سرطان دهان در زنان یکی از شایع ترین انواع سرطان های سر و گردن است. این بیماری معمولا افراد بالای 60 سال را تحت تأثیر قرار می دهد، اما امکان بروز آن در سنین پایین تر نیز وجود دارد. سرطان دهان می تواند لب ها، بخش های جلویی زبان، سقف و کف دهان و همچنین حلق دهانی (قسمت انتهایی زبان، سقف دهان، لوزه ها و کناره ها و پشت گلو) را درگیر کند. در این مقاله در مورد این سرطان بیشتر توضیح خواهیم داد.
سرطان دهان چیست؟
سرطان دهان ، اصطلاحی گسترده برای هر نوع سرطانی است که داخل دهان را درگیر می کند. این بیماری گاهی به شکل مشکلات رایج دهان ظاهر می شود؛ مانند لکه های سفید یا زخم هایی که خونریزی دارند. تفاوت این تغییرات با مشکلات معمول دهان در این است که این لکه ها یا زخم ها به طور مداوم باقی می مانند و درمان خانگی آنها موثر نیست.
در صورتی که سرطان دهان در زنان درمان نشود، می تواند به کل دهان، گلو و حتی بخش های دیگر سر و گردن گسترش یابد. خوشبختانه، حدود ۶۳ درصد از بیماران مبتلا به سرطان حفره دهان، پنج سال پس از تشخیص، زنده می مانند.
چه کسانی در معرض سرطان دهان هستند؟
در کل، تقریبا 11 نفر از هر 100 هزار نفر در طول زندگی خود دچار سرطان دهان در زنان یا مردان می شوند. آقایان کمی بیشتر از زنان در معرض این بیماری هستند، و همچنین افراد سفیدپوست نسبت به افراد سیاه پوست احتمال بیشتری برای ابتلا دارند.
سرطان دهان چه تأثیری بر بدن دارد؟
این سرطان می تواند دهان و حلق دهانی شما را تحت تاثیر قرار دهد. حلق دهانی شامل بخش هایی از زبان، سقف دهان و قسمت میانی گلو است که هنگام باز کردن دهان قابل مشاهده است. سرطان در این ناحیه به عنوان سرطان حلق دهانی شناخته می شود. در این مقاله تمرکز ما بر سرطان دهان در زنان و ناحیه دهانی است.
بخش های دهان یا حفره دهان کدامند؟
حفره دهان شامل بخش های زیر است:
- لب ها
- لثه ها
- پوشش داخلی گونه ها
- دو سوم جلویی زبان
- کف دهان (زیر زبان)
- بخش ابتدایی سقف دهان
- ناحیه پشت دندان های عقل
علائم و علت های سرطان دهان در زنان
علت سرطان دهان در زنان چیست؟
سرطان دهان از سلول های سنگفرشی (Squamous cells) در حفره دهان شروع می شود. این سلول ها صاف هستند و زیر میکروسکوپ شبیه فلس ماهی به نظر می رسند.
سلول های سنگفرشی سالم زمانی سرطانی می شوند که DNA آنها تغییر کند و رشد و تقسیم سلولی آنها بدون کنترل انجام شود. با گذشت زمان، این سلول های سرطانی می توانند به بخش های دیگر دهان و سپس به دیگر نقاط سر، گردن یا بدن منتقل شوند.
چه عواملی ریسک ابتلا به سرطان دهان را افزایش می دهند؟
حدود ۷۵ درصد از افرادی که به سرطان دهان در زنان یا مردان مبتلا می شوند، دارای یکی یا چند مورد از عادات زیر هستند:
- مصرف سیگار، پیپ یا قلیان
- استفاده از تنباکو بدون دود مانند جویدنی، دیپ، اسنوف یا قلیان سنتی
- مصرف مداوم و زیاد الکل
- قرار گرفتن طولانی مدت در آفتاب بدون محافظت از لب ها با کرم ضدآفتاب
- ابتلا به ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)
- سابقه خانوادگی سرطان دهان
نکته مهم این است که حدود 25 درصد افراد مبتلا به سرطان دهان عوامل شناخته شده خطرساز را ندارند و باز هم ممکن است به بیماری مبتلا شوند.
علائم سرطان دهان در زنان چیست؟
سرطان دهان در زنان علائم متنوعی دارد که گاهی با مشکلات معمول دهان اشتباه گرفته می شود. برای مثال، ممکن است لکه هایی در دهان مشاهده کنید که با کشیدن زبان یا مسواک پاک نمی شوند. این لکه ها ممکن است پیش سرطانی باشند.
برخی از لکه های پیش سرطانی شامل موارد زیر هستند:
- لکوپلاکی (Leukoplakia): لکه های سفید یا خاکستری صاف در دهان یا گلو.
- اریترپلاکی (Erythroplakia): لکه های قرمز کمی برجسته یا صاف که هنگام خراشیدن ممکن است خونریزی کنند.
