سفالوهماتوم در نوزادان یک وضعیت معمولا بی ضرر است که باعث جمع شدن خون زیر پوست سر نوزاد بعد از زایمان طبیعی دشوار می شود. فشار وارد شده به سر نوزاد هنگام زایمان، از جمله استفاده از ابزارهایی مانند وکیوم، می تواند باعث پارگی رگ های خونی در پوست سر شود. این وضعیت به ندرت نیاز به درمان دارد، اما ممکن است خطر ابتلا به زردی، کم خونی و عفونت ها را کمی افزایش دهد. در ادامه این مقاله در مورد این عارضه در نوزادان بیشتر توضیح خواهیم داد.
سفالوهماتوم چیست؟
سفالوهماتوم به تجمع خون بین پوست سر و جمجمه نوزاد گفته می شود. واژه هماتوم به معنی خون جمع شده خارج از رگ های خونی است و کلمه سفالو به سر اشاره دارد.
این نوع آسیب هنگام زایمان زمانی رخ می دهد که فشار روی سر نوزاد باعث پارگی رگ های کوچک خون در پوست سر شود. خون جمع شده زیر پوست سر یک برآمدگی نرم ایجاد می کند که به مرور زمان سفت می شود.
شیوع سفالوهماتوم در نوزادان
سفالوهماتوم ها در حدود 2.5% زایمان های طبیعی طولانی و دشوار رخ می دهند. اگر زایمان با استفاده از وکیوم یا فورپس (انبرک زایمانی) انجام شود، احتمال وقوع آن به حدود 1 نفر در هر 10 نوزادی که با این روش متولد می شوند، افزایش می یابد.
عوامل خطر سفالوهماتوم در نوزادان
برخی شرایط می توانند خطر ایجاد سفالوهماتوم در نوزادان را افزایش دهند که در ادامه به این موارد اشاره می کنیم:
- زایمان با کمک وکیوم یا فورپس
- استفاده از بی حسی اپیدورال در طول زایمان
- نوزاد بزرگ تر از حد متوسط (وزن بیشتر از حدود 4 کیلوگرم)
- چندقلویی (دوقلو، سه قلو یا بیشتر)
- زایمان طبیعی طولانی و دشوار
اثرات سفالوهماتوم بر نوزاد
فشار وارد شده به سر نوزاد هنگام زایمان می تواند به رگ های کوچک خون در پوست سر آسیب بزند یا باعث پارگی آن ها شود. خون زیر پوست سر جمع شده و یک برآمدگی نرم یا تورم ایجاد می کند که معمولا در پشت سر دیده می شود. این برآمدگی بلافاصله بعد از تولد ظاهر می شود و ممکن است چند روز بزرگ تر شود و شبیه کبودی به نظر برسد.
با گذشت زمان، این توده نرم شروع به سفت شدن یا رسوب کلسیم می کند. اغلب مرکز توده ابتدا کوچک می شود که ممکن است باعث ظاهر حلقه ای یا گود شده بر روی آن شود.
چه انتظاری از سفالوهماتوم در نوزادان داشته باشیم؟
اکثر موارد سفالوهماتوم در نوزادان بی ضرر هستند. کبودی یا جمع شدن خون معمولا طی چند هفته تا چند ماه بدون نیاز به درمان از بین می رود.
عوارض احتمالی سفالوهماتوم در نوزادان
با وجود اینکه اغلب بی خطر است، سفالوهماتوم می تواند با چند عارضه احتمالی همراه باشد:
- کم خونی: سفالوهماتوم خون را از سیستم گردش خون نوزاد می گیرد و ممکن است باعث کاهش تعداد گلبول های قرمز شود. هرچه توده بزرگ تر باشد، احتمال کم خونی بیشتر است.
- کلسیفیکاسیون (رسوب کلسیم): سفالوهماتوم های طولانی تر از پنج هفته ممکن است رسوبات سخت استخوانی ایجاد کنند که در موارد نادر روی شکل گیری جمجمه تأثیر می گذارد. در این موارد ممکن است جراحی اصلاحی نیاز باشد.
- عفونت: سفالوهماتوم ها مستعد عفونت هستند. در موارد نادر می توانند منجر به عفونت استخوان، سلولیت یا سپسیس شوند.
- زردی: با جذب خون توسط بدن نوزاد، میزان بیلی روبین خون افزایش یافته و باعث زردی پوست یا چشم ها می شود.
- شکستگی جمجمه: حدود 1 نفر از هر 4 نوزاد مبتلا به سفالوهماتوم ممکن است شکستگی خطی جمجمه داشته باشد که معمولا بدون جابه جایی استخوان ها بوده و خودبه خود درمان می شود.
تفاوت سفالوهماتوم در نوزادان و کاپوت سوکسدانیوم
گاهی اوقات سفالوهماتوم و کاپوت سوکیدانه (تورم سر نوزاد یا سر مخروطی نوزاد) همزمان یا جداگانه رخ می دهند. هر دو معمولا بدون درمان از بین می روند.
- سفالوهماتوم: تجمع خون زیر پوست سر نوزاد، بلافاصله بعد از تولد ظاهر می شود. برآمدگی مشخص، پشت سر قرار دارد و از خطوط بخیه جمجمه عبور نمی کند. ممکن است ماه ها طول بکشد تا کاملا برطرف شود.
- کاپوت سوکیدانه: تورم روی پوست سر که اغلب هنگام تولد قابل مشاهده است، پوست سر حالت اسفنجی دارد، از خطوط بخیه عبور می کند و به سرعت بعد از تولد کاهش می یابد.
