رفلاکس در نوزادان زمانی اتفاق می افتد که غذای داخل معده نوزاد به سمت مری بازمی گردد. این اتفاق ممکن است باعث بالا آوردن یا استفراغ نوزاد شود. رفلاکس در نوزادان، به خصوص در سال اول زندگی بسیار رایج است و در اکثر موارد، مشکل خاصی ایجاد نمی کند. با این حال، گاهی رفلاکس می تواند نشانه ای از بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) یا مشکلات دیگری باشد که نیاز به بررسی و درمان پزشکی دارند.
رفلاکس در نوزادان چیست؟
رفلاکس یا همان بازگشت اسید معده، زمانی است که غذای موجود در معده نوزاد دوباره به مری برمی گردد. این حالت ممکن است منجر به بالا آوردن و یا استفراغ شود. در بیشتر نوزادان، رفلاکس موضوع نگران کننده ای نیست و بیشتر به این دلیل رخ می دهد که دستگاه گوارش نوزاد هنوز کامل رشد نکرده است.
گاهی نوزاد شما ممکن است خیلی زیاد (حتی هر روز) بالا بیاورد ولی هیچ مشکلی برای رشد و سلامت او وجود نداشته باشد. پزشکان به این دسته از نوزادان، “بالا آورنده های خوشحال” می گویند. این یعنی بالا آوردن غذا هیچ ناراحتی خاصی برای نوزاد ایجاد نمی کند و معمولا نوزاد بعد از آن آرام است یا فقط کمی بی قراری می کند. به طور معمول، رفلاکس در نوزادان قبل از رسیدن به یک سالگی کاملا از بین می رود.
اما در بعضی موارد، رفلاکس ممکن است جدی تر باشد و باعث شود نوزاد نتواند به اندازه کافی مواد مغذی دریافت کند. این نوزادان معمولا علائم دیگری مثل وجود خون در استفراغ، عدم افزایش وزن مناسب و یا سرفه های مداوم دارند. به این نشانه ها “علائم مشکل ساز” گفته می شود. همین علائم، تفاوت بین رفلاکس ساده (GER) و بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) را مشخص می کند.
تفاوت رفلاکس ساده (GER) و بیماری رفلاکس معده به مری (GERD)
هر دو اصطلاح GER و GERD به بازگشت اسید معده در افراد اشاره دارند اما تفاوت های مهمی بین آن ها وجود دارد:
رفلاکس ساده (GER)
این نوع رفلاکس در واقع همان بازگشت گاه به گاه اسید معده است که در کودکان بزرگ تر و بزرگسالان معمولا به شکل سوزش سر دل یا سوءهاضمه توصیف می شود. رفلاکس ساده یک اتفاق طبیعی است و بیماری محسوب نمی شود. رفلاکس در نوزادان معمولا در سال اول زندگی خودبه خود برطرف می شود. در بسیاری از موارد، تنها با ایجاد تغییرات کوچک در روش شیر دادن یا زمان بندی تغذیه می توان شدت رفلاکس را کاهش داد.
بیماری رفلاکس معده به مری (GERD)
GERD به رفلاکس مداوم و شدید گفته می شود که می تواند بر کیفیت زندگی تأثیر بگذارد و حتی به مری آسیب برساند. نوزادانی که GERD دارند نیاز به مراقبت دقیق تری دارند و ممکن است برای کنترل علائم به دارو نیاز داشته باشند.
شاید برای شما به عنوان یک مادر نگران، تشخیص این دو حالت کار ساده ای نباشد؛ به خصوص که نوزاد هنوز قادر نیست احساس خود را با کلمات بیان کند. اگر نوزاد شما زیاد بالا می آورد و این مسئله شما را نگران کرده است، بهتر است با پزشک متخصص کودکان مشورت کنید. پزشک با بررسی علائم نوزاد و سوابق پزشکی او می تواند تشخیص دهد که آیا رفلاکس نوزاد طبیعی است یا نیاز به بررسی های بیشتر دارد.
تفاوت بین بالا آوردن و استفراغ نوزاد
برای اینکه بتوانید بهتر متوجه علائم رفلاکس شوید، لازم است تفاوت بین بالا آوردن و استفراغ نوزاد را بدانید. بالا آوردن زمانی است که محتوای معده نوزاد به راحتی و بدون فشار زیاد از دهان او خارج می شود. معمولا همراه با بالا آوردن، نوزاد آروغ هم می زند. در این حالت، مقدار کمی غذا از دهان خارج می شود و این اتفاق بدون انقباضات شدید عضلانی رخ می دهد.
