رحم دوتایی

رحم دوتایی (Double Uterus) چیست؟

رحم دوتایی یک ناهنجاری مادرزادی نادر است که برخی از زنان از بدو تولد با آن به دنیا می آیند. در دوران رشد جنین دختر، رحم در ابتدا به صورت دو لوله کوچک شکل می گیرد. با رشد جنین، این دو لوله معمولا به هم متصل می شوند تا یک اندام توخالی بزرگ تر به نام رحم را تشکیل دهند.

اما در برخی موارد، این دو لوله به طور کامل به هم متصل نمی شوند. در نتیجه، هرکدام از آن ها به طور جداگانه رشد کرده و تبدیل به یک رحم مستقل می شوند. در چنین شرایطی ممکن است زن یک رحم دوتایی داشته باشد.

در بعضی از زنان، این دو رحم تنها یک دهانه ی مشترک به واژن دارند که به آن دهانه رحم (سرویکس) گفته می شود. در برخی دیگر، هر رحم یک دهانه ی جداگانه دارد. گاهی نیز میان دیواره واژن یک پرده نازک بافتی وجود دارد که باعث می شود واژن به دو بخش تقسیم شده و هر بخش ورودی مخصوص به خود داشته باشد.

زنان دارای رحم دوتایی معمولا می توانند بارداری های موفقی داشته باشند، اما این وضعیت احتمال سقط جنین یا زایمان زودرس را کمی افزایش می دهد.

علائم رحم دوتایی

در بسیاری از موارد، رحم دوتایی هیچ علامت خاصی ایجاد نمی کند. این وضعیت معمولا در حین معاینه لگنی یا طی تصویربرداری های پزشکی برای بررسی علت سقط های مکرر کشف می شود.

در زنانی که هم رحم دوتایی و هم واژن دوتایی دارند، ممکن است خون ریزی قاعدگی از هر دو واژن اتفاق بیفتد. برای مثال، اگر تامپون فقط در یکی از واژن ها قرار گیرد، خون از واژن دوم و رحم دیگر همچنان خارج می شود و باعث می شود فرد تصور کند قاعدگی او متوقف نشده است.

علت ایجاد رحم دوتایی

پزشکان هنوز دقیقا نمی دانند چرا در برخی از جنین ها رحم دوتایی شکل می گیرد. با این حال، ژنتیک می تواند در این موضوع نقش داشته باشد. شواهدی وجود دارد که این ناهنجاری در برخی خانواده ها بیشتر دیده می شود، بنابراین احتمال وراثتی بودن آن مطرح است.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟

اگر با وجود استفاده از تامپون، همچنان خون ریزی قاعدگی دارید، یا در دوران پریود دچار درد شدید می شوید، حتما باید به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر سقط های مکرر را تجربه کرده اید، ممکن است رحم دوتایی یکی از دلایل احتمالی باشد که نیاز به بررسی دقیق تری دارد.

عوامل خطر رحم دوتایی چیست؟

عوامل خطر مشخصی برای ایجاد رحم دوتایی شناخته نشده است. از آنجا که علت دقیق آن هنوز روشن نیست، متخصصان معتقدند ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی ناشناخته در بروز این اختلال نقش دارند.

عوارض و پیامدهای احتمالی رحم دوتایی

بسیاری از زنان دارای رحم دوتایی زندگی زناشویی طبیعی و بارداری های موفق دارند. اما در برخی موارد، ساختار غیرمعمول رحم می تواند باعث بروز مشکلاتی شود، از جمله:

• ناباروری یا دشواری در باردار شدن
• سقط جنین مکرر
• زایمان زودرس
• اختلالات کلیوی (زیرا رحم و کلیه ها در دوران رشد جنین از بافت های مشابهی تشکیل می شوند و گاهی ناهنجاری رحم با مشکلات کلیوی همراه است)

