سندرم تونل کارپال یکی از شایع ترین مشکلات مچ دست است که بسیاری از زنان و مردان، به ویژه در میانسالی و در دوران بارداری با آن مواجه می شوند. این عارضه زمانی رخ می دهد که عصب میانی (median nerve) که از میان تونل باریکی در مچ عبور می کند، تحت فشار یا تحریک قرار می گیرد. نتیجه این فشار، بروز علائمی مثل درد، بی حسی، گزگز و ضعف در دست و انگشتان است. در این مقاله در مورد این سندرم بیشتر توضیح خواهیم داد.
تونل کارپال چیست؟
در استخوان های مچ دست، فضایی وجود دارد به نام تونل کارپال؛ این فضا مانند یک دالان باریک است که درون آن تاندون ها، رباط ها و عصب میانی از ساعد عبور کرده و به کف دست می رسند. اگر به هر دلیلی این فضا تنگ شود یا فشار زیادی روی عصب وارد شود، پیام های عصبی به درستی منتقل نمی شوند و علائم آزاردهنده ای ظاهر می شود.
علائم سندرم تونل کارپال در زنان و مردان
این بیماری می تواند افراد مختلف را درگیر کند، اما علائم سندرم تونل کارپال در زنان به ویژه در دوران بارداری یا در مشاغلی که با حرکات تکراری دست همراه است، بیشتر دیده می شود. شایع ترین نشانه ها عبارت اند از:
- بی حسی در مچ، کف دست یا نوک انگشتان (به ویژه انگشت شست، اشاره و میانی)
- احساس گزگز یا سوزن سوزن شدن
- درد تیرکشنده یا سوزاننده که ممکن است در شب شدت پیدا کند
- ضعف در دست یا ناتوانی در گرفتن اشیاء (مثلا افتادن فنجان، مداد یا گوشی تلفن)
- احساس سنگینی یا کُند شدن حرکات ظریف دست (مثل بستن دکمه یا چرخاندن کلید در قفل)
جالب است بدانید که بسیاری از افراد ابتدا شب ها متوجه مشکل می شوند؛ درد یا گزگز ممکن است آن ها را از خواب بیدار کند. با پیشرفت بیماری، این علائم در طول روز هم بروز می کنند، به ویژه هنگام انجام کارهایی مثل تایپ، نوشتن، استفاده از قیچی، یا کار با تلفن همراه.
عوارض سندرم تونل کارپال در زنان
اگر این عارضه به موقع درمان نشود، می تواند منجر به آسیب دائمی عصب میانی شود. در خانم ها، مخصوصا کسانی که به دلایل هورمونی یا به خاطر بارداری دچار تورم بدن می شوند، سندرم تونل کارپال می تواند جدی تر شود. عوارض آن عبارت اند از:
- ضعف دائمی عضلات دست
- کاهش حس لامسه در انگشتان
- ناتوانی در انجام کارهای روزمره
- کاهش کیفیت خواب
- احساس افسردگی یا اضطراب به دلیل ناتوانی فیزیکی
سندرم تونل کارپال چه حسی دارد؟
افراد معمولا توصیف می کنند که انگار دست شان خواب رفته یا سوزن سوزن می شود. گاهی این حس شبیه به حس برق گرفتگی خفیف یا تیر کشیدن در عمق مچ است، نه در سطح پوست. درد ممکن است به صورت تیر کشنده، سوزشی یا مداوم باشد. برخی افراد برای تسکین موقت، دست شان را تکان می دهند؛ انگار می خواهند آب را از روی آن بتکانند.