اما استفراغ با انقباض شدید عضلات شکم همراه است و محتویات معده با فشار و ناراحتی زیاد بیرون ریخته می شود. معمولا استفراغ برای نوزاد دردناک و همراه با گریه است. در حالی که بالا آوردن معمولا نوزاد را اذیت نمی کند.
رفلاکس در نوزادان می تواند شامل بالا آوردن یا گاهی استفراغ باشد. اما اگر نوزاد بیشتر استفراغ می کند تا بالا آوردن ساده، ممکن است این نشانه بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) یا مشکل دیگری باشد.
رفلاکس در نوزادان چقدر شایع است؟
رفلاکس در نوزادان بسیار شایع است. بر اساس مطالعات، حدود 50 درصد نوزادان زیر سه ماه روزانه حداقل یک بار رفلاکس دارند. این آمار تا چهار ماهگی به 66 درصد می رسد. اما تا هفت ماهگی این عدد به 14 درصد کاهش پیدا می کند و در بازه سنی 10 تا 14 ماهگی به کمتر از 5 درصد می رسد.
بیشتر این نوزادان دچار رفلاکس ساده (GER) هستند که در سال اول زندگی کاملا طبیعی است و جای نگرانی ندارد. اما برخی از این نوزادان ممکن است به بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) مبتلا باشند.
پزشکان هنوز نمی دانند دقیقا چه تعداد از نوزادان به GERD مبتلا می شوند. دلیلش این است که بسیاری از علائم GERD اختصاصی نیستند؛ یعنی ممکن است این علائم در بیماری های دیگر نیز دیده شوند. به همین دلیل تشخیص قطعی GERD در نوزادان همیشه آسان نیست.
با این حال، پژوهش ها نشان می دهند که بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) بیشتر در نوزادان و کودکانی دیده می شود که:
- دچار فتق هیاتال هستند.
- دچار بیماری های مغزی یا مشکلات عصبی شده اند.
- به بیماری فیبروز کیستیک (یک بیماری ژنتیکی نادر) مبتلا هستند.
- مبتلا به صرع هستند.
- دچار ناهنجاری های مادرزادی در مری هستند.
- به بیماری آسم مبتلا هستند.
- نوزادان نارس که زودتر از موعد به دنیا آمده اند.
نشانه های رفلاکس در نوزادان
مهم ترین علامت رفلاکس در نوزادان، بالا آوردن و یا استفراغ بعد از شیر خوردن است. در بیشتر مواقع، نوزاد بعد از بالا آوردن به زندگی عادی خود ادامه می دهد و این موضوع برای او مشکلی ایجاد نمی کند. این حالت در بسیاری از نوزادان در سال اول زندگی کاملا طبیعی است. اما گاهی علائمی مثل امتناع از شیر خوردن یا سرفه های مکرر می توانند نشانه ای از بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) باشند.
علائم رفلاکس ساده (GER) در نوزادان
- بالا آوردن یا استفراغ بعد از شیر خوردن
- طولانی شدن یا قطع شدن وعده های شیر به دلیل بالا آوردن (گاهی اوقات)
البته باید بدانید که این علائم تنها مربوط به رفلاکس نیستند و ممکن است دلایل دیگری هم داشته باشند.
نوزادانی که دچار رفلاکس ساده هستند معمولا وزن گیری طبیعی دارند و مشکلی در خوردن شیر ندارند. همچنین رفلاکس در این نوزادان به نظر نمی رسد که باعث آزار و اذیت آن ها شود.
رفلاکس در نوزادان معمولا از هفته دوم یا سوم زندگی آغاز می شود و در چهار تا پنج ماهگی به اوج می رسد. این مشکل به طور معمول بین ۹ تا ۱۲ ماهگی کاملا برطرف می شود. اگر علائم رفلاکس در هفته اول تولد ظاهر شوند یا بعد از شش ماهگی تازه شروع شوند، احتمال دارد که نشانه بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) یا یک مشکل جدی تر باشد.
علائم بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) در نوزادان
- بالا آوردن یا استفراغ شدید که ممکن است با فشار زیاد باشد
- ناراحتی یا بی قراری هنگام شیر خوردن که می تواند با گریه یا قوس دادن کمر همراه باشد
- امتناع از خوردن شیر مادر یا شیشه شیر
- وزن نگرفتن یا رشد نکردن مناسب
- استفراغ همراه با خون
- سختی در بلعیدن
- سرفه های مکرر
- خس خس سینه
- صداهای تنفسی غیرعادی (استریدور)
- گرفتگی صدا
لازم به ذکر است که این علائم ممکن است در بیماری های دیگر نیز مشاهده شوند و فقط به GERD محدود نباشند. به همین دلیل اگر هر یک از این علائم را در نوزاد خود مشاهده کردید، حتما با پزشک متخصص کودکان تماس بگیرید تا علت دقیق بررسی شود.
