سندرم سوزش دهان یک مشکل دردناک است که می تواند زبان، لب ها و دیگر قسمت های داخل دهان را درگیر کند. این بیماری ممکن است برای هر فردی رخ دهد، اما بیشتر در زنان پس از یائسگی دیده می شود. درمان قطعی برای آن وجود ندارد، اما روش های درمانی مختلف می توانند به کنترل علائم و کاهش شدت درد کمک کنند.در این مقاله به طور کامل در مورد این سندرم توضیح خواهیم داد.
سندرم سوزش دهان چیست؟
سندرم سوزش دهان (BMS) حالتی است که در آن فرد احساس می کند زبان، سقف دهان یا لب هایش می سوزد. این حالت می تواند در هر نقطه ای از دهان یا حتی گلو نیز رخ دهد. شروع این بیماری ممکن است ناگهانی باشد و فرد دلیل روشنی برای آن پیدا نکند. گاهی این احساس شبیه زمانی است که نوشیدنی خیلی داغ مثل چای یا قهوه باعث سوختگی زبان می شود. نام پزشکی این عارضه گلاسودینیا (Glossodynia) است.
در بسیاری از افراد مبتلا، شدت این احساس سوزش در طول روز تغییر می کند. ممکن است هنگام صبح و بلافاصله پس از بیدار شدن، دهان بدون مشکل باشد؛ اما با گذشت زمان و در طول روز، احساس سوزش بیشتر شود. هنگام شب و نزدیک خواب، این درد کاهش می یابد اما دوباره صبح روز بعد برمی گردد.
علاوه بر احساس سوزش، ممکن است مزه دهان تلخ یا فلزی شود. بعضی افراد حتی با وجود ترشح کافی بزاق، حس خشکی دهان دارند. شدت سوزش می تواند آنقدر زیاد باشد که فرد دچار اضطراب یا افسردگی شود.
این موضوع که فرد درد دارد ولی دلیل مشخصی برای آن پیدا نمی شود، بسیار آزاردهنده است. گرچه درمان قطعی برای سندرم سوزش دهان وجود ندارد، اما با روش های مختلف می توان علائم را مدیریت کرد. همچنین شناخت محرک ها می تواند به کاهش دفعات بروز این مشکل کمک کند.
انواع سندرم سوزش دهان
- سندرم اولیه (Primary BMS): در این حالت دهان می سوزد اما هیچ دلیل مشخصی برای آن پیدا نمی شود.
- سندرم ثانویه (Secondary BMS): زمانی رخ می دهد که سوزش دهان به علت بیماری یا مشکل دیگری به وجود آمده باشد. در این صورت، با درمان بیماری زمینه ای، احساس سوزش دهان نیز برطرف می شود.
چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا هستند؟
سندرم سوزش دهان بیشتر در زنان بالای 60 سال و پس از یائسگی دیده می شود. علت اصلی آن کاهش سطح استروژن است که روی عملکرد جوانه های چشایی تأثیر می گذارد.
عوامل ژنتیکی نیز در شدت چشایی افراد نقش دارند. به طور کلی افراد در سه گروه قرار می گیرند:
- کسانی که حس چشایی ضعیفی دارند (ناتسترها).
- کسانی که مزه ها را به شکل معمول احساس می کنند.
- کسانی که بسیار حساس به مزه ها هستند (سوپر تسترها).
جالب است بدانیم بسیاری از مبتلایان به سندرم سوزش دهان در گروه سوپر تسترها قرار دارند، اما دیگر مثل گذشته مزه ها را قوی احساس نمی کنند. تحقیقات نشان داده که دندان قروچه نیز در میان این افراد شایع است و می تواند شدت احساس سوزش را بیشتر کند.
علائم سندرم سوزش دهان
علائم سندرم سوزش دهان شامل موارد زیر است:
- تغییر در حس چشایی (تلخی یا مزه فلزی)
- احساس خشکی دهان
- درد در دهان به شکل سوزش، گزگز یا داغ شدن
- بی حسی گذرا در دهان
این بیماری برخلاف بسیاری از مشکلات دهانی، علائم ظاهری مثل تغییر رنگ، جوش یا زخم ندارد.
