دیابت یک بیماری مزمن است که باعث اختلال در توانایی بدن برای تبدیل غذا، به ویژه قندها (کربوهیدرات ها)، به انرژی موردنیاز بدن می شود. اگر دیابت در کودکان به درستی کنترل نشود، سطح قند خون (گلوکز) بالا می رود و در درازمدت می تواند به قلب، رگ های خونی، کلیه ها، چشم ها و دستگاه عصبی آسیب وارد کند. در این مقاله در مورد انواع دیابت در کودکان توضیح خواهیم داد.
انواع دیابت در کودکان
دیابت به دو نوع شایع تقسیم می شود: دیابت نوع 1 و دیابت نوع 2. هر دو نوع این بیماری می توانند در هر سنی رخ دهند، اما دیابت نوع 1 در کودکان بیشتر دیده می شود.
دیابت نوع 1 در کودکان
در دیابت نوع 1، لوزالمعده (پانکراس) انسولین کافی تولید نمی کند. انسولین هورمونی است که کمک می کند قند موجود در خون وارد سلول ها شود و به عنوان سوخت مصرف گردد. وقتی انسولین کافی وجود نداشته باشد، قند در جریان خون جمع می شود و بدن نمی تواند از آن استفاده کند. این قندهای اضافی از طریق ادرار دفع می شوند و مقدار زیادی آب را نیز با خود از بدن خارج می کنند، که می تواند به کم آبی شدید منجر شود.
دیابت نوع 1 ممکن است در هر سنی شروع شود، اما دیابت در کودکان در این دو بازه زمانی شایع تر است: حدود سنین 5 تا 6 سال و دوباره در سنین 11 تا 13 سال.
علائم دیابت نوع 1 در کودکان چیست؟
یکی از اولین نشانه های دیابت نوع 1، افزایش دفعات ادرار به ویژه در شب است. ممکن است کودکی که از پوشک گرفته شده بود، دوباره دچار شب ادراری شود. از دیگر علائم مهم می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تشنگی بیش از حد
- خستگی مفرط
- کاهش وزن بدون علت مشخص
- افزایش اشتها
شناخت زودهنگام علائم دیابت نوع 1 بسیار اهمیت دارد. بالا بودن قند خون و کم آبی بدن می تواند به وضعیت اورژانسی منجر شود و کودک را نیازمند تزریق وریدی انسولین و مایعات در بخش اورژانس یا مراقبت های ویژه کودکان کند.
دیابت نوع 2 در کودکان
در گذشته، دیابت نوع 2 با عنوان «دیابت بزرگسالی» شناخته می شد، زیرا به ندرت در کودکان دیده می شد. اما با افزایش نرخ چاقی در کودکان، این نوع دیابت در سنین پایین هم شیوع یافته است؛ حتی کودکانی به سن 10 سالگی نیز به آن مبتلا می شوند.
چه عواملی خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را در کودکان افزایش می دهد؟
- اضافه وزن و چاقی
- داشتن سابقه خانوادگی دیابت (مانند پدر، مادر یا خواهر و برادر)
- تولد از مادری که در دوران بارداری دچار دیابت بارداری بوده است
- برخی مشکلات پزشکی که توانایی بدن در استفاده از انسولین را کاهش می دهند
علائم دیابت نوع 2 ممکن است تدریجی و شبیه به دیابت نوع 1 باشد. از نشانه های رایج دیگر می توان به تیرگی پوست در ناحیه گردن یا زیر بغل اشاره کرد که به آن «آکانتوز نیگریکانس» گفته می شود.
کنترل و مدیریت دیابت در کودکان
اگرچه دیابت درمان قطعی ندارد، اما با مدیریت درست، کودکان مبتلا می توانند زندگی کاملا طبیعی و سالمی داشته باشند. کنترل دیابت در کودکان شامل موارد زیر است:
- نظارت مداوم بر قند خون
- استفاده از انسولین (چه به صورت تزریق روزانه چندباره یا با استفاده از پمپ انسولین)
- رعایت رژیم غذایی سالم
تنظیم قند خون در محدوده طبیعی، احتمال بروز عوارض جدی و مشکلات طولانی مدت را به طور قابل توجهی کاهش می دهد. همچنین ورزش روزانه، حتی به مدت 30 دقیقه، تأثیر بسیار خوبی بر کنترل دیابت در کودکان دارد. ورزش هایی مانند دوچرخه سواری، پیاده روی تند یا بازی های فعالانه برای کودکان مناسب هستند.
نقش والدین در مراقبت از کودک دیابتی
با افزایش سن کودک و استقلال بیشتر او، والدین می توانند به او کمک کنند تا به تدریج مسئولیت مراقبت از دیابت خود را به عهده بگیرد. معمولا کودکان بالای 7 سال مهارت های حرکتی لازم برای تزریق انسولین را دارند و می توانند با نظارت والدین این کار را انجام دهند. همچنین قادرند با استفاده از نوارهای تست قند و دستگاه قند خون، میزان قند خون خود را چند بار در روز اندازه گیری کنند.
نکته مهم در رابطه با دیابت در کودکان چیست؟
تمام این کارها باید زیر نظر والدین و طبق توصیه های پزشک متخصص انجام شوند. اگر کودک بیش از حد انسولین دریافت کند، ممکن است دچار کاهش قند خون (هیپوگلایسمی) شود. علائم این وضعیت عبارت اند از:
- لرزش
- تپش قلب
- تهوع
- خستگی شدید
- ضعف و حتی بیهوشی
از طرفی، اگر انسولین کافی مصرف نشود، علائم اصلی دیابت دوباره ظاهر می شوند؛ مانند:
- کاهش وزن
- تکرر ادرار
- تشنگی شدید
- افزایش اشتها
ایجاد عادت های صحیح در مدیریت دیابت از دوران کودکی، تأثیر زیادی در توانایی فرد برای کنترل بیماری در بزرگسالی دارد. در ایران نیز انجمن های والدین یا گروه های حمایتی فعال وجود دارند که والدین می توانند برای تبادل تجربه ها به آن ها مراجعه کنند. پزشک کودک تان می تواند شما را در این زمینه راهنمایی کند.
معاینه های منظم پزشکی، نقش مهمی در تشخیص و درمان زودهنگام دیابت در کودکان دارد. اگر درباره سلامت فرزندتان نگرانی دارید، حتما با پزشک کودکتان مشورت کنید.
سخنی از نی نی تینی
اگر فرزندتان به دیابت نوع 1 یا 2 مبتلا شده، بدانید که تنها نیستید. امروزه با پیشرفت علم و افزایش آگاهی عمومی، کودکان دیابتی می توانند زندگی سالم، شاد و موفقی داشته باشند. مهم این است که به موقع به علائم توجه کنید، به توصیه های پزشک پایبند باشید و از حمایت های آموزشی و اجتماعی بهره ببرید. نقش شما به عنوان والدین در کنترل بهتر بیماری دیابت در کودکان، غیرقابل انکار است.
آیا تجربه ای در زمینه کنترل دیابت کودک خود دارید؟ آیا سوالی درباره علائم دیابت در کودکان یا نحوه مراقبت از کودک دیابتی در مدرسه و خانه ذهن شما را مشغول کرده؟
در بخش نظرات تجربیات تان را با سایر والدین به اشتراک بگذارید یا سوالات خود را برای ما بنویسید. با هم یاد می گیریم، حمایت می کنیم و بهتر عمل می کنیم.