- اریترولکوپلاکی (Erythroleukoplakia): لکه های قرمز و سفید ترکیبی.
علائم شایع سرطان دهان شامل موارد زیر است:
- زخم هایی روی لب یا داخل دهان که به راحتی خونریزی می کنند و ظرف دو هفته بهبود نمی یابند.
- نواحی زبر یا پوسته دار روی لب ها، لثه ها یا داخل دهان.
- خونریزی بدون دلیل مشخص در دهان.
- بی حسی، درد یا حساسیت در صورت، گردن یا دهان بدون علت واضح.
- مشکل در جویدن، بلع، صحبت کردن یا حرکت دادن فک و زبان.
- کاهش وزن بدون دلیل.
- درد گوش
- بوی بد دهان مزمن
تشخیص و آزمایش های سرطان دهان در زنان
چگونه سرطان دهان تشخیص داده می شود؟
پزشک یا دندان پزشک شما ممکن است سرطان دهان در زنان را در یکی از معاینات معمول شناسایی کند. در صورت مشاهده هر نشانه مشکوک، ممکن است آزمایش های اولیه انجام شود یا شما را به جراح دهان و فک، یا متخصص سر و گردن ارجاع دهند. این متخصصان گاهی به عنوان متخصص گوش، حلق و بینی (ENT) شناخته می شوند.
آزمایش های مورد استفاده برای تشخیص سرطان دهان:
- معاینه فیزیکی: پزشک کل داخل دهان را بررسی می کند و ممکن است با لمس اطراف دهان و بررسی سر، صورت و گردن، به دنبال نشانه های پیش سرطانی یا سرطانی باشد.
- بیوپسی برس (Brush biopsy): با استفاده از برس یا اسپاتول کوچک، سلول ها به آرامی جمع آوری شده و برای بررسی سرطانی بودن، آزمایش می شوند.
- بیوپسی برشی (Incisional biopsy): پزشک بخش کوچکی از بافت مشکوک را جدا کرده و سلول ها برای آزمایش سرطانی شدن بررسی می شوند.
- لارینگوسکوپی و فارنگوسکوپی غیرمستقیم: پزشک از یک آینه کوچک روی دسته بلند برای مشاهده گلو، پایه زبان و بخشی از حنجره استفاده می کند.
- لارینگوسکوپی و فارنگوسکوپی مستقیم (انعطاف پذیر): در این روش از آندوسکوپ استفاده می شود تا بخش هایی از دهان و گلو که با آینه قابل مشاهده نیستند، بررسی شوند. آندوسکوپ یک لوله باریک و انعطاف پذیر است که چراغ و لنز برای دیدن دارد.
مراحل سرطان دهان در زنان
آزمایش ها به تعیین مرحله سرطان کمک می کنند. مرحله سرطان نشان دهنده محل، اندازه و میزان گسترش سرطان است. همچنین بررسی می شود که آیا سرطان به بخش های دیگر بدن منتقل شده یا خیر.
پزشکان از اطلاعات مرحله سرطان برای پیشنهاد درمان مناسب و پیش بینی روند بهبودی استفاده می کنند.
سیستم TNM:
-
- T: اندازه و محل تومور اصلی
- N: بررسی انتشار سرطان به غدد لنفاوی
- M: بررسی متاستاز یا گسترش سرطان به دیگر بخش های بدن
مراحل سرطان حفره دهان:
- T1: تومور 2 سانتی متر یا کمتر است.
- T2: تومور بین 2 تا 4 سانتی متر است.
- T3: تومور بیش از 4 سانتی متر است.
مدیریت و درمان سرطان دهان در زنان
روش های درمان
سه گزینه اصلی درمان سرطان دهان شامل جراحی، پرتودرمانی و شیمی درمانی است. با پزشک خود درباره هدف هر روش، عوارض جانبی و راه های مدیریت آن ها صحبت کنید.
پزشک شما قبل از توصیه درمان، چند عامل را در نظر می گیرد:
- نوع سرطان دهان شما
- میزان گسترش سرطان در دهان، گلو یا دیگر بخش های بدن
- وضعیت کلی سلامتی
- سن
جراحی های رایج برای درمان سرطان دهان
- جراحی تومور اولیه: برداشتن تومور از طریق دهان یا برش گردن
- گلاسکتومی: برداشتن جزئی یا کامل زبان
- مندیبولکتومی: جراحی برای سرطان استخوان فک
- ماکسیکولکتومی: برداشتن بخشی یا تمام سقف سخت دهان
- بیوپسی گره لنفاوی نگهبان: بررسی انتشار سرطان فراتر از محل اولیه
- دیسكسیون گردن: برداشتن غدد لنفاوی گردن
- بازسازی: پس از جراحی های وسیع، ممکن است جراحی بازسازی برای پر کردن بافت حذف شده یا جایگزینی بخشی از لب، زبان، سقف دهان یا فک انجام شود. در برخی موارد، از بافت و استخوان سالم بدن برای بازسازی استفاده می شود.
