تغذیه با شیر مادر، فواید بسیاری برای شما و نوزادتان دارد؛ اما همیشه به طور طبیعی و راحت اتفاق نمی افتد. بسیاری از مادران نگران اند که ممکن است شیر کافی برای نوزاد خود نداشته باشند. این نگرانی طبیعی است؛ زیرا اندازه گیری دقیق میزان تولید شیر و مقدار شیری که نوزاد دریافت می کند، کار ساده ای نیست.
در این مقاله، موثرترین و طبیعی ترین روش ها برای افزایش شیر مادر را به صورت کامل و کاربردی برایتان توضیح می دهیم.
روش های طبیعی برای افزایش شیر مادر
در ادامه، 16 راهکار خانگی و طبیعی برای افزایش شیر مادر آورده شده است:
- بررسی نحوه مکیدن و گرفتن سینه توسط نوزاد
- ادامه منظم شیردهی
- استفاده از فشار دستی روی سینه هنگام شیردهی
- تحریک مداوم پستان ها
- استفاده از سیستم تغذیه مکمل
- ایجاد تغییرات سالم در سبک زندگی
- افزایش مدت زمان شیردهی
- عدم حذف وعده های شیردهی یا جایگزینی آن با شیر خشک
- شیردهی از هر دو سینه به طور متناوب
- بیدار نگه داشتن نوزاد در حین شیردهی
- تماس پوستی مداوم با نوزاد
- استفاده از شیردوش در صورت نیاز
- پرهیز از استفاده زودهنگام از پستانک
- تغذیه سالم و متعادل
- نوشیدن آب کافی
- استراحت و خواب کافی
در ادامه این مقاله، هر کدام از این روش ها را به صورت مفصل بررسی می کنیم تا با راهکارهای خانگی افزایش شیر آشنا شوید.
چگونه بفهمیم شیر مادر کافی است؟
قبل از اینکه نگران کمبود شیرتان شوید، بهتر است ابتدا بررسی کنید که آیا واقعا به افزایش شیر نیاز دارید یا خیر. بدن مادر معمولا به طور طبیعی به اندازه کافی شیر تولید می کند تا نیازهای تغذیه ای نوزاد را برآورده کند. طبق تحقیقات، تنها 10 تا 15 درصد از زنان واقعا دچار کاهش شیر مؤثر هستند.
نشانه هایی که به شما می گویند شیرتان برای نوزاد کافی است:
- نوزاد هنگام شیر خوردن صدای بلع دارد.
- بعد از شیردهی آرام و راضی به نظر می رسد یا به خواب می رود.
- پوشک نوزاد مرتب خیس و کثیف می شود.
- نوزاد به خوبی وزن می گیرد؛ به طور میانگین، نوزادان تا حدود 4 ماهگی روزانه حدود 30 گرم افزایش وزن دارند. (وزن نوزاد در ویزیت های دوره ای توسط پزشک بررسی می شود.)
نشانه های کاهش شیر مادر چیست؟
همیشه گریه یا بی قراری نوزاد به معنی گرسنگی یا کمبود شیر نیست. دلایل مختلفی مانند دندان درآوردن، نفخ، یا مشکلات دیگر ممکن است پشت این علائم باشد.
برای اطمینان از کافی بودن شیر، می توانید تعداد دفعات شیردهی و تعویض پوشک را یادداشت کرده و با پزشک کودک مشورت کنید. رشد نوزاد نیز در هر مراجعه توسط متخصص اطفال بررسی می شود و نشانه خوبی برای کفایت شیر است.
در صورت نگرانی، مشاوره با پزشک زنان، ماما یا مشاور شیردهی می تواند بسیار مفید باشد. اگر تصمیم دارید شیردهی را ادامه دهید، پیش از تسلیم شدن، راهکارهای مختلف افزایش شیر مادر را امتحان کنید؛ از جمله ترکیب شیردهی با شیر خشک در صورت نیاز.
دلایل احتمالی کاهش شیر مادر
اگر نوزاد رشد طبیعی دارد، خوب می خوابد و مرتب تغذیه می شود، به احتمال زیاد شیرتان کافی است. اما گاهی نیاز به افزایش شیر احساس می شود؛ به ویژه اگر بخواهید برای ذخیره سازی شیر بدوشید یا با رشد کودک شیر بیشتری تولید کنید.
