زعفران، این ادویه خوش عطر و ارزشمند، قرن هاست در آشپزی و طب سنتی ایرانی جایگاه ویژه ای دارد. بسیاری از مادران باردار درباره مصرف زعفران در دوران بارداری سؤالاتی دارند؛ از تأثیر آن بر سلامت جنین گرفته تا باورهایی مثل روشن شدن پوست نوزاد. در این مقاله، به بررسی علمی و سنتی فواید و مضرات زعفران در بارداری می پردازیم.
زعفران در بارداری: مفید است یا مضر؟
در برخی فرهنگ ها، زعفران در بارداری به عنوان یک ماده خوراکی مفید شناخته می شود. اما در کنار این باورها، باید به عوارض احتمالی آن هم توجه داشت.
تأثیر فرهنگ بر تغذیه در دوران بارداری
بیشتر از آنچه فکر می کنید، فرهنگ و سنت های خانوادگی روی تغذیه تان در دوران بارداری اثر می گذارد. به ویژه اگر در خانواده ای بزرگ شده اید که پر از خاله ها و عمه هاست، احتمالا شنیده اید که “فلان غذا پوست بچه رو روشن می کنه” یا “فلان چیز باعث سختی زایمان می شه”. این توصیه ها معمولا ریشه در باورهای سنتی دارند که نسل به نسل منتقل شده اند.
اگر شما هم از خانواده یا فرهنگی می آیید که زعفران ادویه ای رایج و محبوب در آن است، احتمالا تا به حال حرف هایی درباره فواید و مضرات زعفران در بارداری شنیده اید. اما مهم است بدانید که هر توصیه ای، حتی اگر سنتی باشد، باید با اطلاعات علمی و پزشکی به روز بررسی شود.
زعفران چیست و از کجا می آید؟
زعفران ادویه ای معطر و رنگی است که از گل گیاه کروکوس ساتیوس (Crocus sativus) به دست می آید. بیش از 80 درصد زعفران جهان در ایران تولید می شود، اما کشورهایی مانند هند، افغانستان، مراکش و یونان نیز تولیدکننده آن هستند.
زعفران به دلیل فرآیند برداشت بسیار دشوار و وقت گیر، به عنوان گران ترین ادویه دنیا شناخته می شود. علاوه بر قیمت بالا، زعفران سرشار از آنتی اکسیدان ها است و خواص ضدالتهابی و آرام بخشی هم دارد.
زعفران در بارداری: آری یا نه؟
در برخی فرهنگ ها توصیه می شود که مادران باردار از پایان سه ماهه اول بارداری به بعد، مقدار کمی زعفران را به رژیم غذایی خود اضافه کنند.
در برخی مناطق روستایی هند، باورهایی رایج درباره “گرم و سرد بودن” غذاها وجود دارد. در این دیدگاه، بارداری یک وضعیت “گرم” تلقی می شود و به زنان باردار توصیه می شود از غذاهای “گرم” مانند آناناس، پاپایا، موز، تخم مرغ و گوشت پرهیز کنند؛ زیرا تصور می شود این خوراکی ها موجب سقط جنین یا زایمان زودرس می شوند.
با این حال، در همین فرهنگ ها، زعفران معمولا تأیید می شود و مادران باردار را به استفاده از آن تشویق می کنند. دلیل این توصیه؟ این باور وجود دارد که زعفران باعث روشن شدن پوست نوزاد می شود و همچنین در کاهش برخی علائم رایج بارداری مؤثر است.
آیا زعفران در هر سه ماهه بارداری ایمن است؟
برخی پژوهش ها نشان داده اند که زعفران می تواند در کاهش علائم سندرم پیش از قاعدگی، مثل گرفتگی عضلات، مؤثر باشد. اما در دوران بارداری، موضوع تنها خود مادر نیست؛ سلامت جنین نیز در اولویت است.
مطالعات نشان می دهند که در سه ماهه اول بارداری، بهتر است از مصرف زعفران پرهیز شود. به عنوان نمونه، یک مطالعه کوچک در سال 2014 نشان داد که نرخ سقط جنین در زنانی که در ماه های اولیه بارداری در معرض زیاد زعفران قرار گرفته بودند، بیشتر بوده است.
در آیورودا (پزشکی سنتی هند)، هم توصیه می شود که زعفران تا زمانی که مادر حرکات جنین را حس نکرده مصرف نشود. پس از آن، معمولا مصرف محدود آن بلامانع دانسته می شود.
فواید احتمالی زعفران در بارداری
فواید زعفران در بارداری در طب سنتی به خوبی شناخته شده است. برای مثال، از گذشته های دور از زعفران برای درمان مشکلاتی مثل:
- سوزش معده
- اختلالات گوارشی
- فشار خون بالا
استفاده می شده است. برخی منابع حتی پیشنهاد کرده اند که بین نیم تا 2 گرم زعفران در روز (بعد از سه ماهه اول) می تواند به حفظ انعطاف پذیری عضلات رحم کمک کند.
اما باید بدانید که تحقیقات درباره میزان ایمنی مصرف زعفران در بارداری یا شیردهی هنوز محدود است. به همین دلیل متخصصان تأکید دارند که تا انجام مطالعات گسترده تر، مصرف آن باید با احتیاط انجام شود.
زعفران در ماه های آخر بارداری و شروع زایمان
در هفته های پایانی بارداری که مادران معمولا دچار بی خوابی، بی قراری و اضطراب هستند، مصرف زعفران می تواند گزینه ای مفید باشد. طب سنتی بر این باور است که زعفران:
- باعث تحریک عضلات صاف رحم
- تسهیل کننده انقباضات رحم
- و کمک به آغاز روند زایمان طبیعی است.