علت رفلاکس در نوزادان چیست؟
رفلاکس زمانی اتفاق می افتد که دریچه عضلانی که مری و معده نوزاد شما را به هم وصل می کند، هنوز به طور کامل رشد نکرده یا به درستی عمل نمی کند. این دریچه عضله ای حلقه ای شکل به نام “اسفنکتر تحتانی مری” است. این عضله هنگام ورود غذا از مری به معده باز می شود و پس از عبور غذا، باید سفت و بسته شود تا غذا و اسید معده به عقب برنگردد. اما این عضله مانند سایر عضلات بدن نوزاد شما هنوز در حال رشد است و ممکن است به خوبی بسته نماند.
غذا و اسید موجود در معده نوزاد گاهی به این دریچه فشار می آورند و باعث باز شدن آن در زمان نامناسب می شوند. این موضوع معمولا زمانی رخ می دهد که نوزاد بیش از حد سیر شده باشد یا ناگهان تغییر وضعیت بدهد (مثلا از حالت نشسته به خوابیده برود).
عوارض رفلاکس در نوزادان چیست؟
رفلاکس ساده (GER) معمولا عارضه ای ندارد. اما رفلاکس شدید یا بیماری بازگشت اسید (GERD) ممکن است منجر به موارد زیر شود:
- تأخیر در افزایش وزن و رشد طبیعی
- التهاب مری (رفلاکس ازوفاژیت)
- تنگی مری (استریکچر مری)
- مری بارت (تغییرات پیش سرطانی در مری)
- مشکلات تنفسی
تشخیص رفلاکس در نوزادان چگونه انجام می شود؟
پزشک متخصص کودکان ابتدا سابقه پزشکی نوزاد را بررسی و معاینه فیزیکی انجام می دهد. هدف این است که مشخص شود رفلاکس نوزاد یک مسئله طبیعی و گذرا (GER) است یا یک بیماری نیازمند درمان (GERD). در صورت احتمال GERD، پزشک به دنبال علائم عوارض خواهد بود و سایر بیماری هایی که علائم مشابه رفلاکس دارند را بررسی می کند.
پزشک سؤالاتی مانند موارد زیر را از شما خواهد پرسید:
- علائم نوزادتان از چه زمانی شروع شده است؟
- نوزاد شیر مادر می خورد یا از شیر خشک استفاده می کنید؟
- اگر شیر خشک می دهید، چه نوعی است؟ آیا چیزی به آن اضافه می کنید؟
- نوزاد چند بار و هر بار چقدر شیر می خورد؟
- الگوی استفراغ یا بالا آوردن چگونه است؟ مثلا همیشه بلافاصله بعد از شیر خوردن است یا شب ها بیشتر اتفاق می افتد؟
همچنین پزشک رشد نوزاد را از طریق اندازه گیری وزن و قد بررسی می کند.
در صورت لزوم، پزشک شما را به فوق تخصص گوارش کودکان ارجاع می دهد.
چه آزمایش هایی برای تشخیص انجام می شود؟
در بیشتر موارد نوزادان به آزمایش های تشخیصی نیاز ندارند. اما در موارد خاص، ممکن است آزمایش هایی مانند موارد زیر درخواست شود:
- آندوسکوپی فوقانی: بررسی داخل مری و معده با دوربین
- عکس برداری از دستگاه گوارش فوقانی: عکس های متحرک از مری، معده و روده باریک با اشعه ایکس
- مطالعه pH امپدانس: بررسی میزان بازگشت محتویات معده به مری و اندازه گیری اسیدیته
درمان رفلاکس در نوزادان چیست؟
درمان رفلاکس بستگی به شدت آن دارد. نوزادانی که GER دارند، معمولا به دارو نیاز ندارند و اصلاح الگوی تغذیه کافی است. در نوزادان با GERD، علاوه بر تغییر در تغذیه، ممکن است دارو یا در موارد نادر، جراحی لازم باشد.
روش های درمان شامل موارد زیر است:
- غلیظ کردن شیر: اضافه کردن مواد مجاز (مانند بلغور جو دوسر) به شیر مادر یا شیر خشک برای کاهش علائم قابل مشاهده مانند بالا آوردن. این کار باید حتما با مشورت پزشک انجام شود.