برخی دلایل کاهش شیر مادر عبارت اند از:
- سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
- فشار خون بالا
- استرس یا اضطراب مداوم
- برخی انواع قرص های جلوگیری از بارداری
- مصرف سیگار یا الکل
- دیابت
راهکارهای طبیعی افزایش شیر مادر
افزایش شیر مادر به طور طبیعی، معمولا با تحریک نوک سینه و افزایش تخلیه پستان آغاز می شود. با این حال، باید دلایل رایج کاهش شیر را نیز برطرف کرد؛ مثل تغذیه ناکافی، کم آبی، خستگی مفرط، استرس و شیردهی با فواصل زیاد.
در ادامه، چند راهکار خانگی مفید برای افزایش شیر مادر به صورت طبیعی ارائه می شود:
1- تغذیه سالم و مغذی داشته باشید
تولید شیر انرژی زیادی مصرف می کند. برای تولید شیر کافی، باید بدن خود را با وعده های غذایی متعادل و میان وعده های مغذی تغذیه کنید.
رعایت رژیم غذایی ضدالتهابی یا رژیم مدیترانه ای می تواند به دریافت مواد مغذی مورد نیاز بدن کمک کند. غذاهایی مانند:
- میوه ها و سبزیجات متنوع
- غلات کامل مثل برنج قهوه ای
- منابع امگا 3 مانند ماهی سالمون و تخم کتان
- پروتئین های گیاهی
همچنین، خوراکی هایی مانند جو دوسر، سبزیجات برگ دار تیره و بادام که به “شیرافزا” معروف اند، می توانند نقش مهمی در افزایش شیر ایفا کنند.
اغلب مادران شیرده روزانه به 2000 تا 2800 کیلوکالری نیاز دارند، اما میزان دقیق کالری مورد نیاز بسته به قد، وزن، سوخت وساز و میزان فعالیت بدنی متفاوت است. بهتر است با پزشک مشورت کنید.
2- آب کافی بنوشید
حدود 90 درصد از شیر مادر را آب تشکیل می دهد، بنابراین نوشیدن مایعات کافی بسیار مهم است، و باعث افزایش شیر مادر می شود.
مادران شیرده باید علاوه بر 8 لیوان استاندارد برای بزرگسالان، 8 لیوان دیگر آب در روز بنوشند. اگر احساس تشنگی، سردرد، یا خشکی دهان دارید، احتمالا بدنتان دچار کم آبی شده است.
برای حفظ سطح مناسب مایعات:
- با هر وعده غذا و هر بار شیردهی یک لیوان آب بنوشید.
- مصرف خوراکی های پرآب مثل هندوانه، خیار و انواع توت را افزایش دهید.
3- هر زمان که ممکن است بخوابید
استراحت کافی یکی از کلیدهای افزایش شیر مادر است. اگر نوزاد خوابید، شما هم استراحت کنید. برخلاف آنچه به نظر می رسد، این توصیه ساده بسیار مفید است.
کم خوابی می تواند تولید شیر را مختل کند. پس خواب کافی را در اولویت قرار دهید و اگر امکانش هست، از دیگران برای مراقبت از نوزاد کمک بگیرید تا بتوانید تجدید قوا کنید.
4- کاهش استرس را جدی بگیرید
یادگیری شیردهی می تواند چالش برانگیز باشد و طبیعی است که گاهی دچار استرس شوید. اما استرس مداوم بر تولید شیر تأثیر منفی می گذارد.
برای کاهش استرس، فعالیت هایی زیر توصیه می شود:
- تنفس عمیق و تمرکز حواس
- یوگا یا حرکات کششی ساده
- گفتگو با دوستان و خانواده
- اختصاص زمانی برای خودمراقبتی
می توانند بسیار موثر باشند. به خودتان زمان بدهید و با مهربانی با خود رفتار کنید.
5- کارها را تفویض کنید
نیازی نیست همه مسئولیت ها را به تنهایی به دوش بکشید. شیردهی، مراقبت از نوزاد و رسیدگی به سلامت خود، اولویت بالاتری از ظرف شستن یا لباس شستن دارد!
از خانواده، دوستان یا خدمات نظافت کمک بگیرید و در صورت نیاز غذای بیرون سفارش دهید. تحقیقات نشان داده اند که مادرانی که حمایت کافی دریافت نمی کنند، احتمال کمتری دارد که در شیردهی موفق باشند.
