زایمان طولانی زمانی اتفاق می افتد که روند زایمان به کندی پیش می رود. این وضعیت می تواند هم در مرحله اول زایمان و هم در مرحله دوم رخ دهد. اگر با وجود انقباضات مداوم، پس از 20 ساعت یا بیشتر، نوزاد متولد نشود، احتمالا با زایمان طولانی روبه رو هستید. در اصطلاح پزشکی، به این وضعیت عدم پیشرفت زایمان هم گفته می شود. خوشبختانه پزشکان و ماماها می توانند این شرایط را به صورت ایمن و با استفاده از داروهایی که روند زایمان را تسریع می کنند، مدیریت کنند.
زایمان طولانی چیست؟
زایمان طولانی یا عدم پیشرفت زایمان به حالتی گفته می شود که روند زایمان بسیار کند پیش می رود. این مشکل می تواند در هر یک از دو مرحله زایمان رخ دهد. گاهی اوقات ممکن است فرد ساعت های طولانی در درد زایمان باشد اما پیشرفتی در روند باز شدن دهانه رحم یا حرکت نوزاد به سمت کانال زایمان ایجاد نشود. هدف اصلی در درمان زایمان طولانی این است که سلامت مادر و جنین حفظ شود و زایمان با اطمینان و ایمنی انجام گیرد.
زایمان چند ساعت طول بکشد، طولانی محسوب می شود؟
مدت زمان طول زایمان بسته به شرایط مادر متفاوت است. اگر اولین بارداری شما باشد، زمانی زایمان طولانی می شود که بیش از 25 ساعت طول بکشد. اما اگر قبلا زایمان کرده باشید، این زمان به بیش از 20 ساعت اطلاق می شود.
برای مقایسه، معمولا مدت زمان یک زایمان طبیعی برای اولین بار حدود 12 تا 24 ساعت است. برای مادرانی که قبلا زایمان داشته اند، زایمان طبیعی بین 8 تا 10 ساعت به طول می انجامد. البته این اعداد می توانند بسته به شرایط بدنی و روحی هر فرد متفاوت باشند.
در طی طولانی بودن زایمان چه اتفاقی می افتد؟
در زایمان طولانی ممکن است یکی از دو وضعیت زیر رخ دهد:
- دهانه رحم شروع به باز شدن می کند اما قبل از اینکه به باز شدن کامل (حدود 10 سانتی متر) برسد، روند متوقف می شود.
- دهانه رحم کاملا باز شده است اما نوزاد در کانال زایمان پیشرفت نمی کند و در جای خود می ماند.
این وضعیت ممکن است هم برای مادر و هم برای نوزاد خسته کننده و نگران کننده باشد، اما با مدیریت صحیح قابل کنترل است.
زایمان طولانی چقدر شایع است؟
طولانی بودن زایمان یک وضعیت خیلی رایج نیست. بر اساس آمار، حدود 8 درصد از زایمان ها دچار این مشکل می شوند. اما جالب است بدانید که همین میزان محدود، باعث می شود تقریبا یک سوم سزارین ها به دلیل زایمان طولانی انجام شوند. بنابراین اگرچه درصد کلی آن پایین است، اما تأثیر قابل توجهی بر نوع زایمان دارد.
آیا زایمان طولانی برای مادر و جنین خطر دارد؟
یکی از سؤالات مهم این است که آیا طولانی بودن زایمان برای مادر و جنین خطر دارد؟ پاسخ بستگی به مرحله ای دارد که زایمان در آن متوقف شده است. اگر زایمان طولانی در مرحله اول (قبل از باز شدن کامل دهانه رحم) باشد، معمولا خطر جدی ایجاد نمی کند، اما برای مادر بسیار خسته کننده و از نظر روانی دشوار است.
اما اگر این اتفاق در مرحله دوم زایمان (بعد از باز شدن کامل دهانه رحم) رخ دهد، می تواند عوارض بیشتری به دنبال داشته باشد. برخی از این عوارض عبارتند از:
- افزایش خطر عفونت برای مادر و نوزاد
- احتمال خونریزی پس از زایمان
- افزایش خطر بی اختیاری ادرار در آینده
- احتمال افتادگی اندام های لگنی در سال های بعد
- در موارد نادر، پارگی رحم
همچنین ممکن است در صورت عدم پیشرفت زایمان برای خارج کردن نوزاد نیاز به مداخلات پزشکی مثل استفاده از وکیوم یا فورسپس (ابزارهای کمکی زایمان) باشد. احتمال انجام سزارین نیز در این شرایط افزایش می یابد.
زایمان طولانی چه خطراتی برای نوزاد دارد؟
طولانی بودن روند زایمان می تواند برای نوزاد خطراتی ایجاد کند، از جمله:
- عفونت نوزادی: معمولا عفونتی که از مادر به نوزاد منتقل می شود.
- دیسترس جنینی: که به معنای کاهش ضربان قلب جنین است و می تواند نشانه ی کمبود اکسیژن باشد.
