رحم دو شاخ چیست؟
رحم دو شاخ نوعی ناهنجاری مادرزادی در ساختار رحم است که باعث می شود شکل رحم به جای حالت معمولی گلابی شکل، حالتی شبیه قلب داشته باشد. در این وضعیت، بخش بالایی رحم یک فرورفتگی در وسط دارد که آن را از رحم طبیعی متمایز می کند. این حالت معمولا از زمان تولد وجود دارد و به مرور زمان ایجاد نمی شود.
رحم طبیعی به صورت یک حفره ی واحد طراحی شده تا در زمان بارداری به راحتی منبسط شود و فضای کافی برای رشد جنین فراهم کند. اما در رحم دو شاخ، این حفره در بالا به وسیله ی یک بافت یا تیغه تا حدی از هم جدا شده است. همین موضوع می تواند گاهی باعث بروز مشکلاتی در دوران بارداری شود، چون رحم ممکن است به اندازه ی کافی کشش نداشته باشد.
جالب است بدانید حدود 0/4 درصد از دختران با این ناهنجاری متولد می شوند. بسیاری از زنان تا زمانی که چند بار سقط جنین یا مشکل بارداری را تجربه نکنند، از وجود رحم دو شاخ خود اطلاعی ندارند.
علائم رحم دو شاخ
در بسیاری از خانم ها، رحم دو شاخ هیچ علامت خاصی ندارد و ممکن است تا سال ها تشخیص داده نشود. اما در بعضی موارد علائم زیر مشاهده می شود:
- سقط مکرر (معمولا بیش از سه بار)
- درد شدید در دوران قاعدگی
- احساس درد هنگام رابطه جنسی
- درد لگن یا فشار در پایین شکم
گاهی ممکن است خانمی رحم دو شاخ داشته باشد اما تصور کند همه چیز طبیعی است، زیرا علائمش خفیف و مشابه دردهای عادی قاعدگی است.
علت ایجاد رحم دو شاخ
رحم دو شاخ از زمان شکل گیری جنین در رحم مادر ایجاد می شود. در حدود هفته ی دوازدهم بارداری، دو مجرای مولرین در بدن جنین باید به هم متصل شوند تا رحم طبیعی و یکپارچه تشکیل شود. اگر این دو مجرا به طور کامل به هم نپیوندند، رحم به صورت دو شاخه یا قلبی شکل ایجاد می شود.
پزشکان هنوز دلیل دقیق این اتفاق را نمی دانند، اما به نظر می رسد عوامل ژنتیکی و اختلالات رشدی در دوران جنینی نقش داشته باشند.
عوارض و مشکلات رحم دو شاخ
خارج از دوران بارداری، رحم دو شاخ معمولا مشکل جدی ایجاد نمی کند، اما در زمان بارداری می تواند احتمال بروز برخی عوارض را افزایش دهد.
اگر رحم دو شاخ داشته باشید، ممکن است بیشتر در معرض موارد زیر باشید:
- سقط جنین مکرر
- زایمان زودرس
- محدودیت رشد جنین در رحم (IUGR)
- قرارگیری بریچ جنین (نشسته یا پا پایین)
- نیاز به زایمان سزارین
- خونریزی پس از زایمان
- جفت سرراهی (Placenta previa)
از سوی دیگر، برخی زنان مبتلا به رحم دو شاخ ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به آندومتریوز قرار گیرند، چون شکل غیرطبیعی رحم باعث برگشت بخشی از خون قاعدگی به لگن می شود.
همچنین به دلیل فرم خاص حفره رحم، استفاده از آی یو دی (IUD) به عنوان روش جلوگیری از بارداری معمولا امکان پذیر نیست.
تشخیص رحم دو شاخ چگونه انجام می شود؟
اغلب زنان زمانی متوجه این وضعیت می شوند که پزشک به دنبال علت سقط های مکرر یا زایمان زودرس است. در برخی موارد هم ممکن است در سونوگرافی دوران بارداری یا هنگام بررسی دردهای قاعدگی کشف شود.
پزشک برای تشخیص دقیق رحم دو شاخ از روش های زیر استفاده می کند:
- سونوگرافی (Ultrasound): معمول ترین روش تشخیص است و می تواند فرم قلبی رحم را نشان دهد.
- ام آر آی (MRI): دقیق ترین تصویر را از ساختار رحم ارائه می دهد و ابعاد و زاویه ی دو شاخ را مشخص می کند.
- هیستروسالپنگوگرافی (HSG): نوعی عکس رنگی رحم است که با تزریق ماده حاجب، شکل داخلی رحم و عمق فرورفتگی را نشان می دهد.
