دوربینی در کودکان یکی از رایج ترین عیوب انکساری چشم است که اگر به موقع تشخیص داده و درمان نشود، ممکن است عوارضی مانند تنبلی چشم یا انحراف چشم ایجاد کند. بسیاری از کودکان نمی دانند که دیدشان مشکل دارد، بنابراین این والدین هستند که باید با شناخت علائم و نشانه ها، سلامت بینایی فرزندشان را پیگیری کنند.
دوربینی چشم در کودکان چیست و چگونه به وجود می آید؟
دوربینی در کودکان یا هایپروپی (Hyperopia) نوعی اختلال در بینایی است که در آن تصویر اجسام به جای آنکه دقیقا روی شبکیه چشم بیفتد، پشت آن تشکیل می شود. این مسئله باعث تاری دید به ویژه در فواصل نزدیک می شود.
علت دوربینی چشم در کودکان چیست؟
- کوتاه بودن طول کره چشم (چشم نسبت به حالت طبیعی کمی کوچک تر است)
- کاهش قدرت انکساری عدسی یا قرنیه
- عوامل ژنتیکی و ارثی (اگر پدر یا مادر سابقه عیوب انکساری داشته باشند، احتمال بیشتری برای کودک وجود دارد)
- تکامل نیافتن کامل ساختار چشم در دوران نوزادی
دوربینی در نوزادان و خردسالان؛ طبیعی یا نگران کننده؟
جالب است بدانید بیشتر نوزادان به طور طبیعی مقداری دوربینی دارند. این حالت دوربینی فیزیولوژیک نام دارد و معمولا با رشد کره چشم در سال های ابتدایی زندگی، به تدریج اصلاح می شود. اما اگر این وضعیت بیش از حد نرمال باشد یا تا سنین بالاتر باقی بماند، باید جدی گرفته شود.
دوربینی چشم در کودکان چه علائمی دارد؟
کودکان معمولا نمی توانند مشکل بینایی خود را به زبان بیاورند، اما برخی علائم رفتاری می تواند نشانه ای از دوربینی در کودکان باشد:
- سردرد مکرر، به ویژه در عصرها یا هنگام مطالعه
- مالیدن چشم ها یا پلک زدن بیش از حد
- ناتوانی در تمرکز روی اشیای نزدیک مانند کتاب یا تکالیف
- اخم کردن یا چروک کردن پیشانی هنگام نگاه کردن به چیزی
- افت عملکرد تحصیلی و بی حوصلگی در کلاس
- انحراف چشم به سمت داخل (استرابیسم یا لوچی) در موارد شدید
- درد یا سوزش چشم پس از مطالعه یا استفاده از موبایل و تلویزیون
اگر کودک شما چند مورد از این علائم را نشان می دهد، بهتر است توسط چشم پزشک متخصص اطفال معاینه شود.
خطرات ناشی از عدم درمان دوربینی در کودکان
اگر دوربینی در کودکان درمان نشود، ممکن است باعث بروز عوارض زیر شود:
- تنبلی چشم (آمبلیوپی): مغز به دلیل دریافت تصویر تار، دید یک چشم را نادیده می گیرد.
- استرابیسم (لوچی): به دلیل تلاش زیاد برای تمرکز، انحراف چشم در کودکان اتفاق می افتد و یکی از چشم ها منحرف می شود.
- کاهش دائمی بینایی: در صورت عدم درمان به موقع.
بنابراین، بررسی های منظم بینایی برای کودکان به ویژه بین سنین 3 تا 8 سال ضروری است.
چگونه دوربینی در کودکان تشخیص داده می شود؟
برخلاف بزرگسالان، برای بررسی بینایی کودکان نیاز به آزمون هایی ویژه است. چشم پزشک معمولا با استفاده از قطره های گشادکننده مردمک، توانایی تطابق چشم کودک را موقتا غیرفعال می کند تا میزان واقعی دوربینی را تشخیص دهد. این روش برای شناسایی دقیق شماره عینک بسیار مؤثر است.
روش های درمان دوربینی در کودکان
-
عینک
استفاده از عینک با عدسی محدب رایج ترین و مؤثرترین روش درمان دوربینی در کودکان است. هدف از زدن عینک، تصحیح تمرکز نور روی شبکیه و کاهش فشار بر عضلات چشم است.
-
- کودکان ممکن است ابتدا مقاومت کنند، اما به مرور با تشویق، عینک را می پذیرند.
- عینک کمک می کند دید کودک در هر دو فاصله دور و نزدیک بهبود یابد.
-
لنز تماسی (در شرایط خاص)
در کودکان بزرگ تر یا نوجوانانی که از عینک خسته شده اند یا در ورزش فعال اند، می توان لنز تماسی نرم و طبی تجویز کرد. البته رعایت بهداشت و آموزش صحیح گذاشتن و برداشتن لنز اهمیت بالایی دارد.
-
درمان های تکمیلی
-
- در صورت وجود تنبلی چشم در کودکان، ممکن است پزشک از روش بستن چشم سالم (پچ گذاری) استفاده کند.
- تمرین های بینایی (ویژن تراپی) نیز گاهی برای تقویت عضلات چشمی تجویز می شوند.
آیا دوربینی در کودکان به جراحی نیاز دارد؟
در کودکان و نوجوانان، جراحی اصلاح بینایی توصیه نمی شود، چون چشم ها هنوز در حال رشد هستند. لیزر یا سایر روش های جراحی تنها برای بزرگسالانی که رشد چشم شان کامل شده و شماره چشم ثابت مانده، پیشنهاد می شود.