- خفگی هنگام زایمان (پریناتال آسفیکسی): یعنی نوزاد اکسیژن کافی دریافت نمی کند.
- گیر کردن شانه نوزاد در کانال زایمان (دیستوشی شانه): که می تواند زایمان را پیچیده تر کند.
دلایل زایمان طولانی
طولانی بودن روند زایمان می تواند دلایل مختلفی داشته باشد که بعضی از آن ها مربوط به وضعیت مادر، بعضی مربوط به نوزاد و برخی به شرایط زایمان مربوط می شوند. در ادامه به مهم ترین دلایل زایمان طولانی اشاره می کنیم:
1. انقباضات ضعیف رحم
اگر انقباضات رحم به اندازه کافی قوی نباشند، دهانه رحم به درستی باز نمی شود و زایمان به کندی پیش می رود. این وضعیت می تواند از همان ابتدای زایمان یا در اواسط آن رخ دهد.
2. اندازه بزرگ نوزاد (ماکروزومی)
اگر نوزاد بزرگ تر از حد معمول باشد، ممکن است در عبور از لگن دچار مشکل شود. این موضوع باعث کند شدن زایمان می شود.
3. وضعیت نامناسب جنین
اگر نوزاد در موقعیت نامناسب قرار داشته باشد (مثلا صورت به سمت بالا باشد یا سر به درستی در کانال زایمان قرار نگرفته باشد)، زایمان روند طولانی خواهد داشت.
4. بارداری چندقلویی
حاملگی دوقلو یا بیشتر، ریسک زایمان طولانی را افزایش می دهد چون فضای رحم محدود است و احتمال قرارگیری نامناسب نوزادان بیشتر می شود.
5. لگن کوچک یا باریک مادر
در برخی مادران، اندازه یا شکل لگن می تواند عبور نوزاد را دشوار کند. این وضعیت ممکن است نیاز به سزارین داشته باشد.
6. استفاده از آرام بخش یا داروهای بی حسی اپیدورال
گاهی اوقات داروهای آرام بخش یا اپیدورال می توانند سرعت زایمان را کم کنند، به خصوص اگر زودتر از زمان مناسب تزریق شوند.
7. اضافه وزن بالا یا چاقی
خانم هایی که شاخص توده بدنی (BMI) بالایی دارند بیشتر در معرض طولانی بودن زایمان قرار می گیرند.
8. سن بالا
زایمان در مادران با سن بالا (معمولا بالای 35 سال) ممکن است طولانی تر شود.
علائم زایمان طولانی چیست؟
مهم ترین علامت، توقف یا کند شدن پیشرفت در هر مرحله از زایمان است. اگر بیش از زمان طبیعی در هر مرحله باقی بمانید و نوزاد به پایین حرکت نکند، احتمالا دچار زایمان طولانی شده اید. به طور خلاصه:
- مرحله اول زایمان: دهانه رحم به کندی باز می شود.
- مرحله دوم زایمان: نوزاد در کانال زایمان پیشرفت نمی کند.
تشخیص زایمان طولانی چگونه انجام می شود؟
پزشک یا ماما با بررسی میزان باز شدن دهانه رحم و موقعیت جنین می تواند تشخیص دهد که زایمان به خوبی پیش می رود یا خیر.
در مرحله اول زایمان، دهانه رحم باید به تدریج تا 10 سانتی متر باز شود. اگر این پیشرفت خیلی کند باشد یا متوقف شود، احتمال طولانی بودن زایمان وجود دارد.
در مرحله دوم زایمان، پزشک بررسی می کند که آیا نوزاد به سمت پایین حرکت می کند یا خیر. اگر پس از حدود 20 ساعت انقباض (برای اولین زایمان) یا 15 الی 20 ساعت (برای زایمان های بعدی) نوزاد هنوز متولد نشده باشد، زایمان طولانی تشخیص داده می شود.
اگر زایمان با داروهای القا کننده شروع شده باشد، ممکن است مدت زمان بیشتری طبیعی محسوب شود.
روش های درمان زایمان طولانی
هدف اصلی در درمان، کمک به افزایش قدرت انقباضات و تسهیل باز شدن دهانه رحم است. پزشک بسته به مرحله زایمان، روش های مختلفی را پیشنهاد می کند.
درمان در مرحله اول زایمان (باز شدن دهانه رحم)
- ماساژ نوک سینه: برای تحریک ترشح هورمون اکسی توسین طبیعی و تقویت انقباضات.
- پاره کردن کیسه آب (آمنیوتومی): اگر کیسه آب سالم باشد، پزشک ممکن است به صورت کنترل شده آن را پاره کند تا زایمان سریع تر شود.
- استفاده از داروها مثل اکسی توسین (پیتوسین): برای تقویت انقباضات و کمک به باز شدن دهانه رحم.
- حمام آب گرم: برای آرامش و کمک به پیشرفت زایمان.
درمان در مرحله دوم زایمان (حرکت نوزاد به پایین)
- تغییر وضعیت بدن: راه رفتن یا تغییر پوزیشن برای کمک به حرکت نوزاد در کانال زایمان.
