سرطان دهانه رحم، نوعی سرطان است که در سلول های سطحی دهانه رحم (بخش پایینی رحم که به واژن متصل می شود) ایجاد می شود. ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) عامل اصلی بروز این سرطان است. انجام آزمایش پاپ اسمیر به طور منظم و رعایت نکات ایمنی در روابط جنسی از مهم ترین اقدامات پیشگیرانه محسوب می شوند. اگر سرطان دهانه رحم در مراحل اولیه تشخیص داده شود، به طور چشمگیری قابل درمان است در این مقاله در مورد این بیماری بیشتر توضیح خواهیم داد.
انواع سرطان دهانه رحم
دو نوع اصلی سرطان دهانه رحم وجود دارد که شامل موارد زیر است:
- سرطان سلول سنگفرشی (Squamous cell carcinoma): حدود 80 تا 90 درصد موارد سرطان دهانه رحم را تشکیل می دهد.
- آدنوکارسینوم (Adenocarcinoma): حدود 10 تا 20 درصد موارد را شامل می شود.
گاهی اوقات، ترکیبی از هر دو نوع دربدن یک بیمار مشاهده می شود.
علائم سرطان دهانه رحم
آیا سرطان دهانه رحم علائمی دارد؟
در مراحل اولیه، این سرطان معمولا بدون علائم است و به سختی قابل تشخیص خواهد بود. اما با پیشرفت بیماری، ممکن است برخی از علائم هشداردهنده ظاهر شوند.
علائم سرطان دهانه رحم در مرحله اول:
- ترشحات غیرعادی واژن که ممکن است آبکی یا خونی باشد و گاهی بوی نامطبوعی داشته باشد.
- خونریزی غیرطبیعی پس از رابطه جنسی، بین دوره های قاعدگی یا پس از یائسگی.
- درد هنگام رابطه جنسی
اگر سرطان گسترش پیدا کند، علائم زیر ممکن است ظاهر شوند:
- درد یا مشکل در ادرار کردن (گاهی همراه با خون در ادرار)
- درد، خونریزی یا تغییر در الگوی اجابت مزاج (اسهال یا یبوست)
- خستگی، کاهش وزن و بی اشتهایی.
- درد مبهم در ناحیه پشت و تورم پاها.
- درد در ناحیه لگن و شکم.
اگر متوجه خونریزی غیرعادی، ترشحات غیرمعمول یا هر علامت مشکوک دیگری شدید، باید فورا به پزشک مراجعه کنید.
دلایل ابتلا به سرطان دهانه رحم
عامل اصلی که باعث ابتلا به این سرطان می شود ویروس HPVاست
بیشتر موارد مبتلا به این نوع سرطان به دلیل عفونت با ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) ایجاد می شوندHPV یک ویروس شایع است که از طریق تماس جنسی منتقل می شود.
HPV چگونه به سرطان منجر می شود؟
بیش از 100 نوع مختلف از HPV وجود دارد.
حدود 12 نوع آن با سرطان مرتبط هستند.
بدن بسیاری از افراد این ویروس را دفع می کند، اما اگر سیستم ایمنی نتواند آن را از بین ببرد، ممکن است باعث تغییر سلول های دهانه رحم به سلول های سرطانی شود.
واکسیناسیون HPV می تواند از ابتلا به ویروسی که مسئول ۹۰٪ سرطان های دهانه رحم است، جلوگیری کند.
چه کسانی در معرض خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم هستند؟
عوامل خطر به دو دسته قابل کنترل و غیرقابل کنترل تقسیم می شوند.
عوامل قابل کنترل عبارتند از:
- عدم انجام آزمایش های غربالگری: زنانی که آزمایش پاپ اسمیر را به طور منظم انجام نمی دهند، در معرض خطر بالاتری قرار دارند
- عفونت با ویروس HPV: ابتلا به نوع خاصی از HPV می تواند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد.
- شروع زودهنگام فعالیت جنسی: داشتن رابطه جنسی در سنین کمتر از 18 سال خطر عفونت HPV را بیشتر می کند.
- رابطه جنسی پر خطر: رابطه جنسی پرخطر احتمال انتقال HPV را افزایش می دهد.
