سندرم نفروتیک در کودکان یک بیماری کلیوی است که باعث دفع پروتئین زیاد از طریق ادرار می شود و می تواند مشکلاتی مانند تورم و ضعف سیستم ایمنی ایجاد کند. شناخت علائم، علت ها و روش های درمان این بیماری به والدین کمک می کند تا مراقبت بهتری از فرزند خود داشته باشند. این مقاله راهنمای جامع و کاربردی برای مادران ایرانی است که به دنبال اطلاعات دقیق و عملی درباره سندرم نفروتیک در کودکان هستند.
سندرم نفروتیک در کودکان
سندرم نفروتیک در کودکان یک وضعیت پزشکی است که باعث می شود کلیه ها مقدار زیادی پروتئین را از طریق ادرار دفع کنند. این موضوع می تواند مشکلات متعددی ایجاد کند، از جمله تورم بافت های بدن و افزایش احتمال ابتلا به عفونت ها.
اگرچه سندرم نفروتیک می تواند در هر سنی رخ دهد، معمولا برای اولین بار در کودکان بین 1 تا 6 سال تشخیص داده می شود. این بیماری در کودکان با زمینه آسیایی کمی شایع تر است، اگرچه دلیل دقیق آن هنوز مشخص نیست.
خوشبختانه، علائم سندرم نفروتیک در کودکان معمولا با مصرف داروهای استروئیدی قابل کنترل هستند. اکثر کودکان به خوبی به درمان با استروئید پاسخ می دهند و در معرض خطر نارسایی کلیه قرار نمی گیرند.
با این حال، گروه کوچکی از کودکان سندرم نفروتیک مادرزادی (ارثی) دارند که معمولا پاسخ کمتری به درمان نشان می دهند و ممکن است در نهایت دچار نارسایی کلیه شده و نیازمند پیوند کلیه شوند.
مشکلاتی که سندرم نفروتیک در کودکان می تواند ایجاد کند
اکثر کودکان مبتلا به سندرم نفروتیک دوره هایی از بهبود کامل علائم (بهبود یا رمیشن) و سپس بازگشت علائم (عود یا رلاپس) را تجربه می کنند.
در بیشتر موارد، دفعات عود با افزایش سن کاهش می یابد و معمولا تا اواخر نوجوانی متوقف می شود.
برخی از اصلی ترین علائم سندرم نفروتیک در کودکان شامل موارد زیر است:
- تورم بدن: کاهش سطح پروتئین در خون باعث می شود جریان آب از بافت های بدن به رگ ها کاهش یابد و در نتیجه تورم ایجاد شود. معمولا تورم ابتدا در اطراف چشم ها مشاهده می شود و سپس به ساق پا و سایر قسمت های بدن سرایت می کند.
- افزایش خطر عفونت ها: آنتی بادی ها گروهی از پروتئین ها هستند که در خون به مبارزه با عفونت کمک می کنند. وقتی این پروتئین ها از طریق ادرار دفع شوند، احتمال ابتلای کودک به عفونت ها بسیار افزایش می یابد.
- تغییرات ادرار: گاهی اوقات، وجود پروتئین زیاد در ادرار باعث کف آلود شدن آن می شود. همچنین ممکن است کودک در دوره های عود ادرار کمتری نسبت به حالت طبیعی داشته باشد.
- لخته شدن خون: پروتئین های مهمی که جلوی لخته شدن خون را می گیرند، ممکن است از طریق ادرار دفع شوند. این موضوع می تواند خطر لخته های خونی جدی را افزایش دهد. همچنین در زمان عود، خون غلیظ تر می شود و احتمال لخته شدن بیشتر می شود.
علت سندرم نفروتیک در کودکان
بیشتر کودکان مبتلا به سندرم نفروتیک نوعی بیماری به نام بیماری مینیمال چنج (Minimal Change Disease) دارند. این به این معناست که کلیه ها در بررسی معمولی یا میکروسکوپی تقریبا طبیعی به نظر می رسند.
با این حال، اگر با میکروسکوپ الکترونی بسیار قوی بررسی شوند، تغییراتی در بافت کلیه مشاهده خواهد شد. علت دقیق بیماری مینیمال چنج هنوز ناشناخته است.
گاهی سندرم نفروتیک در کودکان می تواند ناشی از مشکلات دیگری باشد، مانند:
- گلومرولواسکلروز: اسکار شدن داخل کلیه
- گلومرولونفریت: التهاب داخل کلیه
- عفونت ها: مانند هپاتیت یا HIV
- لوپوس
- دیابت
- کم خونی داسی شکل
- در موارد بسیار نادر، برخی سرطان ها: مانند لوسمی، میلوم چندگانه یا لنفوم
این مشکلات بیشتر در بزرگسالان مبتلا به سندرم نفروتیک شایع هستند و در کودکان کمتر دیده می شوند.