پیشگیری و مراقبت های خانگی
- معاینه چشم را جدی بگیرید: حداقل سالی یک بار، مخصوصا اگر کودک در مدرسه مشکل دارد.
- محدودیت استفاده از موبایل و تبلت: استفاده زیاد از وسایل الکترونیکی می تواند علائم دوربینی را بدتر کند.
- نور کافی هنگام مطالعه و بازی با کتاب ها یا لگوها
- تغذیه مناسب: غذاهای سرشار از ویتامین A، E و C مانند هویج، تخم مرغ، اسفناج و میوه های تازه.
عینک یا لنز؟ کدام بهتر است؟
در اغلب موارد، استفاده از عینک ساده ترین و مطمئن ترین روش درمان دوربینی در کودکان است. فریم های سبک، شفاف و مقاوم برای کودکان طراحی شده اند تا استفاده روزانه را آسان کنند.
اما در برخی موارد خاص به خصوص برای فعالیت های ورزشی یا وقتی کودک دچار آنیزومتروپیا است ممکن است لنزهای تماسی تجویز شوند. البته استفاده از لنز نیاز به رعایت دقیق بهداشت و همکاری مناسب کودک دارد، بنابراین انتخاب آن باید با دقت و تحت نظر چشم پزشک انجام شود.
آیا زدن عینک مانع بازی و فعالیت کودک می شود؟
یکی از دغدغه های شایع مادران این است که نکند زدن عینک باعث محدودیت فرزندشان در فعالیت های روزمره یا بازی های کودکانه شود. اما خوشبختانه، با طراحی های جدید و سبک فریم های مخصوص کودکان، دیگر نگرانی خاصی در این مورد وجود ندارد.
چرا نباید از زدن عینک برای کودک بترسیم؟
- عینک کودکانه بسیار سبک و مقاوم است
بیشتر فریم های مخصوص کودکان از پلاستیک های نرم و انعطاف پذیر ساخته شده اند که در برابر افتادن یا خم شدن مقاوم هستند. - قاب ها در رنگ ها و طرح های جذاب کودکانه عرضه می شوند
این ویژگی باعث می شود کودک بیشتر با عینکش احساس راحتی کند و خودش نیز تمایل به استفاده از آن داشته باشد. - دید بهتر باعث بازی بهتر می شود
کودکی که بهتر می بیند، اعتمادبه نفس بیشتری پیدا می کند، راحت تر در بازی ها مشارکت می کند و از محیط اطراف بیشتر یاد می گیرد. - می توان از بندهای نگهدارنده استفاده کرد
برای کودکانی که خیلی پرتحرکند، بندهای مخصوص نگهدارنده عینک یا فریم های پشت گوشی مانع از افتادن یا جا گذاشتن آن می شود.
راهکارهایی برای همکاری بهتر کودک در استفاده از عینک
اگر فرزندتان برای زدن عینک مقاومت می کند، چند روش ساده می تواند کمک تان کند:
- اجازه بدهید خودش فریم مورد علاقه اش را انتخاب کند
وقتی کودک در انتخاب عینک شریک شود، راحت تر آن را می پذیرد. - عینک زدن را به عنوان یک افتخار معرفی کنید، نه اجبار
از قهرمان هایی که عینک دارند صحبت کنید (مثل شخصیت های کارتونی یا معلم مورد علاقه اش). - در خانه تمرین کنید
ابتدا عینک را فقط در محیط خانه بزنید تا کودک به آن عادت کند. - او را تشویق کنید
از تشویق های کلامی یا جایزه های کوچک برای استفاده مرتب از عینک استفاده کنید.
سخنی از نی نی تینی
اگر کودک شما هیچ شکایتی از بینایی اش ندارد، باز هم بهتر است او را از سن ۳ سالگی به بعد، برای معاینه های منظم چشمی نزد چشم پزشک ببرید. بسیاری از مشکلات بینایی، از جمله دوربینی، در سنین پایین بدون علائم مشخص هستند، اما می توانند در درازمدت باعث اختلالات جدی تری مانند تنبلی چشم یا افت تحصیلی شوند.
چه کاری می توانید انجام دهید؟
- برنامه ریزی معاینه منظم بینایی بین 3 تا 8 سالگی
- توجه به علائم غیرمستقیم مانند سردرد، مالیدن چشم، پلک زدن مداوم یا انحراف چشم ها
- همکاری با معلم ها برای بررسی مشکلات احتمالی در یادگیری یا تمرکز
- در صورت تجویز عینک، تشویق کودک به استفاده منظم و مراقبت از آن
منتظر تجربه ها و نظرات شما هستیم!
اگر فرزند شما تجربه دوربینی داشته یا در مسیر تشخیص و درمان آن قدم برداشته اید، خوشحال می شویم تجربه تان را در بخش نظرات با ما و دیگر والدین به اشتراک بگذارید. آیا علائم خاصی توجه شما را جلب کرد؟ از چه سنی متوجه مشکل شدید؟ روند درمان چطور پیش رفت؟
پرسش یا ابهامی درباره سلامت بینایی کودکان دارید؟ همین حالا برای ما بنویسید؛ ما در سریع ترین زمان پاسخ می دهیم و همراه تان خواهیم بود.