6- زیاد و منظم شیردهی کنید
شیردهی بر اساس قانون عرضه و تقاضا عمل می کند. یعنی هرچه نوزاد بیشتر سینه را بمکد، بدن شما شیر بیشتری تولید خواهد کرد.
در هفته های اول پس از تولد، نوزاد معمولا هر 2 تا 4 ساعت نیاز به تغذیه دارد. حتی اگر خواب است و بیش از این زمان گذشته، طبق توصیه پزشک می توانید او را بیدار کنید تا شیر بخورد.
اگر شیردهی را به تاخیر بیندازید یا آن را با شیر خشک جایگزین کنید، بدن شما پیام دریافت نمی کند که نیاز به تولید شیر دارد؛ در نتیجه میزان شیر کاهش می یابد. در این شرایط، حتما از شیردوش استفاده کنید تا شیر را تخلیه و بدن را تحریک به تولید بیشتر کنید.
7- استفاده از هر دو سینه
در چند هفته اول شیردهی، حتما از هر دو سینه برای شیر دادن به نوزاد استفاده کنید. این کارموجب افزایش شیر مادر می شود. برای این که تحریک هر دو سینه به طور یکنواخت انجام شود، هر بار با سینه ای متفاوت شیردهی را شروع کنید؛ چون سینه ای که ابتدا استفاده می شود، بیشتر تحریک شده و معمولا شیر بیشتری تولید می کند.
اگر همیشه از یک سینه شروع کنید، ممکن است همان سینه بزرگ تر شود و شیر بیشتری تولید کند. پس از گذشت چند هفته و زمانی که از میزان شیر تولیدی تان مطمئن شدید، می توانید به انتخاب خود از هر دو سینه یا فقط یک سینه در هر وعده استفاده کنید.
پیشنهاد: سعی کنید الگوی شروع شیردهی از سینه ها را ثبت کنید تا تعادل برقرار شود.
8- استفاده از داروهای گیاهی با مشورت پزشک
برخی از درمانگران طب سنتی به گیاهانی مانند شنبلیله و زنجبیل برای افزایش شیر مادر اعتقاد دارند. شنبلیله به صورت دمنوش و مکمل مصرف می شود و از گذشته برای افزایش شیر مادر استفاده شده است، هرچند مطالعات کافی درباره ایمنی آن برای مادر و نوزاد وجود ندارد.
زنجبیل نیز ممکن است به افزایش تولید شیر کمک کند. می توانید زنجبیل تازه را به غذاها اضافه کرده یا به صورت دمنوش مصرف کنید. همچنین زنجبیل به صورت کپسول، روغن، عصاره یا تنتور هم در دسترس است.
نکته مهم: قبل از استفاده از هر گونه داروی گیاهی یا مکمل، حتما با پزشک یا متخصص اطفال مشورت کنید.
9- استفاده از تکنیک فشردن سینه
فشردن سینه با دست یکی از روش های مؤثر برای تخلیه شیر است، مخصوصا زمانی که نوزاد خواب آلود است یا خوب شیر نمی مکد. همچنین در هنگام استفاده از شیردوش می توانید با فشردن ملایم سینه، جریان شیر را افزایش دهید.
در حین شیردهی، می توانید به آرامی سینه را فشار دهید تا جریان شیر حفظ شود. همچنین می توانید پس از پایان شیردهی، با دست شیر را دوشیده و برای استفاده بعدی ذخیره کنید.
توصیه: این تکنیک برای نوزادان ضعیف یا خواب آلود بسیار مفید است و به ادامه جریان شیر کمک می کند.
10- کاهش مصرف کافئین
اگر در تلاش برای افزایش شیر هستید، کاهش مصرف کافئین می تواند مؤثر باشد. هرچند کافئین مستقیما بر تولید شیر اثر نمی گذارد، اما می تواند باعث کم آبی بدن شود یا بر خواب شما تأثیر بگذارد، که هر دو مورد به طور غیرمستقیم تولید شیر را کاهش می دهند.
کافئین همچنین ممکن است باعث شود نوزاد تمایل کمتری به شیر خوردن داشته باشد. به علاوه، مصرف زیاد قهوه یا نوشابه می تواند باعث بی خوابی شود که خود کاهش تولید شیر را در پی دارد.
