سرطان غدد لنفاوی یا همان سرطان لنفوم به گروهی از سرطان های خونی گفته می شود که در دستگاه لنفاوی بدن ایجاد می شوند. این سرطان به دو نوع اصلی یعنی لنفوم هوچکین و لنفوم غیرهوچکین تقسیم می شود. خوشبختانه امروزه روش های درمانی پیشرفته تری وجود دارد که می توانند این بیماری را کنترل کرده یا حتی در بسیاری از موارد به طور کامل درمان کنند.
سرطان غدد لنفاوی چگونه شروع می شود؟
سرطان غدد لنفاوی زمانی شکل می گیرد که گلبول های سفید بدن (لیمفوسیت ها) دچار تغییرات غیرطبیعی می شوند و به جای عملکرد طبیعی، به صورت بی رویه رشد می کنند. دستگاه لنفاوی شامل غدد لنفاوی، رگ های لنفاوی، طحال، لوزه ها و مغز استخوان است. هر جایی از این سیستم که لیمفوسیت وجود دارد، می تواند محل آغاز سرطان لنفوم باشد.
وجود غدد لنفاوی متورم یکی از اولین نشانه های سرطان غدد لنفاوی است؛ مثلا زمانی که غدد لنفاوی گردن یا زیر بغل بدون دلیل مشخص بزرگ می شوند و پس از چند هفته کوچک نمی شوند.
انواع سرطان لنفوم
دو دسته اصلی سرطان غدد لنفاوی عبارت اند از:
- لنفوم هوچکین
- لنفوم غیرهوچکین (شایع تر)
بیش از 70 نوع زیرگروه مختلف لنفوم وجود دارد. برخی از انواع لنفوم تهاجمی و سریع الرشد هستند و برخی دیگر رشد کندی دارند. سنین مختلف از کودک تا سالمند ممکن است به این بیماری مبتلا شوند، اما این مقاله بیشتر بر لنفوم در بزرگسالان تمرکز دارد.
شیوع سرطان غدد لنفاوی
سرطان غدد لنفاوی از سرطان های نسبتا غیرشایع است. برای درک بهتر، در آمریکا در یک سال حدود 89 هزار نفر به لنفوم مبتلا می شوند، در حالی که تعداد مبتلایان به سرطان ریه حدود 236 هزار نفر است.
(در ایران نیز طبق آمارهای وزارت بهداشت، لنفوم جزو 10 سرطان شایع بزرگسالان است اما همچنان نسبت به سرطان هایی مانند پستان، ریه یا دستگاه گوارش کمتر دیده می شود.)
چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به سرطان لنفوم هستند؟
- لنفوم غیرهوچکین بیشتر در سنین 60 تا 80 سال دیده می شود و در مردان کمی شایع تر است.
- لنفوم هوچکین معمولا در دو بازه سنی 20 تا 39 سال و بالای 65 سال رخ می دهد.
این الگوهای سنی در ایران نیز مشابه گزارش شده اند و در کلینیک های سرطان کشور همین روند مشاهده می شود.
علائم سرطان غدد لنفاوی
علائم این بیماری مشابه بسیاری از بیماری های بی خطر دیگر است. بنابراین داشتن این نشانه ها به تنهایی به معنی سرطان نیست، اما اگر بیش از چند هفته ادامه داشتند باید بررسی شوند.
مهم ترین علائم سرطان غدد لنفاوی
- تورم بدون درد غدد لنفاوی در گردن، زیربغل یا کشاله ران
- خستگی مداوم حتی با استراحت کافی
- تب بالای 39/5 درجه که بیش از دو روز ادامه یابد یا مدام بازگردد
- تعریق شبانه شدید به حدی که لباس و رختخواب خیس شود
- تنگی نفس یا احساس کمبود اکسیژن
- کاهش وزن بدون دلیل (بیش از 10 درصد وزن در شش ماه)
این علائم در بسیاری از بیماران ایرانی نیز دقیقا به همین شکل خود را نشان می دهد و معمولا دلیل مراجعه اولیه به پزشک است.
علت های ابتلا به سرطان لنفوم
علت دقیق سرطان غدد لنفاوی همیشه مشخص نیست، اما عوامل خطر آن عبارت اند از:
- سابقه برخی ویروس ها مثل HIV، ویروس اپشتین بار (عامل مونونوکلئوز)، و برخی ویروس های نادر
- سابقه خانوادگی سرطان لنفوم
- ضعف سیستم ایمنی (برای نمونه در افرادی که پیوند عضو انجام داده اند)
- بیماری های خودایمنی مانند روماتیسم مفصلی یا لوپوس
پژوهش های داخلی نیز ارتباط میان ضعف ایمنی و احتمال بیشتر ابتلا به لنفوم را تأیید کرده اند.
تشخیص سرطان غدد لنفاوی چگونه است؟
پزشک ابتدا معاینه فیزیکی انجام می دهد و اگر مشکوک باشد، دستور بیوپسی یا نمونه برداری از غدد لنفاوی می دهد. تشخیص قطعی سرطان لنفوم فقط با بیوپسی ممکن است.