علت سندرم سوزش دهان
علت دقیق سندرم اولیه سوزش دهان به طور کامل مشخص نیست، اما پژوهشگران معتقدند آسیب عصبی در بخشی از زبان که مسئول حس چشایی و درد است، دلیل اصلی بروز علائم می باشد. این آسیب عصبی می تواند ناشی از عواملی مانند استرس، مصرف داروهای خاص، کمبود مواد مغذی یا بیماری های زمینه ای باشد.
در سندرم ثانویه سوزش دهان، عوامل زیر می توانند مؤثر باشند:
- رفلاکس معده (بازگشت اسید به دهان)
- آلرژی به برخی غذاها یا محصولات دندان پزشکی
- خشکی دهان
- تغییرات هورمونی (مثل یائسگی)
- آسیب عصبی
- عفونت های دهانی مانند برفک دهان
- استرس شدید
- دندان قروچه یا فشار زیاد فک
عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا
برخی افراد بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به سندرم سوزش دهان هستند، از جمله:
- زنان یائسه
- افراد مبتلا به بیماری هایی مانند دیابت یا سندرم شوگرن
- کسانی که اضطراب یا افسردگی مزمن دارند
- افراد مبتلا به زبان جغرافیایی
- کسانی که دچار کمبود مواد مغذی مانند آهن، روی، ویتامین B6 و B12 هستند
- افرادی که برخی داروهای ضدافسردگی یا داروهای فشارخون مصرف می کنند
- زنان (به طور کلی بیشتر از مردان درگیر می شوند)
تشخیص سندرم سوزش دهان
اگر علائمی شبیه به سندرم سوزش دهان دارید، بهتر است ابتدا به دندانپزشک مراجعه کنید. او معاینه دهانی انجام می دهد و در صورت لزوم شما را به متخصص ارجاع می دهد.
برای تشخیص دقیق، پزشک ممکن است آزمایش های زیر را درخواست کند:
- تست آلرژی
- آزمایش خون برای بررسی کمبودها یا مشکلات زمینه ای
- تصویربرداری (مانند عکس رادیولوژی، سی تی اسکن یا ام آرآی)
- آزمایش بزاق
- نمونه برداری (بیوپسی) از بافت دهان
- نمونه گیری از مخاط دهان برای بررسی عفونت ها
درمان سندرم سوزش دهان
درمان قطعی برای سندرم سوزش دهان وجود ندارد، اما روش های مختلف می توانند علائم را کاهش دهند، از جمله:
- دهان شویه های بی حس کننده ملایم
- داروهای مسکن مانند استامینوفن یا ایبوپروفن
- استفاده از جایگزین های بزاق مثل محصولات مخصوص خشکی دهان
- مصرف برخی داروهای ضدافسردگی یا ضدتشنج (با نظر پزشک)
تا امروز داروی خاصی توسط سازمان غذا و داروی آمریکا برای سندرم سوزش دهان تأیید نشده است، اما برخی داروها می توانند در کنترل علائم مؤثر باشند. پیدا کردن داروی مناسب ممکن است زمان بر باشد، بنابراین نیاز به صبر و همکاری نزدیک با پزشک وجود دارد.
اگر علت اصلی مشخص شود، درمان آن می تواند به بهبود علائم کمک کند. مثلاً اگر دندان قروچه عامل اصلی باشد، دندانپزشک می تواند یک محافظ دندانی مخصوص برایتان بسازد. یا اگر یائسگی علت اصلی باشد، درمان های هورمونی می توانند مؤثر باشند.
در برخی موارد، پیدا کردن علت اصلی ممکن نیست، اما حتی در این شرایط هم مدیریت درست می تواند کیفیت زندگی بیمار را بهبود دهد.
راه های تسکین فوری سندرم سوزش دهان
اگر دچار سندرم سوزش دهان هستید، شاید به دنبال راهی باشید که بتوانید درد و سوزش را سریع تر کاهش دهید. برخی اقدامات ساده می توانند در لحظه کمک کننده باشند، از جمله:
- جویدن آدامس بدون قند (این کار باعث افزایش ترشح بزاق می شود).