در یک مطالعه بالینی تصادفی شده، 50 زن باردار در هفته های پایانی مورد بررسی قرار گرفتند و مشخص شد که زعفران در رسیدن دهانه رحم به آمادگی زایمان مؤثر بوده است. البته این تحقیق نتیجه گیری قطعی ارائه نکرد و نیاز به مطالعات بیشتر تأکید شد.
زعفران پس از زایمان و افسردگی پس از زایمان
فقط زعفران در بارداری مفید نیست. بعد از زایمان نیز می تواند کمک کننده باشد. در یک مطالعه در سال 2017 روی 60 مادر، مشاهده شد که مصرف زعفران به کاهش علائم افسردگی پس از زایمان کمک کرده است.
البته لازم است پیش از مصرف هر نوع مکمل یا ماده گیاهی، به خصوص در دوران شیردهی، با پزشک یا ماما مشورت کنید.
آیا مصرف زعفران در بارداری رنگ پوست نوزاد را تغییر می دهد؟
یکی از باورهای رایج در برخی فرهنگ ها این است که زعفران در بارداری می تواند باعث روشن تر شدن رنگ پوست نوزاد شود. به ویژه در برخی خانواده ها گفته می شود که مصرف زعفران در ماه های خاص بارداری باعث می شود فرزند شما پوست روشن تری داشته باشد. اما آیا این ادعا واقعیت دارد؟
از نظر علمی، هیچ مدرک معتبر و قابل استنادی وجود ندارد که نشان دهد مصرف زعفران در بارداری روی رنگ پوست جنین تأثیر می گذارد. رنگ پوست نوزاد تا حد زیادی تحت تأثیر ژنتیک و وراثت خانوادگی است، نه خوراکی هایی که مادر در دوران بارداری مصرف می کند.
پس اگر زعفران را به خاطر زیبایی ظاهری فرزندتان مصرف می کنید، بهتر است انتظارات خود را بازنگری کنید. نوزاد شما، با هر رنگ پوستی، بی نظیر و زیبا خواهد بود و نیازی به دخالت های خوراکی برای تغییر ظاهر او وجود ندارد.
آیا مصرف زیاد زعفران در بارداری باعث سقط جنین می شود؟
در مورد مضرات زعفران در بارداری، موضوع سقط جنین بسیار جدی و مهم است. برخی تحقیقات نشان داده اند که مصرف بیش از حد زعفران می تواند خطر سقط را افزایش دهد.
برای مثال، یک مطالعه هشدار می دهد که مصرف دوزهای بالا (بیش از 5 گرم در روز) ممکن است باعث تحریک بیش ازحد رحم شود. تحریک رحم در سه ماهه اول یا دوم بارداری می تواند منجر به سقط یا زایمان زودرس شود.
بنابراین، اگر قصد دارید شیر زعفران درست کنید یا از زعفران در غذاهای روزانه تان استفاده کنید، حتما با پزشک زنان یا مامای خود مشورت کنید. شاید مصرف مقدار کمی زعفران بلامانع باشد، اما تصمیم گیری نهایی باید با نظر متخصص باشد.
طرز تهیه شیر زعفران در بارداری
اگر دوران سه ماهه اول را پشت سر گذاشته اید و دوست دارید از خواص زعفران بهره مند شوید، شیر زعفرانی می تواند گزینه ای دل پذیر و مفید باشد.
شیر زعفران یا همان “شیر کِسَر” (kesar milk)، نوشیدنی سنتی و معطر است که در بسیاری از خانواده های ایرانی و هندی برای زنان باردار توصیه می شود. برای تهیه آن کافی ست:
- چند رشته زعفران را در یک لیوان شیر گرم بخیسانید
- می توانید کمی هل، دارچین یا بادام خردشده نیز به آن اضافه کنید تا طعم بهتری داشته باشد
- اگر طبع تان با شیر گرم سازگار است، این نوشیدنی آرام بخش پیش از خواب بسیار مفید است
با این حال، حتی اگر وارد سه ماهه دوم شده اید، همچنان بهتر است پیش از اضافه کردن زعفران به رژیم غذایی خود، تایید پزشک را دریافت کنید.
سخنی از نی نی تینی
پیش از استفاده از هرگونه ماده گیاهی یا دارویی در دوران بارداری، مخصوصا اگر قرار است به طور روزانه مصرف شود، حتما با پزشک یا ماما مشورت کنید. برخی گیاهان، ادویه ها و دمنوش ها ممکن است در ظاهر بی خطر باشند، اما بسته به مقدار و زمان مصرف می توانند خطراتی برای مادر یا جنین داشته باشند.
زعفران در بارداری می تواند در حد مجاز، پس از سه ماهه اول، مفید واقع شود؛ اما مصرف زیاد آن می تواند مشکلاتی جدی به دنبال داشته باشد. با رعایت احتیاط و مشورت با پزشک، می توانید از خواص این ادویه ی گران بها بهره مند شوید، بدون اینکه نگران عوارض ناخواسته باشید.
اگر شما هم از زعفران در بارداری استفاده کرده اید یا توصیه هایی از مادران دیگر شنیده اید، تجربه تان را با ما در میان بگذارید. آیا مصرف زعفران به کاهش علائم بارداری شما کمک کرده؟ در بخش نظرات بنویسید و به دیگر مادران کمک کنید تا تصمیم آگاهانه تری بگیرند.
