سردرد پریودی نوعی میگرن است که درست قبل یا در زمان قاعدگی رخ می دهد. درد آن معمولا شدیدتر از سردردهای معمولی است و اغلب با علائمی مثل درد ضربان دار در یک سمت سر، حساسیت به نور و حالت تهوع همراه است. خوشبختانه روش های درمانی و پیشگیرانه متعددی وجود دارد که می توانند به کنترل و کاهش شدت سردرد پریودی کمک کنند.
سردرد پریودی چیست؟
سردرد پریودی یکی از شایع ترین انواع میگرن در میان زنان است که معمولا در حوالی زمان قاعدگی بروز می کند. علت اصلی آن، تغییرات هورمونی به ویژه در میزان استروژن است.
در اغلب موارد، این نوع سردرد فقط در یک سمت سر احساس می شود و با حرکت، نور شدید، بوهای تند یا صداهای بلند شدت پیدا می کند. علائم ممکن است چند ساعت تا چند روز ادامه داشته باشند و گاهی باعث مختل شدن فعالیت های روزمره شوند.
در اصطلاح پزشکی، این نوع سردرد با نام های مختلفی شناخته می شود مانند:
- میگرن قاعدگی (Menstrual Migraine)
- سردرد هورمونی یا میگرن هورمونی
- سردرد مرتبط با قاعدگی
ارتباط بین هورمون ها و سردرد پریودی
یکی از دلایل اصلی سردرد پریودی، افت ناگهانی سطح هورمون استروژن در بدن پیش از شروع خون ریزی قاعدگی است. در این زمان، هر دو هورمون استروژن و پروژسترون به پایین ترین سطح خود می رسند که همین تغییر شدید می تواند باعث تحریک درد و بروز سردرد شود.
تغییرات هورمونی، به ویژه در دوران قبل از قاعدگی یا حتی در دوران یائسگی، نقش زیادی در شدت و بروز این نوع سردرد دارند. به همین دلیل، بسیاری از خانم ها متوجه می شوند که سردردهایشان در دوره های خاصی از ماه بیشتر می شود.
احساس سردرد پریودی چگونه است؟
سردردهای پریودی معمولا از نظر شدت با دیگر سردردها متفاوت هستند. درد معمولا به صورت ضربان دار، تپنده و عمیق احساس می شود و ممکن است با خستگی، حساسیت به صدا و نور، یا حتی حالت تهوع همراه باشد. برخی خانم ها این سردرد را به «نبض زدن مغز» تشبیه می کنند.
چقدر سردرد پریودی شایع است؟
تحقیقات نشان داده اند که حدود 12 درصد از مردم در طول زندگی خود دچار میگرن می شوند. در میان افرادی که قاعدگی دارند، نزدیک به 60 درصد گزارش کرده اند که میگرن آن ها در زمان قاعدگی یا روزهای قبل از آن رخ می دهد. این آمار نشان می دهد که سردرد پریودی یک مشکل بسیار رایج اما قابل کنترل است.
علائم سردرد پریودی
علائم میگرن قاعدگی ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد، اما معمول ترین نشانه ها شامل موارد زیر هستند:
- درد در یک سمت سر (معمولا پشت چشم یا پیشانی)
- حساسیت زیاد به نور، صدا و بوها
- احساس سوزش یا حساس شدن پوست سر
- کاهش اشتها یا بی میلی به غذا
- تاری دید یا سرگیجه
- خستگی و بی حالی
- تهوع، استفراغ یا دل درد
- احساس گرما یا لرز در بدن
محل بروز سردرد پریودی
درد معمولا در یک سمت سر احساس می شود، اما ممکن است از پیشانی به پشت سر یا شقیقه منتقل شود. برای بعضی افراد، این درد در هر سیکل قاعدگی در همان نقطه تکرار می شود، در حالی که برای برخی دیگر ممکن است مکان درد هر بار تغییر کند.
زمان شروع سردرد پریودی
میگرن های قاعدگی ممکن است دو روز قبل از شروع پریود آغاز شوند و تا سه روز بعد از شروع خون ریزی ادامه داشته باشند. بنابراین، شناسایی الگوی شخصی سردرد به شما کمک می کند تا پیش از شروع آن، اقدام های پیشگیرانه را انجام دهید.
چرا در دوران قاعدگی دچار سردرد می شویم؟
اصلی ترین دلیل، تغییر سطح هورمون های زنانه است. استروژن که یکی از دو هورمون مهم در بدن زنان است، در میانه چرخه قاعدگی به بالاترین میزان می رسد و در دوران پریود به پایین ترین حد خود می افتد. این کاهش ناگهانی می تواند حساسیت بدن نسبت به درد را افزایش دهد و موجب بروز سردرد پریودی شود.