- نوشیدن آب خنک در طول روز.
- جرعه جرعه خوردن نوشیدنی های سرد.
- مکیدن قطعات کوچک یخ.
این کارها بیماری را درمان نمی کنند، اما می توانند هنگام تشدید علائم، شدت درد و سوزش را کم کنند.
چشم انداز و پیش آگهی
آیا سندرم سوزش دهان خودبه خود برطرف می شود؟
بدون درمان، این بیماری ممکن است ماه ها یا حتی سال ها طول بکشد. زندگی با این درد طولانی مدت می تواند کیفیت زندگی فرد را کاهش دهد. خوشبختانه، درمان مناسب می تواند در مدت چند روز تا چند هفته علائم را تسکین دهد. بهتر است درباره نوع درمان و مدت زمان مورد انتظار برای بهبود با پزشک خود مشورت کنید.
پیشگیری از سندرم سوزش دهان
راه قطعی برای پیشگیری از سندرم سوزش دهان وجود ندارد. اما می توان با پرهیز از عوامل محرک، احتمال بروز یا شدت گرفتن علائم را کاهش داد. موارد زیر می توانند تحریک کننده باشند و بهتر است از آن ها اجتناب کنید:
- نوشیدنی های حاوی الکل
- غذاها و نوشیدنی های خیلی داغ
- خوراکی ها و نوشیدنی های اسیدی (مثل آب میوه های مرکبات)
- غذاها و نوشیدنی های تند و ادویه دار
- دهان شویه های الکلی
- سیگار کشیدن یا ویپینگ
همچنین دریافت کافی ویتامین B12، اسیدفولیک و آهن نقش مهمی در سلامت دهان و کاهش شدت علائم دارد.
زندگی با سندرم سوزش دهان
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده علائم زیر، مراجعه به پزشک ضروری است:
- سوزش دهان همراه با علائم دیگری مانند تورم یا تاول
- بدتر شدن علائم با گذر زمان
- ماندگاری بیش از چند روز
- بروز علائم بدون دلیل مشخص
سؤالاتی که می توانید از پزشک خود بپرسید:
- چه چیزی ممکن است باعث تشدید علائم من شده باشد؟
- چه آزمایش هایی لازم دارم؟
- چه نوع درمانی برای من توصیه می کنید؟
- هر درمان را چه مدت باید امتحان کنم تا بفهمم مؤثر است یا خیر؟
وقتی احساس می کنید دهانتان مثل آتش می سوزد، تمرکز روی هر چیز دیگری سخت می شود. سندرم سوزش دهان بیماری آزاردهنده ای است و ممکن است پیدا کردن درمان مؤثر زمان بر باشد. گرچه درمان قطعی وجود ندارد، اما راهکارهای پزشکی و خانگی می توانند به کاهش درد و مدیریت علائم کمک کنند. اگر مشکوک هستید به این بیماری مبتلا شده اید، بهتر است ابتدا به یک دندانپزشک مراجعه کنید تا مسیر درمان مناسب برایتان مشخص شود.
سخنی از نی نی تینی
سندرم سوزش دهان یکی از مشکلات پیچیده و دردناک دهان است که با احساس سوزش، تغییر در حس چشایی و خشکی دهان همراه می شود. علت آن می تواند عصبی، هورمونی یا ناشی از بیماری های زمینه ای باشد. گرچه درمان قطعی ندارد، اما راهکارهایی مانند مصرف دارو، اجتناب از محرک ها و رعایت سبک زندگی سالم می توانند علائم را به طور قابل توجهی کاهش دهند. مراجعه به پزشک و پیگیری منظم برای یافتن بهترین روش درمانی اهمیت زیادی دارد.
آیا شما یا اطرافیانتان تجربه ای از سندرم سوزش دهان داشته اید؟ چه روش هایی برای کاهش علائم به کار بردید و چقدر مؤثر بودند؟ خوشحال می شویم تجربه ها و دیدگاه های خود را در بخش نظرات با ما و دیگران به اشتراک بگذارید.
