سرخک در کودکان یکی از بیماری های بسیار واگیردار است که با تب بالا، جوش های پوستی، سرفه و قرمزی چشم ها همراه است. این بیماری می تواند عوارض جدی و حتی تهدیدکننده برای زندگی ایجاد کند؛ از جمله التهاب مغز و ذات الریه. عامل ایجاد سرخک، ویروسی است که به سرعت منتقل می شود. بهترین راه پیشگیری از ابتلا و انتقال سرخک در کودکان، تزریق واکسن مخصوص این بیماری است.
سرخک در کودکان چیست؟
سرخک در کودکان یک بیماری ویروسی بسیار واگیردار است که باعث ایجاد لکه های قرمز روی پوست و تب می شود. این بیماری علائم شبیه به آنفولانزا دارد و با جوش های گسترده روی بدن همراه است. اما سرخک فقط یک جوش پوستی ساده نیست؛ این بیماری می تواند به شدت سلامت کودک را تهدید کرده و باعث عوارض خطرناکی مانند التهاب مغز و ذات الریه شود. همچنین کودکان مبتلا به سرخک ممکن است بیش تر در معرض ابتلا به سایر عفونت ها قرار بگیرند.
قبل از این که واکسیناسیون سرخک به عنوان بخشی از برنامه های معمول واکسیناسیون کودکان در سراسر دنیا انجام شود، این بیماری عامل مرگ میلیون ها کودک بود. امروزه نیز هر ساله مواردی از سرخک در کشور ما و جهان گزارش می شود. متأسفانه درمان خاص و قطعی برای سرخک وجود ندارد و بیشتر اقدامات درمانی به کنترل علائم و جلوگیری از عوارض متمرکز است.
سرخک در کودکان گاهی به نام های دیگری مثل «روبئولا»، «سرخک ده روزه» یا «سرخک قرمز» هم شناخته می شود، اما نباید آن را با «سرخجه» که بیماری متفاوتی است اشتباه گرفت.
سرخک در کودکان چه علائمی دارد؟
علائم سرخک در کودکان بیش از یک جوش ساده است و می تواند شامل موارد زیر باشد:
- تب بالا و مداوم
- سرفه خشک و شدید (که شبیه صدای پارس کردن سگ است)
- چشم های قرمز و آب ریزش دار
- آبریزش بینی
- خستگی و بی حالی
- لکه های کوچک قرمز با مرکز سفید در داخل دهان که به آن ها «لکه های کوپلیک» گفته می شود
- جوش های پوستی گسترده
- مشکلات گوارشی مانند اسهال، درد معده و استفراغ
- گلودرد
- درد عضلانی
- سردرد
علائم سرخک در کودکان معمولا ناگهانی ظاهر نمی شوند؛ ابتدا تب، سرفه، آبریزش بینی و قرمزی چشم ها به وجود می آیند. سپس پس از دو تا سه روز لکه های کوپلیک در داخل دهان دیده می شود که بعد از شروع جوش ها کم کم ناپدید می شوند. جوش های پوستی معمولا سه تا پنج روز بعد از اولین علائم ظاهر شده و ممکن است همراه با تب شدید باشند.
سرخک در کودکان از کدام قسمت بدن شروع می شود؟
جوش های سرخک ابتدا به صورت لکه های صاف روی صورت ظاهر می شوند. در پوست های روشن این لکه ها به رنگ قرمز دیده می شوند و در پوست های تیره ممکن است رنگ آن ها بنفش یا کمی تیره تر از پوست اطراف باشد و گاهی دیده شدنشان سخت تر است.
این جوش ها به تدریج به سمت پایین بدن پخش می شوند؛ از گردن به سینه، پشت، بازوها، پاها و حتی کف پاها. در برخی نقاط ممکن است برجسته باشند و در جاهای دیگر صاف. معمولا این جوش ها خارش ندارند.
چرا سرخک در کودکان اتفاق می افتد؟
عامل اصلی سرخک ویروسی از خانواده موربیلی ویروس است که بسیار مسری است. این بیماری از طریق هوا منتقل می شود؛ وقتی فرد مبتلا نفس می کشد، سرفه می کند، عطسه می کند یا صحبت می کند، ذرات ویروس در هوا پخش می شود. این ذرات می توانند تا دو ساعت در محیط باقی بمانند، حتی اگر فرد مبتلا آنجا نباشد. ویروس همچنین ممکن است روی سطوح بنشیند و اگر دست ها با آن سطوح تماس داشته باشند و سپس به دهان، بینی یا چشم ها زده شوند، فرد سالم را مبتلا کنند.
سرخک می تواند از طریق راه های زیر منتقل شود:
- تماس مستقیم با فرد مبتلا (مثلا صحبت کردن، غذا خوردن مشترک، بوسیدن، دست دادن یا بغل کردن)
- لمس سطوح یا اشیایی که ویروس روی آن ها است و سپس تماس با صورت
- انتقال از مادر باردار به جنین یا نوزاد در دوران بارداری، زایمان یا شیردهی
سرخک در کودکان چند روز طول می کشد تا خوب شود؟
بیماری سرخک در کودکان معمولا از زمان شروع اولین علائم (مثل تب و سرفه) تا پایان جوش ها حدود 7 تا 10 روز طول می کشد. در این مدت تب بالا و سایر علائم ممکن است شدت پیدا کنند و سپس به تدریج بهبود یابند. با این حال، در برخی کودکان به خصوص آن هایی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند یا دچار عوارض شده اند، دوره بیماری طولانی تر و شدیدتر می شود.
