ذات الریه در نوزادان

ذات الریه در نوزادان نوعی عفونت ریه است که در روزهای ابتدایی پس از تولد رخ می دهد. این بیماری می تواند در ساعات اول زندگی نوزاد بروز کند و بخشی از یک عفونت گسترده تر (سپسیس) باشد، یا بعد از روز هفتم زندگی ظاهر شود و تنها به ریه ها محدود باشد. نشانه های بیماری می توانند خفیف بوده و تنها شامل اختلالات تنفسی باشند یا به سرعت پیشرفت کرده و منجر به شوک و حتی مرگ شوند.

تشخیص این بیماری بر اساس بررسی های بالینی و آزمایشگاهی برای تشخیص سپسیس انجام می شود و درمان آن شامل تجویز آنتی بیوتیک های وسیع الطیف است که پس از شناسایی دقیق میکروب، با داروی مناسب جایگزین می شوند.

انواع ذات الریه در نوزادان

ذات الریه شایع ترین نوع عفونت باکتریایی مهاجم در نوزادان پس از سپسیس اولیه است. این بیماری به دو شکل اصلی بروز می کند:

• ذات الریه زودرس (Early-onset):
  بخشی از سپسیس نوزادی است و در بدو تولد یا چند ساعت پس از آن بروز می کند.
• ذات الریه دیررس (Late-onset):
  معمولا پس از روز هفتم زندگی رخ می دهد و بیشتر در نوزادان بستری در بخش مراقبت های ویژه (NICU) دیده می شود؛ به ویژه آن هایی که نیاز به لوله گذاری و تهویه مکانیکی طولانی مدت دارند. این حالت به ذات الریه وابسته به ونتیلاتور (VAP) نیز معروف است.

دلایل ایجاد ذات الریه در نوزادان

منشأ میکروب های عامل این بیماری معمولا یکی از دو مورد زیر است:

• انتقال از مادر:
  نوزاد در زمان تولد از طریق مجرای تناسلی مادر با باکتری های مختلف تماس پیدا می کند.
• محیط بیمارستان یا بخش NICU:
  در نوزادان بستری، عفونت ممکن است از طریق تجهیزات، لوله گذاری تنفسی یا تماس با مراقبین منتقل شود.

میکروب های شایع عامل ذات الریه در نوزادان:

• باکتری های گرم مثبت مانند:
  • استرپتوکوک گروه B و A
  • استافیلوکوک اورئوس (حساس و مقاوم به متی سیلین)
• باکتری های گرم منفی مانند:
  • اشریشیا کلی (E. coli)
  • کلبسیلا
  • پروتئوس
• سایر عوامل در نوزادان تحت درمان با آنتی بیوتیک وسیع الطیف:
  • سودوموناس
  • سراشیا
  • سیتروباکتر
  • باسیلوس
• ویروس ها مانند سایتومگالوویروس (CMV) و ویروس هرپس سیمپلکس (HSV)
• قارچ ها مانند کاندیدا و آسپرژیلوس

علائم ذات الریه در نوزادان

ذات الریه زودرس:

علائم آن معمولا غیراختصاصی هستند و مشابه سایر علائم سپسیس زودرس اند. ممکن است شامل:

• تنفس تند یا دشوار
• ناله هنگام بازدم
• کبودی لب ها یا پوست
• کاهش اشتها یا بی حالی

ذات الریه دیررس:

در نوزادان بستری، ممکن است با این نشانه ها همراه باشد:

• بدتر شدن ناگهانی وضعیت تنفسی
• افزایش حجم یا تغییر رنگ ترشحات تنفسی (مثلا ضخیم و قهوه ای رنگ)
• تب یا نوسانات دمای بدن
• نوتروپنی (کاهش نوتروفیل های خون)
• نوزاد به طور کلی ممکن است بیمارتر از قبل به نظر برسد

روش های تشخیص ذات الریه در نوزادان

برای بررسی این بیماری، اقدامات زیر انجام می شود:

• عکس برداری از قفسه سینه (X-ray):
  بررسی برای دیدن نواحی درگیر ریه. اگر نوزاد بیماری های ریوی شدید مانند دیسپلازی ریوی داشته باشد، تفسیر عکس دشوار می شود.
• پالس اکسی متری:
  اندازه گیری سطح اکسیژن خون نوزاد.
• کشت خون و آزمایش مایع تنفسی (آسپیراسیون نای):
  نمونه برداری از ترشحات راه تنفسی و بررسی میکروسکوپی (رنگ آمیزی گرم) و کشت برای شناسایی میکروب.
• ارزیابی کامل سپسیس:
  از آن جا که ذات الریه می تواند به سایر بخش های بدن گسترش یابد، نمونه برداری از مایع مغزی نخاعی (لومبار پانچ) برای بررسی مننژیت نیز انجام می شود.

درمان ذات الریه در نوزادان

درمان اولیه با استفاده از آنتی بیوتیک های وسیع الطیف انجام می شود. در نوزادانی که مشکوک به ذات الریه دیررس در بیمارستان هستند، ترکیب زیر معمول است:

• وانکومایسین به همراه یکی از موارد زیر:
  • مروپنم
  • پیپراسیلین/تازوباکتام
  • سفپیم

این ترکیبات قادرند باکتری هایی مانند سودوموناس آئروژینوزا را نیز پوشش دهند. پس از مشخص شدن نوع میکروب و حساسیت آن، داروی مناسب تر جایگزین می شود.

همچنین، انتخاب آنتی بیوتیک بر اساس الگوی مقاومت میکروبی در هر بیمارستان یا منطقه جغرافیایی باید تنظیم شود.

ذات الریه ناشی از کلامیدیا (Chlamydial Pneumonia)

نوزادانی که هنگام تولد در تماس با کلامیدیا تراکوماتیس قرار گرفته اند، ممکن است بین هفته دوم تا هجدهم زندگی دچار ذات الریه شوند. این نوزادان معمولا تب ندارند، اما:

• نفس های سریع (تاکی پنه)
• سابقه عفونت چشمی (ورم ملتحمه نوزادی) ناشی از کلامیدیا
• ائوزینوفیلی (افزایش گلبول سفید خاص) در آزمایش خون
• عکس ریه: نشان دهنده ضایعات بینابینی دوطرفه همراه با افزایش هوادهی

درمان:

• اریترومایسین به مدت 14 روز
  یا
• آزیترومایسین به مدت 3 روز

در برخی موارد ممکن است به دوره دوم درمان نیاز باشد. البته لازم به ذکر است که مصرف ماکرولیدهایی مانند اریترومایسین در نوزادان با احتمال افزایش خطر هیپرتروفی پیلور (تنگی دریچه خروجی معده) همراه است. بنابراین، لازم است والدین نسبت به علائم این بیماری آگاه شوند و نوزاد به دقت پایش شود.

تشخیص این نوع ذات الریه باید زنگ خطری برای بررسی و درمان مادر و شریک جنسی او نیز باشد، چراکه عفونت درمان نشده کلامیدیا در مادر می تواند منجر به عوارض جدی مانند بیماری های التهابی لگن یا حتی ناباروری شود.

سخنی از نی نی تینی

ذات الریه در نوزادان یک بیماری جدی ولی قابل درمان است که اگر به موقع شناسایی و درمان شود، می توان از عوارض خطرناک آن جلوگیری کرد. تشخیص سریع، آنتی بیوتیک مناسب و مراقبت های حمایتی از پایه های اصلی مدیریت این بیماری هستند.