دیسپارونیا (رابطه جنسی دردناک)

دیسپارونیا چیست؟

دیسپارونیا به معنای احساس درد در ناحیه تناسلی حین یا بعد از رابطه جنسی است و می تواند به صورت درد مداوم یا تکرارشونده قبل، حین یا بعد از نزدیکی رخ دهد. این مشکل در زنان شایع تر است، اما مردان نیز ممکن است آن را تجربه کنند. درد می تواند در بخش های بیرونی ناحیه تناسلی مانند ولو (فرج)، لابیا (لب های واژن) یا دهانه واژن احساس شود و در برخی موارد، به بخش های داخلی مانند واژن، رحم، لگن یا عضلات کف لگن نیز سرایت کند.

عوامل مختلفی از جمله بیماری های زمینه ای، عفونت ها، تغییرات هورمونی یا آسیب های جسمی می توانند باعث بروز دیسپارونیا شوند. درمان معمولاً با تشخیص علت اصلی درد و برطرف کردن آن آغاز می شود و شامل روش های پزشکی، دارویی یا مراقبت های خانگی و طبیعی است تا فرد بتواند دوباره رابطه جنسی سالم و بدون درد را تجربه کند.

در برخی موارد، درد در بخش های داخلی مانند موارد زیر بروز می کند:

• عضلات کف لگن
• پوست دیواره کانال واژن
• رحم
• رباط های نگه دارنده رحم
• قسمت تحتانی شکم

در مردان نیز درد ممکن است در سر آلت تناسلی، تنه آلت، بیضه ها یا لگن احساس شود.

دیسپارونیا یک مشکل شایع است و می تواند علاوه بر درد جسمی، پیامدهای روانی و عاطفی زیادی داشته باشد. زوجین ممکن است دچار کاهش صمیمیت یا حتی تنش در رابطه شوند. به همین دلیل مراجعه به متخصص زنان یا مشاور سلامت جنسی بسیار اهمیت دارد.

انواع دیسپارونیا

محل دقیق درد می تواند به تشخیص نوع دیسپارونیا کمک کند. رایج ترین انواع شامل موارد زیر هستند:

• درد هنگام ورود (دیسپارونی سطحی): درد در هنگام ورود آلت به دهانه واژن. علل شایع: تغییرات هورمونی، خشکی واژن، تحریک مزمن، عفونت یا آسیب.
• درد موقعیتی: معمولا مرتبط با مشکلات عضلات کف لگن، خشکی واژن یا عفونت.
• درد عمیق (دیسپارونی برخوردی): این درد هنگام دخول عمیق رخ می دهد و ممکن است در برخی پوزیشن ها شدیدتر شود. علت می تواند مشکلات مثانه یا روده، اندومتریوز یا سندرم احتقان لگنی باشد.

همچنین دیسپارونیا بر اساس شرایط تجربه درد دسته بندی می شود:

• درد اولیه: از اولین رابطه جنسی همراه فرد است.
• درد ثانویه: پس از داشتن رابطه بدون درد ایجاد می شود.
• درد کامل: در هر بار رابطه جنسی وجود دارد.
• درد موقعیتی: تنها در شرایط خاص یا زمان های خاص رخ می دهد.

شیوع دیسپارونیا

بر اساس مطالعات، حدود 3 نفر از هر 4 زن در طول زندگی خود دست کم یک بار رابطه جنسی دردناک را تجربه می کنند.
در آمریکا نیز تخمین زده شده که تا 28 درصد افراد در برهه ای از زندگی با این مشکل مواجه می شوند. اما احتمالا این آمار کمتر از واقعیت است، زیرا بسیاری از زنان به دلیل حساسیت موضوع، از مطرح کردن آن با پزشک خودداری می کنند.

دیسپارونیا در چه سنی بیشتر اتفاق می افتد؟

هر فردی در هر سنی ممکن است رابطه جنسی دردناک داشته باشد، اما این مشکل در زنانی که وارد دوران یائسگی شده اند شایع تر است. علت اصلی آن کاهش هورمون استروژن است که نقش مهمی در رطوبت و سلامت واژن دارد.

با این حال نباید تصور کرد که دیسپارونیا صرفا بخشی طبیعی از افزایش سن است، زیرا در بسیاری از موارد، می توان آن را درمان و برطرف کرد.

علائم دیسپارونیا

اگر دچار دیسپارونیا باشید ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:

• درد تیز یا سوزشی هنگام دخول یا حتی هنگام استفاده از تامپون
• درد عمیق در زمان حرکت یا فشار
• احساس تیر کشیدن یا درد مداوم بعد از رابطه
• گرفتگی یا اسپاسم در ناحیه لگن
• احساس فشار در مثانه یا درد همراه با ادرار

دیسپارونیا چه حسی دارد؟

رایج ترین نشانه دیسپارونیا، درد هنگام رابطه جنسی است که می تواند در دهانه واژن یا عمق لگن احساس شود. این درد ممکن است در یک نقطه خاص باشد یا تمام ناحیه تناسلی را درگیر کند. برخی زنان آن را به صورت سوزش، فشار یا درد خنجری توصیف می کنند.