رحم دوتایی چگونه تشخیص داده می شود؟

روش های بررسی و آزمایش های تخصصی

تشخیص رحم دوتایی معمولا در زمان معاینه معمول لگنی انجام می شود. در این معاینه، پزشک ممکن است متوجه دو دهانه رحم یا شکل غیرطبیعی رحم شود. برای تأیید تشخیص، لازم است آزمایش های تصویربرداری دقیق تری انجام شود تا ساختار رحم به طور کامل بررسی گردد. در ادامه با رایج ترین روش های تشخیصی آشنا می شویم:

سونوگرافی (Ultrasound)

سونوگرافی یکی از اولین و ساده ترین روش های بررسی رحم است. در این روش، امواج صوتی با فرکانس بالا برای تهیه ی تصویر از درون بدن استفاده می شود.

• گاهی پزشک دستگاه سونوگرافی (ترانسدیوسر) را روی پایین شکم قرار می دهد تا تصویر رحم از بیرون بدن گرفته شود.
• در برخی موارد، برای مشاهده دقیق تر، این دستگاه داخل واژن قرار داده می شود که به آن سونوگرافی واژینال (Transvaginal Ultrasound) می گویند.
• در مراکزی که تجهیزات پیشرفته تری دارند، ممکن است سونوگرافی سه بعدی (3D Ultrasound) انجام شود تا ساختار رحم با وضوح بالاتری دیده شود.

سونوهیستروگرام (Sonohysterogram)

این روش نوعی سونوگرافی تخصصی تر است. در طی انجام آن، پزشک مایعی شفاف از طریق یک لوله نازک به درون رحم تزریق می کند. این مایع باعث می شود دیواره های رحم در تصاویر سونوگرافی به طور واضح تر دیده شوند و شکل داخلی رحم مشخص گردد. به کمک این روش، پزشک می تواند هرگونه ناهنجاری یا دیواره اضافی در رحم را مشاهده کند.

تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI)

MRI یکی از دقیق ترین روش ها برای تشخیص رحم دوتایی است. دستگاه MRI شبیه به یک تونل با دو سر باز است. بیمار روی تخت متحرکی دراز می کشد که به داخل دستگاه حرکت می کند.
این روش بدون درد است و با استفاده از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی تصاویری مقطعی و بسیار دقیق از اندام های درونی بدن ایجاد می کند. پزشک می تواند با بررسی این تصاویر، ساختار رحم، دهانه ها و احتمال وجود دو رحم را با دقت بالا ارزیابی کند.

هیستروسالپنگوگرافی (Hysterosalpingography)

در این روش، ماده ای رنگی از طریق دهانه رحم به درون رحم تزریق می شود. سپس با استفاده از اشعه ایکس تصاویری از رحم و لوله های فالوپ گرفته می شود.
این تصاویر به پزشک نشان می دهد که آیا رحم دارای دو بخش جداگانه است یا خیر و همچنین مشخص می کند لوله های رحمی باز هستند یا مسدود.

گاهی پزشک برای بررسی دقیق تر، سونوگرافی یا MRI کلیه ها را نیز درخواست می کند، زیرا برخی زنان مبتلا به رحم دوتایی ممکن است هم زمان مشکلات مادرزادی در کلیه ها نیز داشته باشند.

نکته برای مادران

اگر پزشک تشخیص دهد که شما رحم دوتایی دارید، جای نگرانی نیست. بسیاری از زنان با وجود این شرایط، مادران سالمی می شوند. پزشک ممکن است برای اطمینان بیشتر از سلامت رحم و احتمال بارداری، سونوگرافی سه بعدی یا MRI تجویز کند. در موارد خاص، درمان های جراحی یا مراقبت های بارداری ویژه ممکن است توصیه شود تا احتمال سقط یا زایمان زودرس کاهش یابد.