روش های درمان سرخک در کودکان چیست؟
متأسفانه درمان قطعی برای ویروس سرخک وجود ندارد، اما روش های مراقبتی و حمایتی می توانند به کاهش علائم و پیشگیری از عوارض کمک کنند. این روش ها شامل موارد زیر است:
- استراحت کافی برای کودک
- مصرف مایعات فراوان برای جلوگیری از کم آبی
- استفاده از داروهای تب بر مانند استامینوفن یا ایبوپروفن با نظر پزشک
- مراقبت از چشم ها و جلوگیری از عفونت ثانویه
- تغذیه مناسب و مراقبت از گلو در صورت التهاب و درد
- درمان عوارض احتمالی مانند عفونت گوش یا ذات الریه تحت نظر پزشک
- جداسازی کودک از سایر کودکان و افراد حساس تا پایان دوره واگیری
در نهایت، بهترین راه مقابله با سرخک در کودکان، پیشگیری با تزریق واکسن است که از بروز بیماری و انتقال آن به دیگران جلوگیری می کند.
مدیریت و درمان بیماری سرخک (Rubeola)
آیا درمانی برای سرخک در کودکان وجود دارد؟
تا کنون درمان خاصی برای سرخک وجود ندارد و داروی مشخصی برای این بیماری در دسترس نیست. در بیمارستان، پزشک ممکن است برای کاهش خطر عوارض جدی، ویتامین A تجویز کند. اما خودسرانه مصرف ویتامین A ممنوع است، چون مصرف زیاد آن می تواند به اندام ها آسیب برساند و باعث مسمومیت ویتامین A شود. باید بدانید که ویتامین A سرخک را درمان یا از آن پیشگیری نمی کند.
دوره بیماری سرخک چقدر است؟
در صورت نداشتن عوارض، سرخک معمولا بین 10 تا 14 روز طول می کشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
اگر:
- سوالی درباره واکسیناسیون دارید
- در معرض سرخک قرار گرفته اید (ممکن است پزشک تزریق ایمونوگلوبولین بدهد تا خطر بیماری کاهش یابد)
- می خواهید سطح آنتی بادی های سرخک در خون خود را بررسی کنید تا مطمئن شوید که در برابر بیماری ایمن هستید
کی باید به اورژانس مراجعه کنید؟
در صورت بروز علائم زیر فورا به اورژانس مراجعه کنید:
- مشکل در تنفس
- درد قفسه سینه
- حساسیت به نور
- سفتی گردن
- سردرد شدید
- گیجی
- استفراغ یا اسهال شدید
پیشگیری از سرخک در کودکان
آیا می توان از سرخک پیشگیری کرد؟
بله، واکسن سرخک بسیار موثر است. برای محافظت کامل، دو دوز از واکسن های زیر لازم است:
- واکسن سرخک، اوریون، سرخجه (MMR)
- واکسن سرخک، اوریون، سرخجه و آبله مرغان (MMRV)
اغلب افراد این واکسن ها را در کودکی دریافت می کنند، اما بزرگسالان هم می توانند واکسینه شوند.
آیا ممکن است با وجود واکسن سرخک بگیرم؟
اگر هر دو دوز واکسن را دریافت کرده باشید، احتمال ابتلا به سرخک بسیار کم است. دریافت فقط یک دوز، محافظت کمتری ایجاد می کند.
چشم انداز و روند بیماری سرخک در کودکان
اگر سرخک داشته باشم چه انتظاری باید داشته باشم؟
سرخک می تواند بیماری شدید ایجاد کند؛ حدود 2 نفر از هر 5 مبتلا نیاز به بستری در بیمارستان دارند. پس از بهبود، ممکن است سیستم ایمنی بدن شما تا مدتی ضعیف شود و بیشتر در معرض عفونت های دیگر قرار بگیرید. این پدیده به «فراموشی ایمنی» معروف است و به دلیل تخریب سلول های حافظه ایمنی توسط ویروس سرخک رخ می دهد.
عوارض تهدیدکننده زندگی نیز ممکن است ماه ها یا سال ها پس از ابتلا ظاهر شوند، به ویژه در افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند.
آیا باید با سرخک در قرنطینه باشم؟
بله، باید تا چهار روز پس از ظاهر شدن جوش ها در قرنطینه بمانید. استفاده از ماسک N95 توسط شما و کسانی که از شما مراقبت می کنند ضروری است. حتما از پزشک بپرسید چه زمانی می توانید به محل کار یا مدرسه بازگردید.
آیا می توان سرخک در کودکان را در خانه درمان کرد؟
بله، پزشک می تواند راهکارهای مدیریت علائم در خانه را به شما آموزش دهد، مانند:
- مصرف استامینوفن یا داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی برای کاهش درد و تب
- استراحت کافی
- نوشیدن مایعات فراوان
- غرغره کردن آب نمک برای تسکین گلو
اگر تجربه ای در مراقبت از کودک مبتلا به سرخک دارید یا سوالی درباره این بیماری برایتان پیش آمده، حتما در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید. دیدگاه های شما می تواند به دیگر والدین کمک کند و اطلاعات مفیدی فراهم آورد.