آیا دیسپارونیا باعث خونریزی می شود؟

خود دیسپارونیا الزاما باعث خونریزی نمی شود. خونریزی در هنگام رابطه معمولا به یک بیماری زمینه ای مانند عفونت یا مشکل در دهانه رحم و واژن مربوط است. در موارد نادر، خونریزی پس از رابطه می تواند نشانه سرطان باشد. بنابراین اگر چنین وضعیتی داشتید، بهتر است حتما به پزشک مراجعه کنید.

علت های دیسپارونیا

درد هنگام رابطه جنسی می تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. یکی از شایع ترین عوامل، خشکی واژن و کمبود روان کنندگی طبیعی است. اما سایر علل عبارتند از:

بیماری ها و شرایط پزشکی

• اندومتریوز: وجود بافتی شبیه به لایه داخلی رحم در بخش های دیگر مانند لوله های فالوپ یا شکم.
• بیماری های پوستی ناحیه تناسلی: مانند درماتیت یا حساسیت پوستی.
• اختلال کف لگن: مشکلات در عضلات یا رباط های کف لگن.
• مشکلات روده ای: مانند سندرم روده تحریک پذیر، کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون.
• مشکلات مثانه: عفونت های ادراری مکرر یا سیستیت بینابینی.
• تغییرات هورمونی: به ویژه در دوران پیش یائسگی و یائسگی.
• مشکلات عصبی: مانند گیر افتادن عصب یا التهاب اعصاب لگنی.
• دوران شیردهی: کاهش هورمون استروژن در این دوران می تواند موجب خشکی واژن شود.
• وولوودینیا: درد مزمن و طولانی مدت در ناحیه فرج.
• سندرم ادراری تناسلی یائسگی (GSM) یا آتروفی واژن: نازک و خشک شدن بافت واژن و ایجاد التهاب.
• واژینیسموس: انقباض غیرارادی عضلات واژن که معمولا به دلیل ترس یا تجربه های ناخوشایند قبلی رخ می دهد.

آسیب یا ضربه

• رابطه جنسی زودهنگام بعد از زایمان یا عمل جراحی
• آسیب یا پارگی ناحیه واژن، به ویژه پارگی یا برش (اپی زیوتومی) حین زایمان طبیعی

عفونت ها

• عفونت های واژینال: مانند عفونت قارچی یا باکتریایی
• بیماری های مقاربتی: مانند تبخال تناسلی یا زگیل تناسلی

چه کسانی بیشتر در معرض دیسپارونیا هستند؟

این مشکل در زنان شایع تر است، خصوصا در دوران یائسگی، اما مردان نیز ممکن است آن را تجربه کنند. دیسپارونیا می تواند در هر سن و هر شرایط اجتماعی اتفاق بیفتد. عوامل جسمی، روانی و حتی شرایط روحی مانند اضطراب یا افسردگی نیز در ایجاد آن نقش دارند.

عوارض دیسپارونیا

دیسپارونیا تنها به معنای تجربه یک درد جسمی ساده نیست، بلکه می تواند عوارض گسترده تری به دنبال داشته باشد. برخی از پیامدهای احتمالی عبارتند از:

• مشکلات زناشویی: کاهش صمیمیت بین زوجین ممکن است منجر به تنش، استرس یا سردی عاطفی شود. بسیاری از زنان به دلیل ترس از درد، میل و اشتیاق خود را نسبت به رابطه جنسی از دست می دهند.
• اضطراب و افسردگی: تجربه مداوم درد و محدودیت در برقراری رابطه می تواند منجر به غمگینی، کاهش اعتماد به نفس یا بروز علائم افسردگی شود.
• باقی ماندن بیماری های زمینه ای: اگر علت اصلی دیسپارونیا یک بیماری درمان نشده مانند عفونت مقاربتی باشد، می تواند منجر به عوارض جدی مثل ناباروری شود.

تشخیص دیسپارونیا چگونه انجام می شود؟

پزشک برای تشخیص علت دیسپارونیا ابتدا یک شرح حال کامل پزشکی می گیرد و سپس معاینه بدنی انجام می دهد. این معاینه می تواند شامل بررسی لگن، شکم، واژن یا رحم باشد.

آزمایش های تشخیصی رایج

• معاینه لگنی: پزشک ممکن است نمونه ای از ترشحات واژن یا ادرار بگیرد تا وجود عفونت بررسی شود. در برخی موارد معاینه مقعدی هم انجام می شود.
• سونوگرافی ترانس واژینال: برای مشاهده دقیق تر رحم، تخمدان ها و سیستم تولیدمثلی.
• لاپاراسکوپی: در موارد نادر و زمانی که سایر روش ها نتیجه روشنی نداشته باشند، برای بررسی اندومتریوز یا مشکلات داخل لگنی به کار می رود.