علت بروز سندرم تونل کارپال چیست؟
علت اصلی این عارضه، فشار بیش ازحد روی عصب میانی است. این فشار می تواند ناشی از تورم، آسیب یا التهاب در بافت های اطراف تونل کارپال باشد. دلایل شایع عبارت اند از:
- حرکات تکراری دست و مچ (مثل تایپ زیاد، کار با ابزار دستی)
- آرتروز یا التهاب مفاصل
- کشیدگی یا رگ به رگ شدن مچ
- شکستگی استخوان های مچ
- وجود کیست گانگلیون (یک توده خوش خیم پر از مایع که روی مفصل یا تاندون تشکیل می شود)
چه کسانی در معرض خطر بیشتری هستند؟
هر کسی ممکن است به این بیماری مبتلا شود، اما برخی گروه ها بیشتر در معرض خطر قرار دارند:
- افرادی که با دست هایشان زیاد کار می کنند (مانند خیاطان، تایپیست ها، آشپزها)
- کسانی که از ابزارهایی با لرزش زیاد استفاده می کنند (مثلا دریل یا چکش برقی)
- زنان باردار
- زنان به طور کلی (به دلیل ساختار بدنی یا عوامل هورمونی)
- افراد بالای 40 سال
- کسانی که سابقه خانوادگی بیماری دارند
همچنین برخی بیماری ها احتمال ابتلا به سندرم تونل کارپال را افزایش می دهند:
- آرتریت روماتوئید
- نقرس
- کم کاری تیروئید
- دیابت
- چاقی
- آمیلوئیدوز (بیماری نادری که با تجمع غیرطبیعی پروتئین همراه است)
عوارض سندرم تونل کارپال
اگر سندرم تونل کارپال در مراحل اولیه تشخیص داده نشود و درمان مناسبی دریافت نکند، ممکن است منجر به آسیب دائمی عصب میانی شود. در این حالت، فرد ممکن است توانایی حرکت دادن، حس کردن یا استفاده صحیح از دست خود را تا حد زیادی از دست بدهد.
بی توجهی به علائم اولیه مانند بی حسی، سوزن سوزن شدن یا ضعف در دست، می تواند خطرات جدی تری به همراه داشته باشد. به همین دلیل، اگر متوجه تغییراتی در احساس یا عملکرد مچ دست و انگشتان شدید، باید هرچه سریع تر به پزشک مراجعه کنید.
روش های تشخیص سندرم تونل کارپال
تشخیص صحیح سندرم تونل کارپال از طریق معاینه فیزیکی دقیق و چند تست پزشکی انجام می شود. پزشک، مچ دست، دست و انگشتان شما را معاینه کرده و درباره علائم تان سؤال می پرسد. او همچنین از شما می خواهد شرح دهید که این علائم از چه زمانی شروع شده اند و آیا در ساعات خاصی از شبانه روز یا هنگام انجام کارهای خاص، بدتر یا بهتر می شوند.
تست های تشخیصی سندرم تونل کارپال عبارت اند از:
- علامت تینل (Tinel’s Sign): ضربه زدن بر روی مچ برای بررسی تحریک عصب میانی
- آزمایش فلن (Phalen’s Test): خم کردن مچ برای بررسی بروز علائم
- تصویر برداری با اشعه ایکس برای بررسی ساختار استخوان ها
- الکترومیوگرافی (EMG) برای بررسی فعالیت عضلات و اعصاب
- سونوگرافی مچ دست
- تصویربرداری MRI برای مشاهده بافت های نرم و عصب ها
درمان سندرم تونل کارپال
در بیشتر موارد، درمان این عارضه با روش های غیرجراحی (محافظه کارانه) آغاز می شود. اما اگر این روش ها مؤثر نباشند، ممکن است نیاز به جراحی باشد.
درمان های غیرجراحی شامل موارد زیر است:
- استفاده از آتل مخصوص مچ دست (خصوصا در شب ها): آتل به نگه داشتن مچ در موقعیت خنثی کمک می کند و فشار روی عصب را کاهش می دهد.
- فیزیوتراپی: تمرین هایی برای تقویت عضلات اطراف مچ و افزایش انعطاف پذیری انجام می شود.
- اصلاح وضعیت بدنی و محیط کار: کاردرمانگر ممکن است نحوه نشستن، تایپ کردن یا استفاده از ابزار را به شما آموزش دهد تا حرکات تکراری را کاهش داده و از آسیب بیشتر جلوگیری شود.
- داروهای مسکن بدون نسخه: مانند ایبوپروفن یا استامینوفن برای کاهش التهاب و درد. (توجه: نباید این داروها را بیش از 10 روز بدون مشورت پزشک مصرف کرد.)
- تزریق کورتون: در مواردی که التهاب شدید است، پزشک ممکن است داروی ضدالتهاب (کورتیکواستروئید) را مستقیما به تونل کارپال تزریق کند.
جراحی سندرم تونل کارپال
اگر درمان های محافظه کارانه مؤثر واقع نشوند یا علائم شدید باشند، پزشک ممکن است جراحی آزادسازی تونل کارپال را توصیه کند. در این روش، جراح برش کوچکی روی رباط عرضی مچ ایجاد می کند تا فضای بیشتری برای عبور عصب و تاندون ها فراهم شود.