- استراحت و آرامش: گاهی استراحت کوتاه می تواند انقباضات را بهبود دهد.
- استفاده از داروهای تقویتی: مانند اکسی توسین برای افزایش قدرت انقباضات.
اگر این روش ها مؤثر نباشند، پزشک ممکن است زایمان با فورسپس، وکیوم یا در صورت لزوم سزارین اورژانسی را پیشنهاد دهد.
اگر زایمان طولانی باشد، چه انتظاری باید داشته باشم؟
طولانی بودن زایمان می تواند از نظر جسمی، روحی و احساسی بسیار خسته کننده باشد. در این شرایط، تیم پزشکی:
- وضعیت دهانه رحم و پیشرفت زایمان را مرتب بررسی می کند.
- داروهای لازم مثل اکسی توسین را برای تقویت انقباضات تجویز می کند.
- وضعیت نوزاد را با دقت تحت نظر می گیرد تا در صورت مشاهده علائم اضطراب جنین، سریعا اقدام کند.
در این شرایط بهترین کاری که می توانید انجام دهید:
- استراحت کنید.
- از همراه خود کمک بگیرید.
- مثبت و امیدوار بمانید.
چه عواملی خطر زایمان طولانی را افزایش می دهند؟
برخی شرایط می توانند احتمال بروز آن را بیشتر کنند. این عوامل شامل موارد زیر هستند:
- حاملگی دوقلو یا چندقلو: وجود بیش از یک نوزاد می تواند روند زایمان را کندتر کند.
- وضعیت نادرست جنین: اگر سر نوزاد به سمت پایین باشد ولی به جای اینکه به پشت مادر باشد، به سمت جلو (صورت به بالا) قرار گیرد، عبور او از لگن سخت تر خواهد بود.
- سن بالای مادر: مادران بالای 35 سال کمی بیشتر در معرض زایمان طولانی هستند.
- شاخص توده بدنی (BMI) بالا: چاقی می تواند روند زایمان را کند و دشوار کند.
آیا می توانم قبل از شروع زایمان، خطر زایمان طولانی را کاهش دهم؟
بله، بعضی از عوامل خطر را می توان با برنامه ریزی و مراقبت کاهش داد.
نکاتی برای کاهش خطر زایمان طولانی:
- حفظ وزن مناسب در دوران بارداری: اضافه وزن بیش از حد می تواند احتمال زایمان طولانی را افزایش دهد. در این زمینه با پزشک خود مشورت کنید.
- بررسی وضعیت نوزاد قبل از زایمان: اگر نوزاد در وضعیت نادرست (مثلا صورت به بالا) قرار دارد، پزشک یا ماما ممکن است بتواند نوزاد را به موقعیت مناسب بچرخاند.
- ورزش های مناسب بارداری: انجام حرکات ورزشی ساده مخصوص بارداری (با اجازه پزشک) می تواند به تقویت عضلات و تسهیل زایمان کمک کند.
- مشاوره با تیم پزشکی: داشتن یک برنامه زایمانی مشخص و گفتگو درباره احتمال زایمان طولانی با پزشک و همراه خود می تواند باعث آمادگی ذهنی و کاهش استرس شود.
البته، برخی عوامل مانند سن مادر یا بارداری چندقلو قابل تغییر نیستند. اما آگاهی و آمادگی می تواند مدیریت شرایط را بسیار راحت تر کند.
سوالاتی که بهتر است از پزشک خود بپرسید:
- آیا من در معرض خطر زایمان طولانی هستم؟
- چه اقداماتی می توانم برای کاهش این خطر انجام دهم؟
- وضعیت قرارگیری نوزادم چگونه است؟
- اگر نوزادم در وضعیت نامناسب باشد، آیا می توانید او را بچرخانید؟
- در صورت زایمان طولانی، چه برنامه ای برای مدیریت آن دارید؟
- چه روش هایی برای کنترل درد به من پیشنهاد می کنید؟
توصیه ها برای مادران در زایمان طولانی
- به بدن خود گوش دهید و در صورت خستگی استراحت کنید.
- از حمایت همراهان و تیم پزشکی بهره ببرید.
- سعی کنید مثبت اندیش باشید و نگرانی هایتان را با تیم درمان مطرح کنید.
- از روش های آرام سازی مانند تنفس عمیق و حمام گرم (در صورت امکان) استفاده کنید.
سخنی از نی نی تینی
زایمان طولانی ممکن است طاقت فرسا به نظر برسد، اما هدف نهایی تیم درمان، سلامت شما و نوزادتان است. گفت وگو با پزشک، آمادگی ذهنی و داشتن همراه دلسوز در کنار شما، می تواند این مسیر را آسان تر کند.
آیا شما هم تجربه زایمان طولانی داشته اید؟ چه روش هایی به شما کمک کرد تا این مرحله را بهتر پشت سر بگذارید؟ تجربیات ارزشمندتان را در بخش نظرات با دیگر مادران به اشتراک بگذارید. اگر سوالی دارید، من اینجا هستم تا پاسخگو باشم.