عوامل تحریک کننده سردرد پریودی
علاوه بر تغییرات طبیعی هورمونی، برخی عوامل می توانند باعث تشدید یا تکرار سردردهای پریودی شوند، از جمله:
- مصرف قرص های ضدبارداری
- درمان های جایگزینی هورمون در دوران یائسگی
- استرس یا بی خوابی
- مصرف زیاد کافئین یا قطع ناگهانی آن
- کم آبی بدن و تغذیه نامناسب
اگر متوجه شدید پس از مصرف داروهای هورمونی، میگرن های شما بیشتر یا شدیدتر شده است، حتما با پزشک خود مشورت کنید تا در صورت لزوم داروی مناسب تری با دوز کمتر استروژن برای شما تجویز کند.
عوامل خطر ابتلا به سردرد پریودی
اگر در سن باروری هستید و قاعدگی دارید، احتمال بروز سردرد پریودی در شما وجود دارد. همچنین اگر در خانواده تان سابقه میگرن وجود دارد یا خودتان در زمان های دیگر چرخه ماهانه دچار میگرن می شوید، خطر ابتلای شما بیشتر است.
عوارض سردرد پریودی
سردردهای پریودی ممکن است باعث مختل شدن برنامه های روزمره، کاهش تمرکز یا ناتوانی در انجام فعالیت های معمول شوند. با این حال، برخلاف دیگر میگرن ها، این نوع سردرد قابل پیش بینی است و معمولا در زمان مشخصی از ماه بروز می کند.
با شناسایی الگوی آن و مراجعه به پزشک، می توان شدت و دفعات حملات را به طور چشمگیری کاهش داد.
چگونه سردرد پریودی تشخیص داده می شود؟
پزشک برای تشخیص سردرد پریودی ابتدا معاینه بالینی انجام می دهد و با استفاده از آزمایش ها و روش های تصویربرداری، سایر بیماری هایی را که علائمی مشابه دارند رد می کند. در طول معاینه، پزشک تلاش می کند الگوی میگرن شما را بشناسد و ممکن است سؤالاتی مانند موارد زیر بپرسد:
- درد شما در کدام قسمت سر احساس می شود و شدت آن چقدر است؟
- دردتان ضربان دار یا تپنده است؟
- چند وقت یک بار دچار این نوع میگرن می شوید؟
- چه عواملی باعث بهبود یا بدتر شدن سردرد می شوند؟
- چه داروهایی برای تسکین درد مصرف می کنید و هر چند وقت یک بار؟
- آیا مواد غذایی، استرس یا شرایط خاصی باعث شروع سردردتان شده اند؟
- آیا در خانواده تان سابقه میگرن وجود دارد؟
- قبل، حین و بعد از سردرد چه احساسی دارید؟
پزشک ممکن است برای بررسی دقیق تر، آزمایش خون یا تصویربرداری مغزی مانند سی تی اسکن (CT) یا ام آر آی (MRI) را تجویز کند تا از نبود سایر علل احتمالی مانند مشکلات مغزی یا عروقی اطمینان حاصل کند.
یکی از روش های مفید برای تشخیص دقیق تر، دفترچه ثبت سردرد یا دفترچه میگرن است. در این دفترچه می توانید علائم، مدت زمان سردرد، شدت آن و عواملی که باعث تشدید یا کاهش درد می شوند را یادداشت کنید. این اطلاعات به پزشک کمک می کند تا نوع سردرد پریودی شما را بهتر شناسایی کرده و درمان دقیق تری ارائه دهد.
آیا برای سردرد پریودی باید به متخصص مراجعه کرد؟
اگر به طور مداوم در زمان قاعدگی دچار سردرد می شوید، ابتدا به پزشک عمومی یا پزشک زنان مراجعه کنید. در صورت نیاز، او شما را به متخصص سردرد یا متخصص مغز و اعصاب ارجاع می دهد تا درمان تخصصی تری دریافت کنید.
درمان سردرد پریودی
اصلی ترین روش درمان میگرن قاعدگی استفاده از داروهاست. پزشک بر اساس شدت علائم، وضعیت هورمونی و سابقه پزشکی شما، داروهای زیر را ممکن است تجویز کند:
1. قرص های ضدبارداری خوراکی
در صورتی که از قرص های ضدبارداری استفاده می کنید، پزشک ممکن است نوع یا دوز آن را تغییر دهد تا نوسانات هورمونی در زمان قاعدگی کاهش یابد.
2. داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)
این داروها مانند ایبوپروفن و ناپروکسن باعث کاهش التهاب و تسکین درد می شوند. معمولا توصیه می شود دو تا سه روز قبل از شروع پریود مصرف آن ها را آغاز کرده و تا پایان قاعدگی ادامه دهید.
3. تریپتان ها (Triptans)
داروهایی هستند که مستقیما برای درمان میگرن استفاده می شوند و با تنظیم سروتونین مغز، درد را متوقف می کنند. تریپتان ها به شکل قرص، اسپری بینی یا تزریقی وجود دارند و باید به محض شروع علائم مصرف شوند.
4. درمان هورمونی
در مواردی که تغییرات شدید هورمونی علت اصلی سردرد پریودی است، پزشک ممکن است مکمل های استروژن تجویز کند. این درمان می تواند به صورت قرص، ژل واژینال یا چسب پوستی در هفته پریود استفاده شود.
