دیسپلازی کلیه در کودکان یکی از مشکلات مادرزادی کلیه است که می تواند عملکرد طبیعی کلیه را تحت تأثیر قرار دهد. این بیماری معمولا از دوران بارداری قابل شناسایی است و شدت آن از خفیف تا شدید متفاوت است. آگاهی مادران از علائم، علت ها، روش های تشخیص و درمان دیسپلازی کلیه باعث می شود کودکشان زودتر و بهتر تحت مراقبت قرار گیرد. در ادامه این مقاله در مورد این مشکل در کودکان به طور کامل توضیح خواهیم داد.
دیسپلازی کلیه در کودکان چیست؟
دیسپلازی کلیه در کودکان به وضعیتی گفته می شود که یکی از کلیه ها یا هر دو کلیه در دوران بارداری به درستی شکل نگرفته اند. در این حالت، کلیه می تواند از نظر اندازه یا شکل با کلیه سالم متفاوت باشد و اغلب در ساختار آن کیست هایی دیده می شود. این کیست ها که در واقع کیسه های پر از مایع هستند، عملکرد طبیعی کلیه را محدود می کنند و اجازه نمی دهند بافت کلیه به خوبی کار کند.
برخی کودکان فقط یک کلیه دیسپلاستیک دارند و کلیه دیگر آن ها کاملا سالم کار می کند. در این حالت، احتمال بروز مشکلات کلیوی در آینده کمتر است اما همچنان پیگیری لازم است. اما اگر هر دو کلیه دچار این مشکل باشند، خطر بیماری مزمن کلیه افزایش پیدا می کند، زیرا کلیه سالم وجود ندارد که عملکرد کلیه آسیب دیده را جبران کند. پزشکان معمولا در این شرایط برنامه های دقیق تری برای تشخیص و درمان دیسپلازی کلیه در کودکان طراحی می کنند.
علت دیسپلازی کلیه در کودکان چیست؟
رشد کلیه ها در دوران جنینی در چند مرحله مختلف اتفاق می افتد و در هر مرحله باید پیام های ژنتیکی و ساختاری بدن به درستی عمل کنند. گاهی این روند به دلیل اتفاق های ناشناخته یا اختلالات جزئی در پیام رسانی رشد، دچار اشکال می شود و در نتیجه دیسپلازی کلیه در کودکان ایجاد می شود.
در برخی موارد، این اختلال می تواند به یک تغییر ژنتیکی مرتبط باشد که از یکی از والدین به جنین منتقل شده است. همچنین یکی از علل شناخته شده، مصرف برخی داروهای کنترل فشار خون در دوران بارداری است که ممکن است بر نحوه شکل گیری کلیه تأثیر بگذارد. به همین دلیل به مادران همیشه توصیه می شود مصرف هر نوع دارو را در دوران بارداری تنها با نظر پزشک انجام دهند.
دیسپلازی کلیه در کودکان ممکن است به صورت یک مشکل منفرد در بدن کودک ایجاد شود یا بخشی از یک مجموعه اختلالات گسترده تر باشد. یکی از این مجموعه ها، گروهی از ناهنجاری های مادرزادی موسوم به CAKUT است که هم کلیه و هم مسیرهای ادراری را درگیر می کند. در برخی کودکان، علائم دیسپلازی کلیه در کودکان همراه با ناهنجاری هایی در اندام های دیگر نیز دیده می شود؛ مانند ناهنجاری های دستگاه تناسلی، قلب یا دستگاه گوارش.
چه کودکانی دچار دیسپلازی کلیه می شوند؟
در بیشتر موارد، علت دیسپلازی کلیه در کودکان ناشی از یک رویداد تصادفی در دوران رشد جنین است و ارتباطی با جنسیت، نژاد یا رفتار مادر در بارداری ندارد. یعنی ممکن است در هر بارداری و در هر خانواده ای اتفاق بیفتد.
با این حال، اگر دیسپلازی کلیه در کودکان بخشی از یک سندروم ژنتیکی باشد، احتمال دارد به دلیل جهش های ژنتیکی خاص رخ دهد. در چنین مواردی پزشک ممکن است برای اطمینان بیشتر، آزمایش های ژنتیکی توصیه کند.
علائم دیسپلازی کلیه در کودکان
علائم دیسپلازی کلیه در کودکان بسته به این که یک کلیه درگیر است یا هر دو، می تواند از بسیار خفیف تا شدید متغیر باشد. بسیاری از نوزادان که فقط یک کلیه دیسپلاستیک دارند، هیچ علامت مشخصی نشان نمی دهند، چون کلیه سالم عملکرد کلیه بیمار را جبران می کند. با این حال در بعضی کودکان علائم زیر دیده می شود:
علائم شایع دیسپلازی کلیه در کودکان
- فشار خون بالا: یکی از اولین نشانه هایی است که ممکن است در سال های اول زندگی ظاهر شود.
- عفونت ادراری مکرر: به ویژه اگر مشکلاتی در مسیر ادرار هم همراه با دیسپلازی وجود داشته باشد.
- کاهش رشد کودک: در مواردی که عملکرد کلیه به شدت کاهش یافته باشد.
- خستگی و رنگ پریدگی: به علت کاهش توان کلیه در تصفیه خون و احتمال کم خونی.
- تورم پاها یا اطراف چشم: به دلیل اختلال در دفع مایعات و نمک.