- سیگار کشیدن: مصرف سیگار می تواند سیستم ایمنی بدن را ضعیف کند و خطر ابتلا به سرطان را دو برابر کند.
- عفونت HIV یا ضعف سیستم ایمنی: افرادی که به دلیل ابتلا به HIV سیستم ایمنی ضعیفی دارند، کمتر قادر به مقابله با HPV هستند.
عوامل غیرقابل کنترل:
- مصرف داروی دی اتیل استیل بسترول : زنانی که مادرشان بین سال های 1938 تا 1971 این دارو را برای جلوگیری از سقط جنین مصرف کرده اند، در معرض خطر بیشتری هستند.
- سابقه خانوادگی: زنانی که بستگان درجه یک آن ها سرطان دهانه رحم داشته اند، ممکن است ژنتیکی مستعد ابتلا به این بیماری باشند.
چقدر طول می کشد تا دهانه رحم سرطانی شود؟
تغییرات سلولی 3 تا 7 سال طول می کشد تا به سرطان تبدیل شوند.
آزمایش های پاپ اسمیر می توانند این تغییرات را قبل از سرطانی شدن تشخیص دهند.
عوارض سرطان دهانه رحم
در صورت عدم تشخیص و درمان، ممکن است سرطان دهانه رحم منجر به عوارض جدی شود که در زیر به آن ها اشاره کردیم:
- درد مزمن: سرطان پیشرفته می تواند درد شدیدی در لگن و کمر ایجاد کند.
- مشکلات ادراری و گوارشی: دشواری در دفع ادرار و یبوست می تواند از عوارض بیماری باشد.
- نارسایی کلیه: پیشرفت سرطان می تواند باعث اختلال در عملکرد کلیه ها شود.
- لخته شدن خون: سرطان می تواند باعث افزایش غلظت خون و افزایش خطر ترومبوز شود.
- خونریزی شدید: در صورت گسترش سرطان به سایر اعضای بدن مانند مثانه یا روده، احتمال خونریزی وجود دارد.
- مشکلات باروری و بارداری: برخی درمان های سرطان دهانه رحم می توانند باعث نازایی شوند.
- عوارض ناشی از درمان: شیمی درمانی و پرتودرمانی می توانند باعث خستگی، تهوع و کاهش میل جنسی شوند.
چگونه سرطان دهانه رحم تشخیص داده می شود؟
تشخیص این بیماری از روش هایی که در زیر به آن ها اشاره می کنیم انجام می شود:
1- آزمایش های غربالگری:
- آزمایش پاپ اسمیر: شناسایی تغییرات پیش سرطانی در سلول های دهانه رحم.
- آزمایش HPV: بررسی وجود ویروس های پرخطر مانند HPV
2- تست های تشخیصی پس از نتایج غیرطبیعی:
- کولپوسکوپی: بررسی دقیق دهانه رحم با دستگاه بزرگ کننده.
- بیوپسی (نمونه برداری):
بیوپسی پانچ – برداشت نمونه کوچک از بافت مشکوک.
کورتاژ اندوسرویکال – تراشیدن سلول های داخل دهانه رحم.
LEEP – استفاده از حلقه الکتریکی برای حذف سلول های غیرطبیعی.
بیوپسی مخروطی – برداشتن بخش وسیع تری از دهانه رحم.
3- تست های مرحله بندی سرطان:
- آزمایش عملکرد کبد و کلیه
- آزمایش خون و ادرار
- تصویربرداری:
X-ray از مثانه، رکتوم، ریه و روده ها
سی تی اسکن (CT scan)
ام آر آی (MRI)
درمان سرطان دهانه رحم
درمان سرطان دهانه رحم به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله مرحله بیماری، سن، وضعیت کلی سلامت و اینکه آیا فرد در آینده قصد بارداری دارد یا خیر.
روش های درمانی برای سرطان دهانه رحم شامل موارد زیر می باشد:
- پرتودرمانی
- شیمی درمانی
- جراحی
- درمان هدفمند
- ایمنی درمانی
کارآزمایی های بالینی نیز یکی دیگر از گزینه ها محسوب می شوند. این مطالعات پژوهشی کنترل شده، روش های درمانی جدید سرطان را بررسی می کنند. در صورتی که علاقه مند به شرکت در یک کارآزمایی بالینی هستید، می توانید با پزشک خود مشورت کنید.