این عمل معمولا به صورت سرپایی انجام می شود و بیمار همان روز به خانه بازمی گردد. پس از جراحی، پزشک دستورالعمل هایی برای مراقبت در دوران نقاهت به شما خواهد داد.
پس از درمان، چه زمانی احساس بهبودی می کنم؟
بهبودی بستگی به نوع درمان دارد:
- در درمان های غیرجراحی، معمولا چند هفته طول می کشد تا فشار روی عصب کاهش یابد و علائم به تدریج کم شوند.
- پس از جراحی، بهبود علائم ممکن است یک تا دو ماه زمان ببرد، به ویژه پس از ترمیم کامل مچ دست.
پیش آگهی و چشم انداز درمان
اگر دچار سندرم تونل کارپال شدید، باید آمادگی ایجاد تغییراتی در فعالیت های روزمره تان را داشته باشید. با انجام حرکات اصلاحی، فیزیوتراپی و استفاده از آتل، بسیاری از بیماران می توانند به زندگی عادی خود ادامه دهند. پزشک شما تلاش خواهد کرد تا جلوی آسیب به عصب میانی گرفته شود و شدت علائم کاهش یابد.
گاهی لازم است چند روش درمانی را امتحان کنید تا راهکار مناسب خودتان را بیابید. در مواردی که هیچ کدام از روش های غیرجراحی جواب ندهد، جراحی بهترین گزینه خواهد بود.
آیا می توان از سندرم تونل کارپال پیشگیری کرد؟
پیشگیری صددرصدی از این بیماری ممکن نیست، مخصوصا اگر زمینه ی ارثی یا بیماری زمینه ای دارید. اما با رعایت چند نکته می توان خطر ابتلا را کاهش داد:
- پیش از فعالیت بدنی شدید، دست ها و مچ ها را گرم کنید.
- هنگام انجام کارهای سنگین، از وسایل محافظتی مناسب استفاده کنید.
- اگر با دست زیاد کار می کنید، در فواصل منظم استراحت کنید.
- از وضعیت بدنی درست و ارگونومیک هنگام تایپ، استفاده از موس یا ابزارهای دستی مطمئن شوید.
آیا این بیماری خودبه خود خوب می شود؟
در برخی موارد خفیف، مخصوصا اگر فرد برای مدتی استراحت کند و حرکات مکرر مچ دست را کاهش دهد، ممکن است علائم به تدریج برطرف شوند. اما در اکثر موارد، اگر درمان نشود، مشکل بدتر می شود و ممکن است به عصب آسیب دائمی وارد شود.
اگر دچار گزگز، درد یا بی حسی در دست یا انگشتان شدید، مراجعه به پزشک را به تأخیر نیندازید.
چه سؤالاتی باید از پزشکم بپرسم؟
اگر به پزشک مراجعه می کنید، بهتر است این پرسش ها را مطرح کنید:
- آیا مشکل من واقعا سندرم تونل کارپال است یا بیماری دیگری مطرح است؟
- چه عاملی باعث ایجاد این عارضه در من شده؟
- چه نوع درمانی برای من مناسب تر است؟
- آیا نیاز به جراحی خواهم داشت؟
- چه نوع آتلی تهیه کنم و چند ساعت در روز باید از آن استفاده کنم؟
سخنی از نی نی تینی
احساس درد، بی حسی یا گزگز در دست ها و انگشتان می تواند نگران کننده، آزاردهنده و محدودکننده باشد. سندرم تونل کارپال نیز یکی از این مشکلات است که بر اثر فشار بر عصب مدیان ایجاد می شود.
ممکن است وسوسه شوید که علائم خفیف و گذرا را نادیده بگیرید، اما اگر این مشکل درمان نشود، می تواند منجر به آسیب دائمی به عصب شود. خوشبختانه این بیماری قابل درمان است. پزشک شما می تواند با ارائه راهکارهای مناسب، هم از شدت علائم بکاهد و هم از آسیب های آینده پیشگیری کند.
آیا شما یا اطرافیانتان تجربه ای از سندرم تونل کارپال داشته اید؟ چه درمان هایی مؤثر بوده اند؟ تجربه تان را در بخش نظرات با ما و دیگران به اشتراک بگذارید.