- کم ادراری یا پرادراری غیرطبیعی
- نشانه های بیماری کلیوی مانند بوی غیرطبیعی ادرار، تیره شدن ادرار یا وجود کف در ادرار.
در کودکانی که هر دو کلیه درگیر باشند، علائم شدیدتر بروز می کند و معمولا از همان ماه های اول زندگی خود را نشان می دهد.
تشخیص دیسپلازی کلیه در کودکان
تشخیص این وضعیت معمولا از دوران بارداری شروع می شود، اما پس از تولد نیز بررسی های دقیق تری انجام می شود تا وضعیت عملکرد کلیه مشخص شود.
روش های تشخیص اصلی
- سونوگرافی دوران بارداری
بسیاری از موارد دیسپلازی کلیه در همان سونوگرافی های سه ماهه دوم بارداری مشخص می شود. پزشک وجود کیست ها، اندازه غیرطبیعی کلیه یا نبود عملکرد را در تصویر بررسی می کند. - سونوگرافی بعد از تولد
بعد از تولد، پزشک برای بررسی دقیق شکل و ساختار کلیه از سونوگرافی مجدد استفاده می کند. این روش ساده و بدون درد است. - آزمایش خون
برای سنجش عملکرد کلیه ها، سطح کراتینین و اوره بررسی می شود. این آزمایش کمک می کند بفهمیم آیا کاهش عملکرد کلیه وجود دارد یا خیر. - آزمایش ادرار
وجود پروتئین، خون یا علائم عفونت در ادرار می تواند نشانه اختلال عملکرد کلیه یا مشکلات مثانه و مجاری ادراری باشد. - اسکن هسته ای کلیه (DMSA یا MAG3)
در موارد لازم، پزشک از اسکن هسته ای برای بررسی میزان عملکرد هر کلیه استفاده می کند. این اسکن کمک می کند مشخص شود آیا کلیه دیسپلاستیک هنوز عملکرد قابل قبولی دارد یا نه. - تصویربرداری از مثانه و مجاری ادراری (VCUG)
اگر کودک دچار عفونت های مکرر باشد، این روش برای بررسی برگشت ادرار از مثانه به کلیه ها انجام می شود. - آزمایش ژنتیک
هنگامی که پزشک احتمال یک سندروم ژنتیکی را بدهد یا هر دو کلیه درگیر باشند، آزمایش های ژنتیک توصیه می شود.
درمان دیسپلازی کلیه در کودکان
درمان دیسپلازی کلیه بسته به میزان عملکرد کلیه و این که یک یا دو کلیه درگیر باشند متفاوت است. رویکرد درمانی معمولا مرحله به مرحله و بلندمدت است زیرا این بیماری یک اختلال مادرزادی است و نیاز به پیگیری دائمی دارد.
راهکارهای اصلی درمان
-
کنترل و پیگیری منظم
اگر فقط یک کلیه دیسپلاستیک باشد و کلیه دیگر سالم باشد، معمولا نیازی به درمان تهاجمی نیست. اما کودک باید به طور دوره ای بررسی شود:
- اندازه کلیه سالم
- فشار خون
- آزمایش ادرار
- عملکرد کلیه
-
درمان فشار خون بالا
اگر کودک دچار فشار خون بالا شود، پزشک داروهای مناسب تجویز می کند. کنترل فشار خون برای حفظ عملکرد کلیه بسیار اهمیت دارد.
-
درمان عفونت های ادراری
در صورت عفونت های مکرر، درمان آنتی بیوتیکی و بررسی برگشت ادرار ضروری است.
-
جراحی
در گذشته کلیه های چندکیستی را جراحی و خارج می کردند، اما امروزه تنها زمانی عمل انجام می شود که:
- کلیه باعث درد شدید شود
- موجب عفونت های مکرر شود
- اندازه کلیه به قدری بزرگ باشد که به اندام های اطراف فشار بیاورد
-
حمایت از عملکرد کلیه
در مواردی که هر دو کلیه دچار دیسپلازی هستند، ممکن است نیاز به:
- رژیم غذایی کم نمک
- نظارت دقیق بر الکترولیت ها
- مصرف دارو برای کاهش پروتئین ادرار
- درمان کم خونی
- مراجعه به فوق تخصص کلیه کودکان
-
دیالیز یا پیوند کلیه
در موارد نادری که عملکرد کلیه به شدت کاهش یابد (بیماری کلیوی مرحله آخر)، درمان نهایی شامل دیالیز یا پیوند کلیه است. البته این وضعیت بیشتر در کودکانی رخ می دهد که هر دو کلیه درگیرند.
سخنی از نی نی تینی
اگر کودک شما دچار دیسپلازی کلیه است، نگران نباشید؛ بسیاری از کودکان با وجود داشتن یک کلیه دیسپلاستیک، زندگی کاملا طبیعی دارند. مهم ترین نکته این است که پیگیری های دوره ای، سونوگرافی های منظم و کنترل فشار خون را جدی بگیرید. در صورت مشاهده هر تغییری مثل کاهش اشتها، تورم پاها یا عفونت های مکرر، سریع با فوق تخصص کلیه کودکان مشورت کنید.
اگر تجربه ای درباره دیسپلازی کلیه در کودکان دارید یا سوالی برایتان پیش آمده، در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید تا بتوانیم همراه شما در مسیر مراقبت از کودکتان باشیم.