چگونه با پزشک درباره دیسپارونیا صحبت کنیم؟

صحبت در مورد رابطه جنسی برای بسیاری از زنان دشوار است، اما پزشکان بارها این موضوع را شنیده اند و هدفشان کمک به شماست. بهتر است با شجاعت و صداقت، تمام علائم خود را توضیح دهید.

پزشک ممکن است سؤالات زیر را بپرسد:

• درد دقیقا در کدام قسمت احساس می شود؟
• این درد هر چند وقت یکبار رخ می دهد؟
• چه مدت است که این مشکل را دارید؟
• درد بیشتر شبیه سوزش است یا فشار و تیر کشیدن؟
• چه داروهایی مصرف می کنید؟
• آیا قبلا جراحی در ناحیه لگن یا تناسلی داشته اید؟
• سابقه ابتلا به بیماری های عفونی تناسلی دارید؟

دیسپارونیا چگونه درمان می شود؟

روش درمان دیسپارونیا به علت اصلی آن بستگی دارد. به عنوان مثال، اگر مشکل ناشی از اختلال کف لگن باشد، پزشک ممکن است فیزیوتراپی تخصصی لگن را پیشنهاد دهد.

داروهای مورد استفاده

• در صورت خشکی واژن به دلیل کاهش هورمون استروژن، پزشک می تواند استروژن موضعی (به صورت کرم یا شیاف واژینال) تجویز کند.
• داروی اُسپمیفِن (Ospemifene) که توسط سازمان غذا و داروی آمریکا برای دیسپارونیای ناشی از یائسگی تأیید شده است.
• آنتی بیوتیک ها یا داروهای ضدعفونی کننده در صورت وجود عفونت.

درمان های طبیعی و مراقبتی

• استفاده از روان کننده های مبتنی بر آب یا سیلیکون برای کاهش خشکی واژن.
• پرهیز از محصولات تحریک کننده مانند عطرهای واژینال، نوار بهداشتی معطر یا دستمال های معطر.
• امتحان کردن پوزیشن های مختلف در رابطه برای کاهش فشار و درد.
• استفاده از کمپرس سرد یا کیسه یخ روی ناحیه فرج بعد از رابطه.
• مصرف مسکن های ساده بدون نسخه (مثل استامینوفن یا ایبوپروفن) پیش از رابطه.
• ایجاد آرامش و کاهش استرس با تمرین تنفس عمیق، یوگا یا مدیتیشن.

پیش آگهی و طول مدت دیسپارونیا

مدت زمان ماندگاری دیسپارونیا بستگی به علت و نوع درمان دارد. در برخی موارد، درمان بلافاصله نتیجه می دهد اما گاهی نیاز به آزمون و خطا و چندین روش مختلف است. خبر خوب این است که بیشتر زنان با روش های دارویی، روان کننده ها، فیزیوتراپی یا حتی جراحی بهبودی چشمگیری پیدا می کنند.

راه های پیشگیری از دیسپارونیا

گرچه نمی توان همیشه جلوی بروز این مشکل را گرفت، اما رعایت برخی موارد می تواند خطر آن را کاهش دهد:

• داشتن رابطه جنسی ایمن و محافظت شده
• رعایت بهداشت فردی و واژینال
• مراجعه منظم به پزشک زنان برای چکاپ های دوره ای

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر لازم است سریع تر به پزشک مراجعه کنید:

• درد جدید یا بدتر شونده در هنگام رابطه
• خونریزی واژینال حین یا بعد از نزدیکی
• ضایعات یا زخم در ناحیه تناسلی
• ترشحات غیرطبیعی واژن
• بی نظمی های قاعدگی

سؤالاتی که می توانید از پزشک خود بپرسید

صحبت شفاف با پزشک می تواند به روند درمان کمک کند. برخی پرسش های کاربردی عبارتند از:

• علت دقیق درد من چیست؟
• چه درمان هایی برای من مناسب است؟
• چه کارهایی می توانم برای کاهش درد در خانه انجام دهم؟
• روند بهبودی معمولا چقدر طول می کشد؟

سخنی از نی نی تینی

دیسپارونیا می تواند علاوه بر درد جسمی، زندگی زناشویی و روحیه فرد را تحت تأثیر قرار دهد. اما باید بدانید که این مشکل بخشی اجتناب ناپذیر از زندگی یا افزایش سن نیست. با مراجعه به پزشک و تشخیص علت زمینه ای، راه های درمان متنوعی وجود دارد تا دوباره یک رابطه جنسی سالم و بدون درد را تجربه کنید.