روش های دیگر درمان
- پرتودرمانی: استفاده از اشعه های قوی برای از بین بردن سلول های سرطانی یا جلوگیری از رشد آن ها
- درمان هدفمند: استفاده از داروها یا مواد خاص برای حمله دقیق به سلول های سرطانی بدون آسیب به سلول های سالم
- شیمی درمانی: داروهای ضدسرطان که سلول های سرطانی را در تمام بدن از بین می برند
- ایمونوتراپی: فعال کردن سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با سرطان، که گاهی به آن درمان بیولوژیک نیز گفته می شود
پیش آگهی و مراقبت پس از درمان
تشخیص و درمان زودهنگام سرطان دهان در زنان شانس گسترش بیماری را کاهش می دهد. تقریبا یک سوم بیماران پس از درمان، سرطان جدیدی در دهان یا نواحی دیگر ایجاد می کنند. پس از درمان، لازم است پیگیری منظم با پزشک و دندان پزشک داشته باشید.
پیشگیری از سرطان دهان در زنان
شما می توانید نقش فعالی در پیشگیری از سرطان دهان داشته باشید:
- ترک یا کاهش مصرف تنباکو و قلیان
- مصرف متعادل الکل
- استفاده از کرم ضدآفتاب و محافظت از لب ها در برابر آفتاب
- واکسیناسیون علیه HPV
- تغذیه سالم و متعادل
- معاینات منظم دندان پزشکی: افراد بین 20 تا 40 سال هر سه سال یکبار و پس از 40 سال سالیانه معاینه شوند
خودآزمایی ماهانه
انجام معاینه ماهانه به شناسایی زودهنگام سرطان دهان در زنان کمک می کند:
- لمس لب ها، لثه ها و سقف دهان
- بررسی گردن و زیر فک برای توده یا غدد لنفاوی بزرگ شده
- استفاده از چراغ روشن و آینه برای مشاهده داخل دهان
- عقب بردن سر و نگاه به سقف دهان
- کشیدن گونه ها و بررسی پوشش داخلی گونه ها و لثه های پشت
- بیرون آوردن زبان و مشاهده بال، پایین و کناره ها، به آرامی عقب بردن زبان برای دیدن کف دهان
زندگی پس از درمان
پس از درمان، پزشک شما توضیح می دهد که چگونه درمان خاص شما ممکن است زندگی روزمره شما را تحت تاثیر قرار دهد.
- در مواردی که تومور فقط از لب یا دهان برداشته شده باشد، درمان ساده تر است.
- در مواردی که سرطان گسترش یافته، ممکن است جراحی پیچیده و بازسازی لازم باشد.
در هر شرایطی، لازم است پیگیری منظم با دندان پزشک و پزشک داشته باشید.
چه موقع باید با پزشک تماس بگیرم؟
در صورت مشاهده زخم یا لکه های جدید و پایدار در دهان که پس از دو هفته بهبود نمی یابند، فورا با پزشک تماس بگیرید.
سوالاتی که می توانید از پزشک بپرسید:
- تفاوت بین وضعیت پیش سرطانی و سرطان دهان چیست؟
- آیا بیماری من موقت است یا مزمن؟
- علت احتمالی ابتلا به سرطان چیست؟
- چه آزمایش هایی نیاز دارم و هر کدام شامل چه مراحلی است؟
- بهترین مسیر درمانی چیست؟
- جایگزین های روش پیشنهادی چیست؟
- آیا نیاز به جراحی بازسازی دارم؟
- آیا مراجعه به متخصص لازم است و هزینه آن چقدر است؟
- چه کارهایی می توانم برای کاهش علائم انجام دهم؟
- چه تغییرات سبک زندگی به درمان و بهبود کمک می کند؟
سخنی از نی نی تینی
سرطان دهان بیماری جدی است اما در صورت تشخیص زودهنگام، قابل درمان است.
- دیدن دندان پزشک دو بار در سال و انجام خودآزمایی ماهانه ضروری است.
- اجتناب از مصرف تنباکو یکی از مهم ترین روش های پیشگیری است.
- تشخیص سرطان ممکن است ترسناک باشد، اما لازم نیست تنها باشید. درباره منابع حمایتی و راهنمایی برای صحبت با خانواده و دوستان با پزشک خود مشورت کنید.
اگر شما یا عزیزانتان با تغییرات یا زخم های غیرعادی در دهان مواجه هستید، معاینات منظم دندان پزشکی و خودآزمایی ماهانه را جدی بگیرید. تجربیات و سوالات خود را با ما و جامعه ای از مادران دیگر به اشتراک بگذارید تا حمایت و اطلاعات بیشتری دریافت کنید.