نکته: در جهت افزایش شیر مادر، لازم نیست کافئین را کامل حذف کنید، اما مصرف آن را کنترل و محدود کنید.
11- ماساژ سینه بین وعده های شیردهی
ماساژ سینه می تواند تا حدود 23% باعث افزایش شیر مادر شود و همچنین در کاهش درد و ورم سینه مؤثر است. برای ماساژ، در محیطی آرام با موسیقی ملایم بنشینید، یک حوله گرم روی سینه بگذارید و با دو دست، از بالا و پایین سینه را به آرامی در جهت مخالف ماساژ دهید. برای روان تر شدن حرکت دست ها می توانید از مقدار کمی روغن زیتون استفاده کنید.
12- افزایش تماس پوست با پوست
تماس پوست با پوست که در ابتدا برای نوزادان نارس به کار می رفت، فواید فراوانی برای نوزادان رسیده هم دارد. این روش که به “مراقبت کانگورویی” هم معروف است، شامل قرار دادن نوزاد با پوشش حداقلی (فقط پوشک و کلاه) روی سینه ی برهنه مادر یا پدر است.
این تماس مستقیم نه تنها استرس نوزاد را کاهش می دهد، بلکه تنفس و دمای بدن او را تنظیم می کند و باعث تقویت رابطه عاطفی و افزایش تمایل نوزاد به شیر خوردن و در نتیجه افزایش شیر مادر می شود.
13- استفاده از شیردوش
شاید عجیب به نظر برسد، اما دوشیدن شیر بین وعده های شیردهی می تواند به افزایش شیر مادر کمک کند. اگر نگران هستید که با استفاده از شیردوش، شیر کافی برای نوزاد باقی نماند، بدانید که بدن شما با افزایش تخلیه شیر، شیر بیشتری تولید خواهد کرد.
توصیه: با پزشک یا مشاور شیردهی درباره زمان مناسب برای شروع استفاده از شیردوش صحبت کنید.
14- ارزیابی وضعیت گرفتن سینه توسط نوزاد (لچ)
گرفتن درست سینه توسط نوزاد (لچ صحیح) کلید اصلی افزایش شیر مادر است. اگر نوزاد به درستی سینه را نگیرد، نمی تواند شیر را به طور کامل خارج کند و در نتیجه، بدن شما هم شیر کمتری تولید می کند.
اگر مطمئن نیستید که نوزادتان سینه را درست گرفته یا نه، با پزشک یا مشاور شیردهی تماس بگیرید. یک تغییر کوچک در زاویه یا وضعیت می تواند تفاوت بزرگی ایجاد کند.
15- به تعویق انداختن استفاده از پستانک
برخی مطالعات نشان داده اند که استفاده از پستانک در نوزادان شیرخوار مشکلی ایجاد نمی کند، اما بهتر است صبر کنید تا شیر شما به میزان کافی تولید شود. اگر در روزهای ابتدایی، به جای سینه، پستانک به نوزاد بدهید، ممکن است دفعات شیردهی کاهش یابد.
هر زمان که نوزاد به پستانک نیاز پیدا کرد، ابتدا او را به سینه بگذارید تا هم شیر بخورد و هم تولید شیر شما افزایش یابد. پس از اینکه میزان شیرتان تثبیت شد، می توانید پستانک را معرفی کنید.
16- همکاری با مشاور شیردهی
مشاوران شیردهی می توانند تکنیک ها و وضعیت های مؤثری را برای شیردهی آموزش دهند. گاهی فقط یک تغییر جزئی در وضعیت یا زاویه ی شیر دادن می تواند تأثیر زیادی داشته باشد.
مهم این است که در همان مراحل ابتدایی برای دریافت کمک جهت افزایش شیر مادر اقدام کنید تا مشکلات جدی نشوند. این مشاوران همچنین راهکارهایی برای افزایش شیر و ذخیره آن برای استفاده های بعدی به شما آموزش خواهند داد.
سخنی از نی نی تینی
اگر احساس می کنید شیر کافی ندارید، نگران نباشید. اکثر مادران می توانند با چند تغییر ساده در سبک زندگی، مقدار شیر خود را افزایش دهند. صبور باشید، حمایت بگیرید و از مشاور شیردهی راهکارهای افزایش شیر مادر را یاد بگیرید.
آیا شما هم تجربه‌ای از افزایش شیر مادر یا چالش در شیردهی دارید؟ در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.