انواع رحم دو شاخ
پزشکان بر اساس میزان جداشدگی حفره ی رحم، رحم دو شاخ را به دو نوع تقسیم می کنند:
رحم دو شاخ ناقص
در این حالت، فرورفتگی در بخش بالایی رحم خفیف است و رحم ظاهری نسبتا طبیعی دارد.
رحم دو شاخ کامل
در این نوع، انحنای بالای رحم بسیار عمیق تر است و رحم تقریبا به دو قسمت مجزا تقسیم می شود. این حالت می تواند در دوران بارداری مشکلات بیشتری ایجاد کند.
درمان رحم دو شاخ چگونه است؟
درمان این وضعیت معمولا ضروری نیست، مگر اینکه باعث سقط های مکرر یا عوارض بارداری شود. در این شرایط، پزشک ممکن است جراحی ای به نام متروپلاستی (Metroplasty) را پیشنهاد دهد.
در این عمل، جراح با برداشتن تیغه اضافی، شکل رحم را به حالت طبیعی تر نزدیک می کند تا فضای کافی برای رشد جنین ایجاد شود.
اما بیشتر زنان با رحم دو شاخ بدون نیاز به جراحی نیز می توانند بارداری سالمی داشته باشند. تنها کافی است در دوران بارداری تحت نظر دقیق تر باشند و سونوگرافی های مکرر انجام دهند تا وضعیت جنین و رحم به خوبی بررسی شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر هنگام رابطه جنسی یا در دوران قاعدگی احساس درد لگنی یا ناراحتی دارید، حتما با پزشک متخصص زنان مشورت کنید. این علائم می تواند نشانه ای از رحم دو شاخ یا سایر مشکلات رحمی باشد.
همچنین اگر باردار هستید و هرگونه نشانه ای از زایمان زودرس مانند دردهای انقباضی یا پاره شدن کیسه ی آب را احساس کردید، بلافاصله باید به پزشک مراجعه کنید.
پرسش هایی که بهتر است از پزشک بپرسید:
- با رحم دو شاخ چه خطراتی ممکن است در بارداری وجود داشته باشد؟
- آیا نوزاد من سالم به دنیا می آید؟
- آیا لازم است برای اصلاح رحم دو شاخ جراحی انجام دهم؟
- چگونه می توانم احتمال زایمان زودرس را کاهش دهم؟
بارداری در رحم دو شاخ چگونه اتفاق می افتد؟
شاید جالب باشد اما زنان مبتلا به رحم دو شاخ می توانند باردار شوند و معمولا مشکل ناباروری ندارند.
اما شکل خاص رحم ممکن است باعث افزایش احتمال برخی مشکلات شود، مانند زایمان زودرس یا قرارگیری بریچ جنین. پزشک معمولا با نظارت دقیق و بررسی های دوره ای، بارداری را به شکل ایمن مدیریت می کند.
در برخی موارد ممکن است پزشک توصیه کند زایمان به صورت سزارین انجام شود تا از خطرات احتمالی جلوگیری شود. پس از زایمان نیز کنترل خونریزی اهمیت دارد، چون رحم ممکن است دیرتر از حالت طبیعی منقبض شود.
تفاوت رحم دو شاخ با رحم دوتایی
گاهی افراد تصور می کنند رحم دو شاخ همان رحم دوتایی است، اما این دو با هم تفاوت دارند.
در رحم دوتایی (Uterus Didelphys)، زن دو رحم کاملا جدا از هم دارد، در حالی که در رحم دو شاخ، تنها بخش بالایی رحم دو شاخه می شود و قسمت پایینی آن مشترک است.
سخنی از نی نی تینی
داشتن رحم دو شاخ به این معنا نیست که نمی توانید مادر شوید یا بارداری موفقی نخواهید داشت. بسیاری از زنان با این شرایط بدون هیچ مشکلی باردار می شوند و نوزاد سالمی به دنیا می آورند.
اگر پزشک این وضعیت را در شما تشخیص داده، بهتر است نگرانی را کنار بگذارید و با او درباره مراقبت های لازم، علائم هشداردهنده و روش های کنترل بارداری صحبت کنید.
به یاد داشته باشید، آگاهی و پیگیری به موقع می تواند از بیشتر عوارض پیشگیری کند.
اگر شما یا اطرافیانتان تجربه بارداری با رحم دو شاخ را داشته اید، تجربه تان را در بخش نظرات با دیگر مادران به اشتراک بگذارید تا بتوانید به آن ها در مسیر بارداری آگاهانه تر کمک کنید.