تشخیص سندرم نفروتیک در کودکان
سندرم نفروتیک در کودکان معمولا با آزمایش ادرار با نوار تست (دیپ استیک) قابل تشخیص است.
اگر مقدار پروتئین در ادرار زیاد باشد، رنگ نوار تغییر می کند.
برای تأیید تشخیص، آزمایش خون نشان دهنده سطح پایین پروتئینی به نام آلبومین انجام می شود.
در مواردی که درمان اولیه مؤثر نباشد، ممکن است کودک نیاز به بیوپسی کلیه داشته باشد؛ در این روش، نمونه بسیار کوچکی از بافت کلیه با استفاده از سوزن برداشته شده و زیر میکروسکوپ بررسی می شود.
درمان سندرم نفروتیک در کودکان
درمان اصلی سندرم نفروتیک در کودکان استفاده از استروئیدها است، اما در صورت بروز عوارض جدی ممکن است درمان های تکمیلی نیز انجام شود.
اکثر کودکان تا اواخر نوجوانی دوره های عود را تجربه می کنند و باید در این زمان ها از استروئید استفاده کنند.
استروئیدها
کودکانی که برای اولین بار سندرم نفروتیک تشخیص داده می شوند، معمولا یک دوره حداقل 4 هفته ای پرِدنیزولون دریافت می کنند و پس از آن، دوز کمتر به صورت یک روز در میان برای 4 هفته دیگر تجویز می شود. این درمان از دفع پروتئین کلیه ها به ادرار جلوگیری می کند.
در صورت مصرف کوتاه مدت، معمولا عوارض جدی یا طولانی مدت دیده نمی شود، اما برخی کودکان ممکن است علائمی مانند افزایش اشتها، افزایش وزن، قرمزی گونه ها و تغییرات خلقی داشته باشند.
اکثر کودکان به خوبی به درمان با پرِدنیزولون پاسخ می دهند، به طوری که پروتئین موجود در ادرار ناپدید شده و تورم کاهش می یابد. این دوره به عنوان رمیشن شناخته می شود.
دیورتیک ها
قرص هایی که ادرار را افزایش می دهند (دیورتیک ها) نیز ممکن است برای کاهش تجمع مایعات تجویز شوند. این داروها با افزایش حجم ادرار به کاهش تورم کمک می کنند.
پنی سیلین
پنی سیلین یک آنتی بیوتیک است که در زمان عود ممکن است برای کاهش خطر عفونت تجویز شود.
تغییرات غذایی
ممکن است توصیه شود میزان نمک در رژیم غذایی کودک کاهش یابد تا از احتباس آب و تورم بیشتر جلوگیری شود. این شامل پرهیز از غذاهای فرآوری شده و عدم اضافه کردن نمک به غذاها است.
واکسیناسیون ها
کودکان مبتلا به سندرم نفروتیک توصیه می شوند واکسن پنوموکوک را دریافت کنند.
برخی کودکان ممکن است در بین دوره های عود، واکسن آبله مرغان نیز دریافت کنند.
واکسن های زنده، مانند MMR، آبله مرغان و BCG، در حین مصرف داروهای کنترل علائم نباید تزریق شوند.
داروهای دیگر در درمان سندرم نفروتیک در کودکان
اگر دوره بهبودی کودک شما با استفاده از استروئیدها پایدار نماند یا او دچار عوارض جدی شود، ممکن است پزشک از داروهای دیگری در کنار یا به جای استروئید استفاده کند.
برخی از داروهای مکمل یا جایگزین سندرم نفروتیک در کودکان شامل موارد زیر هستند:
- لووامیزول (Levamisole)
- سیکلوفسفامید (Cyclophosphamide)
- سیکلوسپورین (Ciclosporin)
- تاکرولیموس (Tacrolimus)
- مایکوفنولات (Mycophenolate)
- ریتوکسیماب (Rituximab)
این داروها معمولا در مواردی استفاده می شوند که کودک به استروئید پاسخ مناسبی نداده یا عوارض قابل توجهی تجربه کند.
تزریق آلبومین
بیشتر پروتئینی که در سندرم نفروتیک در کودکان از دست می رود از نوع آلبومین است.