تشخیص سفالوهماتوم در نوزادان
تشخیص سفالوهماتوم در نوزادان معمولا با معاینه بالینی ساده انجام می شود. پزشک نوزاد پوست سر و جمجمه را لمس می کند تا برآمدگی یا تورم نرم ناشی از تجمع خون را شناسایی کند. ویژگی های مهم در تشخیص سفالوهماتوم در نوزادان عبارتند از:
- برآمدگی محدود به پشت سر یا نواحی خاصی از جمجمه
- عدم عبور تورم از خطوط بخیه جمجمه
- حالت نرم و قابل جابه جایی اولیه که به مرور زمان سفت می شود
- ظاهر شبیه کبودی که ممکن است چند روز پس از تولد بزرگ تر شود
آزمایش ها و تصویربرداری
در اکثر موارد نیازی به آزمایش های اضافی نیست، اما در شرایط خاص ممکن است پزشک انجام موارد زیر را توصیه کند:
- سونوگرافی سر نوزاد: برای اطمینان از عدم آسیب به بافت مغز یا وجود هماتوم بزرگ
- آزمایش خون: بررسی سطح هموگلوبین و بیلی روبین برای شناسایی کم خونی یا زردی
- تصویربرداری با اشعه ایکس یا MRI: در موارد نادر که شک به شکستگی جمجمه یا آسیب های عمیق تر وجود دارد
تشخیص دقیق باعث می شود از درمان غیرضروری جلوگیری شود و همچنین والدین بتوانند روند بهبود نوزاد را با اطمینان پیگیری کنند.
درمان سفالوهماتوم در نوزادان
اکثر سفالوهماتوم ها در نوزادان خودبه خود و بدون نیاز به درمان خاصی برطرف می شوند. برخی نکات مهم در مدیریت این وضعیت عبارتند از:
- پایش وضعیت نوزاد: پزشک معمولا در ویزیت های دوره ای، اندازه و سفتی برآمدگی را بررسی می کند تا از کوچک شدن تدریجی آن اطمینان حاصل شود.
- کنترل زردی و کم خونی:
- در صورتی که نوزاد دچار زردی شود، پزشک ممکن است درمان هایی مانند فتوتراپی (نور درمانی) توصیه کند.
- اگر هماتوم بزرگ باعث کم خونی شود، در موارد نادر ممکن است نیاز به دریافت خون یا داروهای مکمل باشد.
- پیشگیری از عفونت: نوزادان مبتلا به سفالوهماتوم باید از تماس با نواحی آلوده یا دست های کثیف محافظت شوند. معمولا نیازی به آنتی بیوتیک نیست مگر اینکه نشانه عفونت ظاهر شود.
- مراجعه اورژانسی: اگر نوزاد بی قرار است، به سختی غذا می خورد، علائم زردی شدید دارد یا توده سریع بزرگ می شود، باید فورا به پزشک مراجعه شود.
درمان های جراحی
در موارد بسیار نادر که سفالوهماتوم در نوزادان بزرگ باشد و باعث رسوب کلسیم یا اختلال در شکل جمجمه شود، جراحی اصلاحی انجام می شود تا برآمدگی و رسوبات کلسیم برداشته شوند. این روش معمولا بعد از چند ماهگی و تحت نظر متخصص اطفال و جراح اطفال انجام می شود.
نکات عملی برای مادران
- صبور باشید: سفالوهماتوم ممکن است هفته ها تا چند ماه طول بکشد تا کاملا از بین برود.
- اجتناب از فشار روی سر نوزاد: هنگام خواباندن یا حمل نوزاد، مراقب باشید که فشار مستقیم روی برآمدگی وارد نشود.
- پیگیری منظم با پزشک: ویزیت های دوره ای برای بررسی برآمدگی و وضعیت سلامت کلی نوزاد بسیار مهم است.
- آموزش علائم هشدار: تغییر رنگ پوست، افزایش تورم، بی قراری شدید یا کاهش اشتها از نشانه های نیاز به بررسی فوری هستند.
با رعایت این نکات، اکثر نوزادان مبتلا به سفالوهماتوم بدون هیچ مشکل جدی بهبود می یابند و هیچ عارضه بلندمدتی برای آن ها باقی نمی ماند.
سخنی از نی نی تینی
سفالوهماتوم در نوزادان یک وضعیت شایع و معمولا بی ضرر است که بعد از زایمان طبیعی دشوار ایجاد می شود. این برآمدگی نرم و کبود مانند معمولا خودبه خود طی چند هفته تا چند ماه از بین می رود.
مهم ترین نکات برای مراقبت از نوزاد شامل:
- پیگیری منظم و ویزیت های دوره ای با پزشک نوزاد
- کنترل علائم زردی و کم خونی
- جلوگیری از فشار مستقیم روی سر نوزاد
- آگاه بودن از علائم هشداردهنده مانند افزایش تورم، بی قراری شدید، کاهش اشتها یا رنگ زرد پوست و چشم ها
اکثر نوزادان بدون نیاز به درمان خاص، بهبود کامل می یابند و هیچ عارضه بلندمدتی برای آن ها باقی نمی ماند. در موارد نادر، ممکن است نیاز به بررسی بیشتر یا درمان جراحی باشد، اما این موارد بسیار استثنایی هستند.
مادران عزیز، اگر تجربه ای از سفالوهماتوم در نوزادان داشته اید یا سوالی درباره علائم، تشخیص و درمان آن دارید، لطفا در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید. تجربه شما می تواند به دیگر والدین کمک کند و پرسش هایتان فرصتی برای گفت وگو با متخصصان ایجاد می کند.
همچنین می توانید این مقاله را با دوستان و خانواده ای که تازه مادر شده اند به اشتراک بگذارید تا اطلاعات مهم درباره مراقبت از نوزاد و مدیریت سفالوهماتوم در دسترس همه قرار گیرد.
