زخم مری چیست؟
زخم مری یکی از انواع زخم های گوارشی است که به صورت یک آسیب دردناک و باز در دیواره انتهایی مری، یعنی جایی که مری به معده می رسد، ایجاد می شود. این ناحیه به دلیل تماس بیشتری که با اسید معده دارد، حساس تر است و در شرایط خاص، لایه محافظ آن دچار آسیب می شود.
مری همان لوله ای است که گلو را به معده متصل می کند. زمانی که این بخش از دستگاه گوارش در معرض تحریک یا عفونت قرار بگیرد، احتمال ایجاد زخم مری افزایش می یابد. شایع ترین علت این زخم، عفونت با باکتری «هلیکوباکتر پیلوری» است. این باکتری در بخشی از مردم بدون علامت وجود دارد، اما گاهی موجب آسیب جدی به بافت های گوارشی می شود.
در کنار عفونت، بازگشت اسید معده به مری (ریفلاکس) نیز یکی از عوامل مهم در ایجاد زخم است. در برخی بیماران خاص، عفونت هایی مانند قارچ ها یا ویروس ها نیز می توانند منجر به زخم مری شوند.
اگرچه زخم مری معمولا دردناک است، اما خبر خوب این است که با دارو، تغییر سبک زندگی و رعایت توصیه های پزشکی، درمان آن معمولا بسیار موفقیت آمیز است.
علائم زخم مری
شایع ترین علامت زخم مری احساس سوزش یا درد در قسمت وسط یا پایین قفسه سینه است. شدت درد می تواند از ملایم تا شدید متغیر باشد. با این حال برخی افراد ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند و تنها در زمان انجام آندوسکوپی تشخیص داده شوند.
سایر علائم شامل:
- حالت تهوع
- سوءهاضمه
- رفلاکس یا ترش کردن
- نفخ
- استفراغ
- کاهش اشتها
- درد هنگام بلع
- سرفه خشک
- مزه ترش یا تند در دهان
البته نبودن علائم همیشه به معنی عدم وجود زخم نیست؛ بنابراین در صورت داشتن مشکلات طولانی مدت گوارشی، باید به پزشک مراجعه کرد.
علت های ایجاد زخم مری
سال ها تصور می شد زخم های گوارشی ناشی از استرس یا غذاهای تند هستند. امروزه ثابت شده که این عوامل تنها می توانند وضعیت یک زخم موجود را بدتر کنند، نه اینکه به تنهایی باعث ایجاد زخم شوند.
عوامل اصلی ایجاد زخم مری
- عفونت با هلیکوباکتر پیلوری:
این باکتری باعث تخریب لایه محافظ مری شده و محل را برای تأثیر مخرب اسید معده آماده می سازد. - بیماری رفلاکس معده به مری (GERD):
افرادی که بیش از دو بار در هفته رفلاکس دارند، بیشتر در معرض زخم مری قرار می گیرند. ضعف اسفنکتر انتهای مری باعث برگشت اسید و ایجاد التهاب می شود. - مصرف سیگار، الکل و داروهای NSAIDs مانند ایبوپروفن:
این موارد می توانند لایه محافظ مری را تخریب کرده و زمینه ساز ایجاد زخم شوند. - عوامل ژنتیکی:
برخی افراد به صورت خانوادگی بیشتر مستعد مشکلات گوارشی هستند. - مصرف برخی قرص ها بدون آب کافی یا خوابیدن بلافاصله پس از مصرف دارو:
این کار باعث گیر کردن قرص در مری و تحریک شدید بافت می شود. یک نمونه شناخته شده، قرص های حاوی پتاسیم است. - عفونت ها در افراد با ضعف سیستم ایمنی:
مانند:
- اچ آی وی
- قارچ کاندیدا
- ویروس تبخال (HSV)
- سیتومگالوویروس
افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند بیشتر در معرض این نوع عفونت ها و در نتیجه زخم مری هستند.
درمان زخم مری
نوع درمان به علت ایجاد زخم بستگی دارد.
