دیورتیکول مجرای ادراری یکی از مشکلات نسبتا نادر اما مهم در سلامت زنان است که به صورت یک کیسه کوچک در امتداد مجرای ادرار ایجاد می شود و می تواند موجب درد، عفونت های مکرر و اختلال در کیفیت زندگی شود. بسیاری از مادران و خانم ها ممکن است ماه ها با علائم مبهمی مانند سوزش، توده لگنی یا تکرر ادرار دست وپنجه نرم کنند، بدون اینکه علت دقیق را بدانند.
آگاهی از علائم، علت ها و روش های تشخیص و درمان این مشکل می تواند نقش بسیار مهمی در مدیریت به موقع بیماری و جلوگیری از عوارض آن داشته باشد. در این مقاله با این عارضه بیشتر آشنا می شویم.
دیورتیکول مجرای ادراری چیست؟
دیورتیکول مجرای ادراری یک وضعیت نسبتا نادر است که در آن یک کیسه یا بالشتک غیرطبیعی در امتداد مجرای ادرار ایجاد می شود. مجرای ادرار همان لوله ای است که ادرار را از مثانه به بیرون از بدن منتقل می کند. در خانم ها، این لوله معمولا حدود 4 سانتی متر طول دارد. وقتی این کیسه در کناره مجرای ادرار تشکیل می شود، ممکن است داخل آن از ادرار یا حتی چرک پر شود و همین موضوع می تواند باعث التهاب، عفونت و مشکلات آزاردهنده دیگری شود.
این مشکل در زنان شایع تر است و معمولا با علائمی مانند درد، تکرار عفونت های ادراری، وجود خون در ادرار و بی اختیاری همراه می شود. اغلب اوقات بهترین روش درمان جراحی است، اما در برخی موارد پزشک بسته به شرایط بیمار گزینه های دیگری را نیز بررسی می کند.
علت دیورتیکول مجرای ادراری
دلایل دقیق این بیماری همیشه روشن نیست، اما متخصصان معتقدند که تکرار عفونت های ادراری می تواند نقش مهمی در بروز آن داشته باشد. عفونت های مکرر باعث می شوند دیواره مجرای ادرار ضعیف شده و احتمال ایجاد یک کیسه کوچک افزایش یابد.
عامل دیگر می تواند بسته شدن غدد اطراف مجرای ادرار باشد. این غدد به طور طبیعی ترشحات حفاظتی تولید می کنند، اما اگر مسیر خروجی شان بسته شود، این تجمع می تواند به تشکیل کیسه (دیورتیکول) منجر شود. در برخی منابع فارسی نیز اشاره شده که آسیب های قبلی ناحیه لگن یا جراحی های قبلی ممکن است در برخی زنان ریسک ایجاد این وضعیت را افزایش دهد.
علائم دیورتیکول مجرای ادراری
بسیاری از زنان مبتلا به دیورتیکول مجرای ادراری از احساس یک برجستگی یا توده در ناحیه لگن شکایت دارند. این توده ممکن است هنگام لمس یا نشستن حساس و دردناک باشد.
به جز این مورد، زنان ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:
- عفونت های مکرر مجاری ادراری
- چکیدن ادرار پس از ادرار کردن
- درد هنگام دفع ادرار
- احساس فوری و مکرر نیاز به ادرار کردن
- وجود خون در ادرار
- درد هنگام رابطه جنسی
نکته مهم این است که علائم می توانند دوره ای باشند؛ یعنی ممکن است برای مدتی وجود داشته باشند و سپس ناپدید شوند.
جالب تر اینکه حدود 20 درصد زنان مبتلا به این مشکل هیچ علامتی ندارند و تنها هنگام معاینه یا انجام تست ها متوجه وجود بیماری می شوند.
تشخیص دیورتیکول مجرای ادراری
تشخیص این بیماری معمولا هنگام معاینه معمول زنان یا زمانی انجام می شود که بیمار علائمی را گزارش کند. پزشک در ابتدا معاینه فیزیکی انجام می دهد و با لمس دیواره واژن به دنبال توده یا ناحیه دردناک می گردد. اگر پزشک احساس کند داخل کیسه ادرار یا چرک جمع شده است، گاهی با فشار ملایم بررسی می کند که آیا ترشحاتی خارج می شود یا خیر. همچنین در این مرحله معمولا آزمایش ادرار برای بررسی عفونت تجویز می شود.