درمان رحم دوتایی

آیا نیاز به درمان وجود دارد؟

در بیشتر موارد، اگر رحم دوتایی باعث هیچ علامت یا مشکلی نشود، نیازی به درمان ندارد. جراحی برای اتصال دو رحم معمولا انجام نمی شود، مگر در شرایط خاص.

اما در مواردی که رحم به صورت ناقص دو قسمتی است و بیمار سابقه سقط جنین بدون علت مشخص دارد، ممکن است پزشک جراحی ترمیمی رحم (Metroplasty) را توصیه کند. این عمل می تواند احتمال بارداری موفق در آینده را افزایش دهد.

همچنین اگر فرد علاوه بر رحم دوتایی، واژن دوتایی هم داشته باشد، پزشک ممکن است جراحی برای برداشتن دیواره بافتی بین دو واژن انجام دهد تا مسیر زایمان راحت تر شود و مشکلات هنگام رابطه زناشویی کاهش یابد.

آماده شدن برای ویزیت پزشک

در اولین قدم، ممکن است ابتدا به پزشک عمومی یا پزشک خانواده مراجعه کنید، اما معمولا پزشک شما را به متخصص زنان و زایمان (Gynecologist) ارجاع می دهد. در برخی موارد، اگر مسئله به باروری مربوط باشد، ممکن است لازم باشد به متخصص غدد تناسلی و ناباروری (Reproductive Endocrinologist) مراجعه کنید.

پیش از مراجعه، بهتر است این کارها را انجام دهید:

• فهرستی از علائم خود تهیه کنید، حتی اگر به نظر برسند به موضوع اصلی مربوط نیستند.
• اطلاعاتی درباره ی سابقه پزشکی خانواده، استرس های اخیر یا تغییرات مهم زندگی یادداشت کنید.
• نام و مقدار مصرف تمام داروها، ویتامین ها و مکمل ها را بنویسید.
• سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید، از قبل آماده کنید.
• در صورت امکان، یکی از اعضای خانواده یا دوستان را همراه خود ببرید تا نکات مهم را هنگام مشاوره یادآوری کند.

سوالاتی که می توانید از پزشک درباره رحم دوتایی بپرسید

• علت احتمالی علائم من چیست؟
• آیا احتمال دارد مشکل دیگری باعث این علائم شده باشد؟
• چه آزمایش هایی برای من لازم است؟
• آیا نیاز به درمان دارم؟
• در صورت درمان نکردن، چه اتفاقی می افتد؟
• آیا محدودیت خاصی باید رعایت کنم؟
• آیا لازم است به متخصص خاصی مراجعه کنم؟
• آیا بروشور یا منبع آموزشی برای مطالعه بیشتر دارید؟
• چه وب سایت های معتبری را برای آگاهی بیشتر توصیه می کنید؟

سوالاتی که ممکن است پزشک از شما بپرسد

• علائم شما از چه زمانی شروع شده اند؟
• آیا این علائم همیشگی هستند یا گاهی ظاهر می شوند؟
• شدت علائم چقدر است؟
• آیا پریودهای منظم دارید؟
• تا به حال باردار شده اید یا زایمان داشته اید؟
• آیا عواملی وجود دارند که باعث تشدید یا کاهش علائم شوند؟

با آگاهی از پاسخ این پرسش ها و آمادگی ذهنی پیش از مراجعه، می توانید بهترین نتیجه را از ملاقات با پزشک خود بگیرید و مسیر تشخیص و درمان رحم دوتایی را با آرامش و اطمینان بیشتری طی کنید.

سخنی از نی نی تینی

رحم دوتایی یک تفاوت مادرزادی نادر است که در بیشتر موارد خطری برای سلامت یا بارداری ایجاد نمی کند. با تشخیص به موقع و مراقبت های منظم پزشکی، زنان دارای این شرایط می توانند بارداری های سالم و موفقی را تجربه کنند. آگاهی، آرامش و پیگیری منظم، مهم ترین عوامل برای حفظ سلامت در این وضعیت هستند.