- تغییر الگوی تغذیه: دادن شیر با فواصل کمتر و حجم کمتر در هر وعده. مشورت با پزشک برای حفظ میزان مناسب تغذیه بسیار مهم است.
- حذف پروتئین شیر گاو: اگر نوزاد به پروتئین شیر گاو حساس باشد، ممکن است رفلاکس به دلیل آلرژی باشد. در این صورت حذف لبنیات از رژیم مادر (در صورت شیردهی) یا تغییر نوع شیر خشک توصیه می شود.
- داروها: فقط در موارد مشخص و شدید GERD تجویز می شوند. داروهایی مانند مهارکننده های پمپ پروتون (PPI) می توانند التهاب مری را کنترل کنند اما باید با احتیاط و مدت کوتاه مصرف شوند.
- جراحی: در موارد بسیار خاص و مقاوم به درمان ممکن است جراحی مانند نیسن فوندوپلیکیشن انجام شود.
چشم انداز نوزادان با رفلاکس چگونه است؟
اکثر نوزادان تا سن 9 تا 12 ماهگی دیگر بالا نمی آورند. این یک مرحله طبیعی است که معمولا بدون مشکل خاصی برطرف می شود.
GERD ممکن است نیاز به پیگیری و درمان داشته باشد که پزشک کودکتان شما را راهنمایی می کند.
آیا می توان از رفلاکس در نوزادان پیشگیری کرد؟
پیشگیری کامل از رفلاکس همیشه ممکن نیست اما برخی اقدامات می توانند شدت آن را کاهش دهند:
- آروغ گیری نوزاد هنگام و بعد از شیر خوردن
- نگه داشتن نوزاد در وضعیت ایستاده به مدت ۳۰ دقیقه بعد از تغذیه
- جلوگیری از بیش ازحد سیر کردن نوزاد با کمک مشورت پزشک
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر علائم رفلاکس نوزاد شما شدیدتر شد یا نگران وضعیت او هستید، با پزشک تماس بگیرید.
در موارد زیر فورا با پزشک تماس بگیرید:
- شروع استفراغ بعد از 6 ماهگی
- ادامه استفراغ بعد از 12 ماهگی
- استفراغ شدید و مداوم
- استفراغ شبانه
- وجود خون در استفراغ (ممکن است شبیه تفاله قهوه باشد)
- اسهال مزمن
- وجود خون در مدفوع
- شکم متورم
- کاهش وزن
- خواب آلودگی شدید
- تب
- تشنج
اگر استفراغ نوزاد سبز یا زرد روشن بود، فورا به اورژانس مراجعه کنید. این وضعیت ممکن است نشانه پیچ خوردگی روده یا موارد اورژانسی دیگر باشد.
سوالاتی که می توانید از پزشک بپرسید:
- علت رفلاکس نوزادم چیست؟
- چطور می توانم علائم او را کاهش دهم؟
- آیا نوزادم نیاز به درمان دارد؟ مزایا و عوارض احتمالی درمان چیست؟
- چه پیگیری هایی لازم است؟
- چه علائمی نیاز به تماس فوری با شما دارند؟
رفلاکس خاموش در نوزادان چیست؟
رفلاکس خاموش زمانی است که محتویات معده نوزاد وارد مری می شود اما از دهان خارج نمی شود و گاهی نوزاد آن را قورت می دهد. نوزاد ممکن است بی قرار باشد، گریه کند، سرفه کند یا صدای گرفته داشته باشد اما چون بالا آوردن دیده نمی شود، تشخیص آن دشوارتر است. پزشک شما می تواند توضیحات بیشتری درباره این نوع رفلاکس ارائه دهد.
سخنی از نی نی تینی
بالا آوردن نوزاد در اغلب موارد طبیعی است و به مرور برطرف می شود. اما در مواردی که علائم شدید یا طولانی هستند، پیگیری پزشکی اهمیت زیادی دارد. با اطمینان خاطر سوالات خود را با پزشک در میان بگذارید تا بهترین مسیر درمانی برای نوزاد شما انتخاب شود.
آیا شما هم تجربه ای درباره رفلاکس نوزاد خود دارید؟ چه راهکارهایی برای کاهش علائم آن مفید بوده است؟ خوشحال می شویم نظرات و تجربیات خود را در بخش دیدگاه ها با ما و دیگر والدین به اشتراک بگذارید.