اگر پزشک به وجود دیورتیکول مجرای ادراری مشکوک شود، از روش های تصویربرداری استفاده می کند. رایج ترین روش ها عبارت اند از:
ام آر آی (MRI)
این روش بدون استفاده از اشعه، با کمک میدان مغناطیسی و رایانه تصاویر بسیار دقیقی از لگن تهیه می کند. در زنان مشکوک به دیورتیکول مجرای ادراری، ام آر آی یکی از بهترین روش ها برای پیدا کردن محل دقیق توده و بررسی اندازه و ارتباط آن با واژن و مجرای ادرار است.
سونوگرافی
در سونوگرافی، امواج صوتی با فرکانس بالا از بافت های بدن عبور می کنند و بازتاب آن ها تصویر می سازد. این روش می تواند وجود تورم، تجمع ادرار یا تغییرات غیرطبیعی در اطراف واژن و مجرای ادرار را نشان دهد.
سیستوسکوپی
در این روش، پزشک با کمک یک دوربین باریک و قابل انعطاف داخل مجرای ادرار و مثانه را مشاهده می کند. سیستوسکوپی کمک می کند تا پزشک دهانه ورودی دیورتیکول را پیدا کرده و محل دقیق آن را تشخیص دهد. این روش معمولا در مطب و بدون بیهوشی انجام می شود.
درمان دیورتیکول مجرای ادراری
جراحی، مؤثرترین روش درمان در بیشتر زنان است. با این حال، برخی از بیماران ترجیح می دهند ابتدا صبر کنند و ببینند آیا اندازه دیورتیکول تغییر می کند یا علائم بدتر می شود یا خیر. در این صورت پیگیری منظم توسط پزشک بسیار ضروری است.
از آن جایی که ناحیه مجرای ادرار بسیار حساس است، جراحی باید توسط یک متخصص مجرب اورولوژی انجام شود. نوع جراحی بسته به اندازه و محل کیسه متفاوت است. پزشک معمولا کیسه را به طور کامل برمی دارد.
برخی اقدامات جراحی
- دهانه کیسه را باز کند تا تخلیه شود
- یا مسیر تخلیه ای به سمت واژن ایجاد کند تا ترشحات خارج شوند
در صورتی که بیمار بی اختیاری ادرار داشته باشد، ممکن است پزشک هم زمان با جراحی دیورتیکول، این مشکل را نیز اصلاح کند.
بعد از جراحی، معمولا بیمار باید حداقل یک روز از آنتی بیوتیک استفاده کند. همچنین یک سوند به مدت حدود دو تا سه هفته داخل مثانه قرار می گیرد تا محل عمل فرصت بهبود داشته باشد. معمولا پزشک چند هفته بعد از جراحی تصویربرداری یا بررسی تکمیلی انجام می دهد تا مطمئن شود همه چیز به خوبی ترمیم شده است.
عوارض دیورتیکول مجرای ادراری
با اینکه این عارضه پدیده ای نادر است، اما برخی زنان ممکن است پس از جراحی به دلیل باقی ماندن بخشی از کیسه یا ترمیم ناقص، دوباره علائم را تجربه کنند. در چنین مواردی احتمال نیاز به جراحی دوم وجود دارد.
با وجود این، بسیاری از زنان پس از درمان کامل، بهبود قابل توجهی در علائم و کیفیت زندگی خود خواهند داشت.
سخنی از نی نی تینی
اگر شما یا فرزندتان علائمی مانند درد لگنی، عفونت های مکرر ادراری یا خروج غیرطبیعی ادرار دارید، بهتر است موضوع را جدی بگیرید و هرچه زودتر با یک پزشک متخصص مشورت کنید. تشخیص زودهنگام دیورتیکول مجرای ادراری می تواند از عوارض طولانی مدت جلوگیری کرده و روند درمان را بسیار ساده تر کند. انتخاب پزشک مجرب، پیگیری منظم و رعایت توصیه های بعد از درمان، کلیدهای اصلی رسیدن به بهبودی کامل هستند.
اگر تجربه ای در زمینه دیورتیکول مجرای ادراری، درمان آن یا علائمی که تجربه کرده اید دارید، می توانید آن را با ما یا دیگر مادران به اشتراک بگذارید. پرسش های خود را مطرح کنید تا بتوانم همراه شما، نگرانی ها را برطرف و مسیر درمان را روشن تر کنم. مشارکت شما می تواند به دیگر زنان نیز کمک کند تا این مشکل را زودتر شناسایی و درمان کنند.
