پارگی رگ های خونی اتفاق می افتد
- خونریزی زیر عنکبوتیه: خونریزی بین مغز و غشای نازکی که آن را احاطه کرده است
- آسیب مستقیم مغز: زمانی که مغز کودک به دیواره داخلی جمجمه برخورد می کند
- کمبود اکسیژن در مغز: اگر تکان دادن باعث ایست تنفسی شود، مغز با کاهش اکسیژن مواجه شده و دچار آسیب دائمی می شود
- خونریزی شبکیه چشم: خونریزی در قسمت پشتی چشم که می تواند منجر به مشکلات بینایی یا نابینایی شود
- آسیب به گردن و نخاع: ممکن است اعصاب گردنی کودک دچار آسیب جدی شوند
- شکستگی استخوان ها: از جمله شکستگی جمجمه، دنده ها، ترقوه، بازوها و پاها
علائم سندرم کودک تکان خورده چیست؟
اگر نوزادی دچار این آسیب شده باشد، ممکن است علائم زیر را داشته باشد:
- بی حالی شدید (عدم حرکت، خواب آلودگی بیش از حد)
- تشنج
- بیهوشی یا کما
- مشکلات تنفسی
- بی اشتهایی یا مشکلات تغذیه ای
- استفراغ مکرر
- تحریک پذیری شدید
- عدم لبخند زدن یا صحبت کردن (در سنین بالاتر)
- رنگ پریدگی یا پوست مایل به آبی
- کبودی روی سینه یا بازوها
- پیشانی یا سر بزرگ تر از حد معمول
- ناتوانی در بلند کردن سر
- مردمک های گشاد و غیرقابل تمرکز
- لرزش دست و پا
علائم سندرم نوزاد لرزان چقدر سریع ظاهر می شوند؟
نشانه های این آسیب ممکن است بلافاصله پس از تکان دادن کودک ظاهر شوند و در طی 4 تا 6 ساعت به اوج خود برسند. برخی از علائم ممکن است تا سال ها بعد مشخص نشوند، به خصوص مشکلات رفتاری و توجه که در سنین بالاتر بروز می کنند.
آیا می شود سندرم کودک تکان خورده تشخیص داده نشود؟
بله، گاهی اوقات هیچ نشانه خارجی از خشونت روی بدن کودک دیده نمی شود. در چنین شرایطی، پزشکان یا مراقبان ممکن است تصور کنند که کودک به یک بیماری معمولی مانند عفونت دچار شده است و آسیب داخلی تشخیص داده نشود.
سندرم کودک تکان خورده چگونه ایجاد می شود؟
سندرم نوزاد لرزان زمانی رخ می دهد که فردی به شدت یک نوزاد یا کودک خردسال را تکان دهد.
علاوه بر این، ضربه زدن به سر کودک، پرتاب کردن او یا انداختن عمدی او نیز می تواند باعث این وضعیت شود. هنگامی که کودک تکان داده یا مورد ضربه قرار می گیرد، مغز او در داخل جمجمه به جلو و عقب حرکت می کند.
مغز کودکان نسبت به بزرگسالان نرم تر است و رباط ها و عضلات گردن آن ها هنوز به طور کامل رشد نکرده است. علاوه بر این، سر نوزادان در مقایسه با بدنشان بزرگ تر و سنگین تر است.
تکان دادن شدید می تواند باعث پاره شدن رگ های خونی، اعصاب و بافت های مغز شود و منجر به تورم، کبودی و خونریزی مغزی گردد.
سندرم نوزاد لرزان غالیا در اثر خشم و ناامیدی یک مراقب یا والدینی که قادر به کنترل گریه مداوم نوزاد نیستند، اتفاق می افتد.
در بیشتر موارد، فردی که کودک را تکان می دهد، قصد آسیب زدن ندارد، اما این کار همچنان نوعی کودک آزاری محسوب می شود.
آیا تکان دادن های عادی می تواند باعث سندرم کودک تکان خورده شود؟
این سندرم فقط در اثر تکان های بسیار شدید و خشونت آمیز رخ می دهد و به طور معمول از طریق فعالیت های عادی ایجاد نمی شود. به همین دلیل، کارهایی مانند:
- بازی کردن با کودک، مانند نشاندن او روی زانو و تکان دادن ملایم
- پرتاب کردن کودک به آرامی در هوا و گرفتن او
- دوچرخه سواری با کودک
- سقوط تصادفی از مبل یا تخت
- توقف ناگهانی ماشین یا عبور از دست انداز
معمولا نمی توانند آسیبی در حد سندرم نوزاد لرزان ایجاد کنند. البته، برخی از این فعالیت ها می توانند خطرناک باشند، اما باعث آسیب های مغزی شدید مشابه تکان دادن خشن نخواهند شد.
تشخیص و آزمایش های سندرم کودک تکان خورده
تشخیص این سندرم می تواند دشوار باشد، زیرا:
- بسیاری از مراقبان حقیقت را در مورد این که آیا نوزاد تکان داده شده است، بیان نمی کنند.
- نوزادان و کودکان خردسال نمی توانند توضیح دهند که چه اتفاقی افتاده یا چه دردی دارند.
- علائم این سندرم مانند بی حالی، استفراغ و تحریک پذیری ممکن است با بیماری های دیگری مانند عفونت های ویروسی اشتباه گرفته شوند.
بنابراین، پزشک برای تشخیص از معاینه فیزیکی و آزمایش های تصویربرداری کمک می گیرد. در این معاینات:
- چشم های نوزاد از نظر خونریزی بررسی می شود.