اگر علائم کودک شدید باشد، ممکن است نیاز به بستری در بیمارستان و دریافت تزریق آلبومین داشته باشد.
آلبومین به آرامی طی چند ساعت از طریق لوله پلاستیکی نازکی به نام کانولا که در یکی از رگ های بازوی کودک قرار می گیرد، به خون اضافه می شود.
مراقبت از کودک در منزل
اگر فرزند شما به سندرم نفروتیک مبتلا شده است، نیاز است وضعیت او را به صورت روزانه بررسی کنید تا نشانه های عود بیماری را شناسایی کنید.
- هر روز، اولین ادرار کودک باید با نوار تست (دیپ استیک) برای تشخیص پروتئین بررسی شود.
- نتایج تست باید در دفتر یادداشت ثبت شوند تا پزشک یا پرستار متخصص در زمان ویزیت های پیگیری بتوانند آنها را بررسی کنند.
میزان پروتئین در ادرار با نوار تست به صورت زیر ثبت می شود:
- Negative: بدون پروتئین
- Trace: 15 تا 30 میلی گرم در دسی لیتر
- 1+: 30 تا 100 میلی گرم در دسی لیتر
- 2+: 100 تا 300 میلی گرم در دسی لیتر
- 3+: 300 تا 1000 میلی گرم در دسی لیتر
- 4+: بیش از 1000 میلی گرم در دسی لیتر
همچنین باید دوز داروهای مصرفی و هر تغییر در وضعیت عمومی کودک مانند کسالت یا بی حالی ثبت شود.
اگر پروتئین ادرار 3+ یا بیشتر برای سه روز متوالی مشاهده شد، این نشانه عود بیماری است و باید طبق دستور پزشک درمان با استروئید آغاز شود یا با پزشک تماس گرفته شود.
در شرایط زیر نیز باید سریعا به پزشک مراجعه کنید یا از خدمات اضطراری کمک بگیرید:
- کودک با فرد مبتلا به آبله مرغان یا سرخک تماس داشته و هنوز ایمن نشده است
- کودک بیمار است یا تب بالا دارد
- کودک دچار اسهال یا استفراغ شده است
سندرم نفروتیک مادرزادی
سندرم نفروتیک مادرزادی معمولا ناشی از ژن معیوب ارثی است. برای انتقال این بیماری به کودک، هر دو والد باید یک نسخه سالم و یک نسخه معیوب از ژن داشته باشند.
درمان سندرم نفروتیک مادرزادی
این نوع سندرم نفروتیک در کودکان معمولا نیاز به تزریق مکرر آلبومین دارند تا رشد و تکامل طبیعی آنها تضمین شود. این درمان اغلب نیازمند بستری در بیمارستان است، هرچند بعضی والدین می توانند برای تزریق در منزل آموزش ببینند.
کودک شما در کلینیک به طور منظم بررسی خواهد شد و فشار خون، رشد، وزن، عملکرد کلیه و سلامت استخوان ها کنترل می شوند.
انتخاب بین درمان در بیمارستان یا در منزل می تواند برای والدین دشوار باشد، بنابراین بهتر است مزایا و معایب هر روش را با پزشک خود مشورت کنید.
دیالیز و پیوند کلیه
در برخی موارد، پزشک ممکن است برداشتن یک یا هر دو کلیه را توصیه کند. این اقدام باعث کاهش دفع پروتئین در ادرار و کاهش خطر مشکلات جدی مانند لخته شدن خون می شود.
اگر هر دو کلیه برداشته شوند، کودک نیاز به دیالیز خواهد داشت. دیالیز فرآیندی است که دستگاهی عملکرد کلیه را تقلید می کند تا کودک بتواند تا زمان دریافت پیوند کلیه زندگی کند.
برای زندگی، تنها یک کلیه کافی است و کلیه اهداکننده زنده می تواند به کودک اهدا شود. بهترین گزینه معمولا یک عضو نزدیک خانواده است.
سخنی از نی نی تینی
همواره پیگیری منظم درمان، پایش روزانه ادرار و رعایت دستورالعمل های پزشک، کلید کنترل موثر سندرم نفروتیک در کودکان است. به یاد داشته باشید که اغلب کودکان با درمان مناسب، زندگی سالم و فعالی خواهند داشت و عود بیماری قابل مدیریت است.
اگر تجربه ای از سندرم نفروتیک در کودکان دارید، یا سوالی درباره داروها، رژیم غذایی و مراقبت های خانگی دارید، لطفا تجربه یا پرسش خود را با ما به اشتراک بگذارید تا دیگر والدین نیز از آن بهره مند شوند.