برخی افراد از روش های درمانی سنتی مانند رژیم غذایی خاص، مصرف گیاهان دارویی، طب سوزنی و روش های دیگر برای تکمیل درمان سرطان استفاده می کنند. قبل از استفاده از این روش ها، با پزشک خود مشورت کنید؛ برخی از این روش ها ممکن است مفید باشند، اما برخی دیگر می توانند برای شما خطرناک باشند.
پرتودرمانی
پرتودرمانی از پرتوهای انرژی برای از بین بردن سلول های سرطانی دهانه رحم استفاده می کند. و به دو صورت انجام می شود:
- پرتودرمانی با پرتو خارجی (EBRT) : پرتوهای پرقدرتی از طریق دستگاهی خارج از بدن به سلول های سرطانی تابیده می شوند.
- براکی تراپی: در این روش، منبع پرتو در داخل یا نزدیک توده سرطانی قرار داده می شود.
شیمی درمانی
شیمی درمانی (کِموتراپی) شامل داروهایی است که از طریق تزریق داخل وریدی یا مصرف خوراکی وارد جریان خون شده و سلول های سرطانی را از بین می برند. این روش می تواند در کنار سایر درمان ها به کار رود. داروهای شیمی درمانی معمولا به صورت دوره ای تجویز می شوند که مدت و تعداد این دوره ها بسته به نوع دارو و میزان گسترش سرطان متفاوت است.
جراحی
چندین روش جراحی برای درمان سرطان دهانه رحم وجود دارد. نوع جراحی به مرحله سرطان و وضعیت بیمار بستگی دارد:
- جراحی با لیزر: در این روش، از پرتوهای لیزری برای سوزاندن و از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شوند.
- کرایوسرجری: این جراحی سلول های سرطانی را از طریق انجماد و تخریب از بین می برد.
- هیسترکتومی: در این روش، رحم و دهانه رحم به طور کامل برداشته می شوند.
- تراکلکتومی: در این روش، دهانه رحم و قسمت بالایی واژن برداشته می شود، اما رحم حفظ می شود که به بیمار امکان بارداری را می دهد.
- اگزنترسیون لگنی: در این روش، علاوه بر هیسترکتومی، اندام هایی مانند مثانه، واژن، رکتوم و بخشی از کولون نیز ممکن است برداشته شوند، بسته به اینکه سرطان تا چه حد گسترش یافته است.
در برخی موارد، پزشکان ترکیبی از درمان ها را پیشنهاد می کنند. برای مثال، ممکن است از پرتودرمانی یا شیمی درمانی قبل یا بعد از جراحی برای از بین بردن سلول های سرطانی باقی مانده استفاده شود.
درمان هدفمند
درمان هدفمند از داروهایی استفاده می کند که به طور خاص پروتئین های خاصی را در سلول های سرطانی هدف قرار می دهند. این روش بدون آسیب رساندن به سلول های سالم، سلول های سرطانی را از بین می برد. با پیشرفت علم، محققان داروهای موثرتری را برای این نوع درمان کشف می کنند.
ایمنی درمانی
ایمنی درمانی داروهایی را به کار می گیرد که سیستم ایمنی بدن را تحریک می کنند تا سلول های سرطانی را شناسایی و از بین ببرد. سلول های سرطانی گاهی خود را به شکل سلول های سالم در می آورند تا از حمله سیستم ایمنی در امان بمانند. ایمنی درمانی این سیگنال های فریبنده را شناسایی کرده و از عملکرد آن ها جلوگیری می کند.
آیا سرطان دهانه رحم قابل درمان است؟
بله، سرطان دهانه رحم درمان پذیر است، به ویژه اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود. پزشکان معمولا از اصطلاح “بهبودی” (Remission) استفاده می کنند، زیرا حتی پس از درمان موفق، احتمال بازگشت سرطان وجود دارد.
آیا در مرحله اول سرطان دهانه رحم به شیمی درمانی نیاز است؟
در بیشتر موارد، برای سرطان دهانه رحم در مرحله اول، جراحی گزینه اصلی درمانی است و نیازی به شیمی درمانی نیست. اما در برخی شرایط، پزشک ممکن است شیمی درمانی را نیز توصیه کند.