- جمجمه، بازوها و پاها برای یافتن آثار ضربه یا شکستگی بررسی می شوند.
- کبودی های اطراف گردن و قفسه سینه نیز مورد توجه قرار می گیرد.
چه آزمایش هایی برای تشخیص سندرم کودک تکان خورده انجام می شود؟
پزشکان ممکن است از آزمایش های تصویربرداری برای بررسی تورم یا خونریزی مغز و همچنین شکستگی جمجمه یا دنده ها استفاده کنند. این آزمایش ها شامل:
- تصویربرداری با اشعه ایکس: برای بررسی شکستگی استخوان ها
- سی تی اسکن: برای تشخیص خونریزی و تورم در مغز
- ام آر آی: برای مشاهده آسیب های جزئی تر مغز و نخاع
علاوه بر این، ممکن است معاینه چشمی برای بررسی خونریزی شبکیه انجام شود. در این موارد، پزشک بررسی می کند که آیا خونریزی در بالای شبکیه، داخل آن یا زیر آن رخ داده است. همچنین ممکن است آسیب های دیگری مانند پارگی لایه های شبکیه (رتینوشیزیس) یا تجمع خون در زجاجیه چشم دیده شود.
درمان سندرم کودک تکان خورده
در صورت مشاهده علائم این سندرم، نوزاد باید فورا تحت مراقبت پزشکی قرار گیرد.
- در موارد خفیف، کودک ممکن است نیاز به دارو و بستری در بیمارستان داشته باشد.
- در موارد شدیدتر، پزشکان ممکن است اقدامات حیاتی انجام دهند. در چنین شرایطی، ممکن است:
- لوله تنفسی در گلوی کودک قرار داده شود تا او بتواند نفس بکشد.
- جراحی برای کاهش خونریزی یا تورم مغز ضروری باشد.
چگونه از سندرم کودک تکان خورده پیشگیری کنیم؟
در اغلب موارد، این سندرم زمانی رخ می دهد که والدین یا مراقبان در مقابل گریه های بی وقفه نوزاد، کنترل خود را از دست می دهند. درک این موضوع که گریه کردن نوزاد طبیعی است و تکان دادن او خطرناک است، می تواند از بروز این مشکل جلوگیری کند.
روش هایی برای آرام کردن نوزاد و جلوگیری از تکان دادن شدید:
- بررسی کنید که نوزاد نیازی نداشته باشد:
-
- آیا گرسنه است؟
- آیا پوشکش کثیف است؟
- آیا تب دارد یا دردی احساس می کند؟
- از روش های صوتی برای آرام کردن نوزاد استفاده کنید:
-
- با او صحبت کنید یا آواز بخوانید.
- صداهای آرام بخشی مانند صدای جاروبرقی، سشوار یا پنکه پخش کنید.
- نوزاد را در آغوش بگیرید یا از روش های آرام بخش دیگر استفاده کنید:
-
- او را قنداق کنید.
- با او قدم بزنید یا در کالسکه بگذارید.
- در ماشین، او را در صندلی ایمن کودک قرار دهید و کمی رانندگی کنید.
- اگر خسته و عصبی هستید، از فرد دیگری کمک بگیرید:
-
- می توانید از یک دوست، همکار، همسایه یا یکی از اعضای خانواده بخواهید که برای مدتی از نوزاد مراقبت کند.
- اگر کسی در دسترس نبود، نوزاد را در جای امنی مانند تختش بگذارید و چند دقیقه برای آرام شدن خودتان وقت بگذارید.
- به سایر مراقبان نوزاد آموزش و آگاهی لازم را بدهید:
-
- به پرستاران، فامیل و هر کسی که از نوزاد مراقبت می کند، توضیح دهید که هرگز نباید او را تکان دهند.
- مطمئن شوید که آن ها می دانند چگونه در شرایط استرس زا واکنش نشان دهند.
- هرگز کودک را به فردی که کاملا به او اعتماد ندارید، نسپارید.
عوارض سندرم کودک تکان خورده
این سندرم می تواند عواقب بسیار جدی و حتی کشنده داشته باشد.
- حدود 25٪ از نوزادان مبتلا، جان خود را از دست می دهند.
- 80٪ از بازماندگان، دچار مشکلات شدید و ناتوانی های دائمی خواهند شد.
برخی از ناتوانی های احتمالی شامل:
- تأخیر در گفتار و رشد
- مشکلات یادگیری
- نابینایی یا کاهش بینایی
- کاهش دائمی شنوایی
- فلج مغزی
- صرع و تشنج
- فلج و مشکلات حرکتی
سخنی از نی نی تینی
سندرم کودک تکان خورده یک آسیب بسیار جدی و خطرناک است که می تواند به آسیب های مغزی دائمی یا حتی مرگ کودک منجر شود. هیچ وقت نوزاد را تکان ندهید، حتی اگر برای چند ثانیه باشد.
اگر کودک شما به طور مداوم گریه می کند و نمی توانید او را آرام کنید، بهتر است از یک فرد دیگر کمک بگیرید، کمی استراحت کنید یا از تکنیک های آرام سازی مانند نوازش، قنداق کردن یا پخش موسیقی ملایم استفاده کنید.
آیا تا به حال با گریه های مداوم نوزادتان روبه رو شده اید و احساس خستگی و ناامیدی کرده اید؟ شما چگونه با این شرایط کنار می آیید؟ تجربه های خود را در بخش نظرات با دیگر والدین به اشتراک بگذارید.