درمان دارویی تخصصی برای موارد شدیدتر
برای میگرن های شدید یا مزمن، ممکن است از داروهای زیر استفاده شود:
- داروهای ضدتشنج مانند توپیرامات و والپروات
- داروهای ضدافسردگی مثل آمی تریپتیلین یا ونلافاکسین
- داروهای ضد فشار خون مانند پروپرانولول و کان دسارتان
در برخی موارد دیگر نیز داروهایی مانند متوکلوپرامید، آنتاگونیست های CGRP و دی هیدروارگوتامین به کار می روند.
همچنین مصرف مکمل هایی مثل:
- منیزیم اکسید (400 میلی گرم پیش از خواب)
- ویتامین B2 (ریبوفلاوین) دو بار در روز، هر بار 200 میلی گرم
- کوآنزیم Q10 (300 میلی گرم صبح ها)
می تواند به کاهش دفعات یا شدت سردرد پریودی کمک کند.
پزشک ممکن است ترکیبی از این درمان ها را برای شما تجویز کند تا بهترین نتیجه حاصل شود. مصرف منظم داروها طبق برنامه زمانی مشخص، کلید کنترل مؤثر این نوع میگرن است.
درمان های طبیعی برای سردرد پریودی (بدون دارو)
اگر تمایل دارید سردرد پریودی را بدون دارو کنترل کنید، روش های طبیعی متعددی وجود دارد. البته باید با آزمون و خطا بفهمید کدام روش برای بدن شما مؤثرتر است.
توصیه های کاربردی عبارتند از:
- در محیطی آرام، تاریک و خنک استراحت کنید.
- خواب کافی و منظم داشته باشید.
- وعده های غذایی خود را حذف نکنید و تغذیه متعادل داشته باشید.
- ورزش سبک مانند پیاده روی یا یوگا انجام دهید.
- استرس خود را با تنفس عمیق، مدیتیشن یا دوش آب گرم کاهش دهید.
مدت زمان سردرد پریودی
میگرن های قاعدگی ممکن است تا زمان یائسگی ادامه داشته باشند، اما هدف درمان این است که تعداد و شدت سردردها کاهش یابد. بیشتر زنان با درمان مناسب می توانند حملات خود را تا حد زیادی کنترل کنند.
چشم انداز درمان سردرد پریودی
بسیاری از زنان پس از مدتی درمان، بهبود قابل توجهی را تجربه می کنند. پیدا کردن ترکیب مناسب دارو و روش های مراقبتی ممکن است چند سیکل طول بکشد، اما نتیجه آن ارزشمند است.
استفاده از اپلیکیشن های ردیاب پریود یا تقویم های چرخه قاعدگی می تواند کمک کند زمان بروز سردردها را پیش بینی کرده و اقدامات پیشگیرانه را به موقع انجام دهید.
پیشگیری از سردرد پریودی
اگرچه نمی توان تمام سردردهای پریودی را به طور کامل جلوگیری کرد، اما پزشک می تواند با تجویز داروهای پیشگیرانه روزانه یا افزایش دوز دارو در روزهای قبل از قاعدگی، احتمال وقوع آن را کاهش دهد. برنامه پیشگیرانه دقیق باید متناسب با وضعیت بدنی هر فرد تنظیم شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در موارد زیر مراجعه به پزشک ضروری است:
- سردردهای بسیار شدید یا غیرعادی هنگام پریود
- تغییر الگوی سردرد یا افزایش دفعات حملات
- بروز عوارض جدید یا متفاوت پس از مصرف دارو
- کاهش اثر داروها یا تأثیر منفی آن ها بر کیفیت زندگی
و در شرایط زیر باید فورا به اورژانس مراجعه کنید:
- شروع ناگهانی یک سردرد شدید
- احساس «شدیدترین سردرد زندگی تان»
- سردرد بعد از ضربه به سر
- بروز علائم عصبی مانند مشکل در صحبت کردن، اختلال دید، گیجی، بی حسی، ضعف یا تشنج
سؤالاتی که باید از پزشک بپرسید:
- آیا سردرد من از نوع پریودی است یا نوع دیگری از میگرن؟
- چه نوع درمانی برای من مناسب تر است؟
- آیا داروهای تجویزی عوارض جانبی دارند؟
- چگونه می توانم از بروز مجدد سردرد پریودی پیشگیری کنم؟
سخنی از نی نی تینی
قاعدگی معمولا با نشانه هایی مانند دل درد، نفخ و تغییرات خلقی همراه است، و اگر میگرن هم به آن اضافه شود، این دوران می تواند واقعا طاقت فرسا شود. اما خوشبختانه سردرد پریودی مسئله ای نیست که ناچار باشید در هر چرخه با آن زندگی کنید. با مراجعه به پزشک و پیگیری درمان مناسب، می توانید شدت و دفعات این سردردها را تا حد زیادی کنترل کنید. درمان های دارویی و پیشگیرانه مؤثر در دسترس هستند و می توانند کیفیت زندگی شما را بهبود دهند.
آیا شما هم تجربه سردرد پریودی دارید؟ تجربیات یا روش های مؤثر خود را برای کنترل این سردرد در بخش نظرات با دیگر خانم ها به اشتراک بگذارید.