اگر سرطان دهانه رحم در مرحله چهارم باشد درمان می شود؟
در مرحله چهارم سرطان دهانه رحم، درمان کامل بعید است، اما امکان کنترل بیماری و بهبود کیفیت زندگی وجود دارد. در این مرحله، سرطان به سایر اندام ها گسترش یافته است، اما پزشکان همچنان پرتودرمانی، شیمی درمانی و درمان هدفمند را برای کاهش اندازه تومور و کاهش علائم توصیه می کنند.
پیشگیری از سرطان دهانه رحم
چند اقدام مؤثر برای کاهش خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم عبارت اند از:
- انجام معاینات زنان و تست پاپ اسمیر به صورت منظ
- دریافت واکسن HPV در صورت واجد شرایط بود.
- استفاده از کاندوم یا سایر روش های محافظتی هنگام رابطه جنسی
- نداشتن رابطه جنسی پر خطر
- ترک سیگار و مصرف دخانیات
چشم انداز سرطان دهانه رحم
سرطان دهانه رحم یک بیماری جدی است، اما در صورت تشخیص زودهنگام، درمان آن بسیار موفقیت آمیز خواهد بود. اگر به این بیماری مبتلا شده اید، طبیعی است که نگران آینده باشید. مهم ترین نکته این است که به توصیه های پزشک خود پایبند باشید و از حمایت خانواده و دوستان خود بهره ببرید.
پس از درمان، پیگیری های پزشکی منظم ضروری است تا از عدم بازگشت سرطان اطمینان حاصل شود. حتی پس از بهبودی کامل، ممکن است نگران بازگشت بیماری باشید. صحبت کردن با یک مشاور، دوستان نزدیک یا پزشک می تواند به شما در مدیریت این احساسات کمک کند.
طول عمر بیماران مبتلا به سرطان دهانه رحم
طبق گزارش مؤسسه ملی سرطان ایالات متحده، طول عمر بیماران مبتلا به این سرطان به شرح زیر است:
اگر سرطان در محدوده دهانه رحم باقی مانده باشد: حدود 50 درصد این بیماری در این مرحله تشخیص داده می شود و طول عمر91 درصد این افراد تا 5 سال تخمین زده شده است.
اگر سرطان به بافت های مجاور گسترش یافته باشد: حدود 60 درصد از این افراد طول عمر 5 ساله دارند.
اگر سرطان به غدد لنفاوی یا اندام های دوردست انتشار یافته باشد: حدود 19 درصد این افراد تا 5 سال عمر می کنند.
این آمار فقط یک تخمین کلی است و شرایط هر فرد متفاوت است. پزشک شما بهترین فرد برای ارزیابی وضعیت خاص شما است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده علائم زیر، باید فورا به پزشک مراجعه کنید:
- خونریزی غیرطبیعی بین قاعدگی ها یا پس از یائسگی
- ترشحات غیرعادی واژن
- درد لگن یا درد هنگام رابطه جنسی
همچنین، اگر نمی دانید آخرین تست پاپ اسمیر شما چه زمانی بوده است، با پزشک خود مشورت کنید تا یک برنامه منظم برای معاینات پیشگیرانه داشته باشید.
سخنی از نی نی تینی
برای کاهش خطر سرطان دهانه رحم، انجام معاینات منظم زنان و تست پاپ اسمیر را در اولویت قرار دهید. واکسن HPV را در سنین مناسب دریافت کنید تا از ابتلا به ویروس پاپیلومای انسانی که عامل اصلی این سرطان است، جلوگیری کنید.
در صورت مشاهده علائم مشکوک مانند خونریزی غیرطبیعی، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
هرچه زودتر سرطان دهانه رحم تشخیص داده شود، شانس درمان موفقیت آمیز آن بیشتر خواهد بود.
آیا شما یا یکی از عزیزانتان تجربه ای در مورد تشخیص یا درمان سرطان دهانه رحم داشته اید؟ چه روش هایی را برای پیشگیری از این بیماری مؤثر می دانید؟ تجربیات و نظرات خود را در بخش دیدگاه ها با ما به اشتراک بگذارید تا دیگران نیز از آن بهره‌مند شوند.