درمان های اصلی شامل:
- آنتی بیوتیک ها:
اگر علت زخم، هلیکوباکتر پیلوری باشد، پزشک ترکیبی از آنتی بیوتیک ها تجویز می کند تا باکتری به طور کامل از بین برود. - قطع مصرف NSAIDها:
در صورت نقش داشتن این داروها، پزشک پیشنهاد می کند مصرفشان را قطع کرده یا یک داروی ضد درد جایگزین استفاده کنید. - داروهای کاهش دهنده اسید معده:
- داروهای بلوک کننده H2
- مهارکننده های پمپ پروتون (PPI) مثل:
لانسوپرازول، امپرازول، پانتوپرازول، ازومپرازول و رابپرازول
این داروها با کاهش تولید اسید معده، به درمان زخم مری کمک می کنند.
- داروهای ضدقارچ یا ضدویروس:
در صورت وجود عفونت های خاص.
نکته مهم: بیمار باید تمام داروهای تجویز شده را کامل و طبق دستور مصرف کند، حتی اگر چند روز پس از شروع درمان، علائم کاهش یابند.
نکات مؤثر برای بهبودی سریع تر زخم مری
اگرچه ممکن است علائم چند روز پس از شروع درمان کمتر شوند، اما ادامه درمان کامل ضروری است. برای بهبود بهتر:
- آب کافی بنوشید.
- بعد از خوردن دارو حداقل 30 دقیقه صاف بنشینید یا راه بروید.
- استرس خود را کاهش دهید؛ با ورزش، پیاده روی یا کلاس یوگا.
- خواب کافی داشته باشید.
- غذاهای سالم، کم چرب و طبیعی مصرف کنید.
- حجم غذا را کم اما تعداد وعده ها را بیشتر کنید.
- چای بدون کافئین یا آدامس بدون قند پس از غذا می تواند به کاهش اسید کمک کند.
- از مصرف الکل و سیگار پرهیز کنید.
- اگر اضافه وزن دارید، کاهش وزن می تواند رفلاکس را کم کند.
رژیم غذایی مناسب برای زخم مری
برخلاف تصور عموم، نیازی به رژیم بدون ادویه نیست. نکته مهم این است که غذاهایی مصرف کنید که برای شما ایجاد ناراحتی نکنند.
غذاهای مفید:
- جو دوسر و غلات کامل
- حبوبات
- بذر کتان
- مغزها
- میوه هایی مثل سیب و موز
- سبزیجاتی مانند هویج، کلم بروکلی، سیب زمینی شیرین، اسفناج و کلم پیچ
- پروتئین کم چرب مثل مرغ یا ماهی
غذاهای مضر:
- قهوه و چای پرکافئین
- نوشابه
- شکلات
- الکل
- نعناع
- گوجه فرنگی
- مرکبات
- غذاهای تند
- غذاهای چرب و سرخ شده
- هر غذایی که برای شما تحریک کننده است
پیامدهای عدم درمان
زخم مری اگر درمان نشود ممکن است باعث مشکلات جدی مانند:
- خونریزی
- سوراخ شدن مری
- تنگی یا زخم شدگی طولانی مدت مری
در صورت مشاهده علائم خطر زیر باید فورا به پزشک مراجعه کنید:
با این حال، اگر درمان زود آغاز شود، معمولا پیش آگهی بسیار خوب است و بیشتر بیماران کاملا بهبود پیدا می کنند.
سخنی از نی نی تینی
زخم مری یک بیماری دردناک اما کاملا قابل درمان است. با تشخیص به موقع، مصرف منظم داروها، رعایت رژیم غذایی مناسب و ایجاد چند تغییر ساده در سبک زندگی، بیشتر بیماران طی مدت کوتاهی بهبود پیدا می کنند. توجه به علائم هشدار و مراجعه سریع به پزشک از بروز عوارض جدی جلوگیری می کند.
اگر شما یا یکی از اطرافیانتان تجربه ای درباره زخم مری داشته اید یا پرسشی درباره علائم، رژیم غذایی یا درمان آن دارید، در بخش دیدگاه ها مطرح کنید تا با هم گفت وگو کنیم و بهتر تصمیم بگیریم.