آزمایش های خونی مهم
- CBC: برای بررسی تعداد گلبول های سفید
- ESR: برای تشخیص التهاب
- LDH: برای ارزیابی رشد سریع سلول ها
- بررسی عملکرد: کلیه و کبد
- SPEP: برای تشخیص پروتئین های غیرطبیعی
تصویربرداری ها
- سی تی اسکن
- PET-CT برای تشخیص محل های فعال سرطان
- در برخی موارد MRI
در سرطان لنفوم غیرهوچکین ممکن است آزمایش های ژنتیک تکمیلی برای تعیین نوع دقیق بیماری انجام شود.
درمان سرطان غدد لنفاوی به چه صورت است؟
نوع درمان بر اساس شدت، نوع لنفوم و شرایط بیمار تعیین می شود.
روش های درمان رایج
- شیمی درمانی
- رادیوتراپی
- درمان های هدفمند
- ایمونوتراپی
- CAR T-cell therapy (در ایران نیز در برخی مراکز تحقیقاتی در حال توسعه است)
- پیوند سلول های بنیادی یا مغز استخوان
برای بعضی از انواع آرام (کم تحرک)، پزشک ابتدا مراقبت فعال (watchful waiting) را پیشنهاد می کند.
بیماران همچنین ممکن است از مراقبت تسکینی برای مدیریت درد، کاهش عوارض و حمایت روانی بهره ببرند.
عوارض درمان سرطان لنفوم
عوارض درمان بسته به نوع دارو و وضعیت بیمار متفاوت است.
پزشک معمولا توضیح می دهد که چه عوارضی محتمل تر است و چگونه می توان آن ها را کاهش داد.
پیش آگهی و آینده بیماری چگونه است؟
پیش آگهی به عوامل مختلفی مثل نوع لنفوم، سن، و سلامت عمومی بستگی دارد.
بسیاری از بیماران پس از درمان بهبود کامل یا دوره های طولانی بهبودی (ریمیشن) را تجربه می کنند.
اگر بیماری بهبود یابد، همچنان لازم است بیمار ویزیت های دوره ای داشته باشد تا در صورت بازگشت (عود)، سریعا تشخیص داده شود.
نرخ بقای سرطان غدد لنفاوی
- نرخ بقای 5 ساله در لنفوم هوچکین: 89 درصد
- نرخ بقای 5 ساله در لنفوم غیرهوچکین: 74 درصد
این اعداد جهانی هستند و در مراکز درمانی ایران نیز روند مشابهی دیده می شود.
پیشگیری از سرطان غدد لنفاوی
اگرچه نمی توان کاملا از سرطان لنفوم پیشگیری کرد اما می توان عوامل خطر را کاهش داد:
- تقویت سیستم ایمنی
- درمان و کنترل عفونت های ویروسی
- پرهیز از داروهای سرکوب کننده ایمنی بدون تجویز پزشک
- توجه به سابقه خانوادگی
زندگی با سرطان غدد لنفاوی
توصیه های کاربردی
- اطلاع از اینکه درمان چه تأثیری بر زندگی روزانه دارد
- رعایت تغذیه سالم شامل: پروتئین سبک، غلات کامل و لبنیات کامل
- نوشتن احساسات، گوش دادن به موسیقی، بودن در طبیعت
- استفاده از تمرین های آرام سازی، مدیتیشن و تنفس عمیق
- انجام فعالیت بدنی مناسب با نظر پزشک
- استفاده از گروه های حمایتی و مشاوره روان شناسی
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر علائم بدتر شوند یا مدیریت عوارض درمان سخت شود، باید با پزشک تماس گرفت.
چه زمانی مراجعه به اورژانس ضروری است؟
به خصوص بیمارانی که شیمی درمانی دریافت می کنند:
پرسش هایی که بهتر است از پزشک بپرسید
- از کجا مطمئن شدید سرطان غدد لنفاوی دارم؟
- چه نوع لنفومی دارم؟
- درمان های پیشنهادی چیست؟
- مدت زمان درمان چقدر است؟
- عوارض درمان چیست؟
- پیش آگهی من چگونه است؟
آیا سرطان لنفوم خطرناک است؟
بستگی به نوع بیماری دارد. برخی انواع مانند لنفوم غیرهوچکین می توانند خطر عفونت های شدید یا حتی آسیب قلبی را افزایش دهند. اما تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، شانس بهبود را بسیار بالا می برد.
آیا سرطان لنفوم در آزمایش خون مشخص می شود؟
آزمایش خون می تواند نشانه هایی مثل بالا بودن گلبول سفید را نشان دهد، اما تشخیص قطعی فقط با بیوپسی است.
سرطان غدد لنفاوی معمولا از کجا شروع می شود؟
از هر جایی که لیمفوسیت وجود داشته باشد:
غدد لنفاوی، طحال، مغز استخوان و…
شایع ترین علامت اولیه نیز غدد لنفاوی متورم در گردن، زیربغل، قفسه سینه یا کشاله ران است.
آیا ممکن است سال ها سرطان لنفوم داشته باشیم و ندانیم؟
بله، برخی انواع آرام رشد می توانند سال ها بدون علامت بمانند.
سخنی از نی نی تینی
سرطان غدد لنفاوی بیماری مهمی است، اما درمان های مدرن، امید به زندگی را بسیار افزایش داده اند. پزشک می تواند با توجه به شرایط هر فرد بهترین روش درمانی را پیشنهاد کند.
