دست کاری بینی در کودکان یک عادت رایج است، که از نظر ما کاری بسیار ناشایست است. اما واقعیت این است که این عادت می تواند باعث انتشار میکروب ها، خونریزی بینی و مشکلات بهداشتی دیگر شود. خوشبختانه راهکارهای ساده ای برای رفع این عادت در کودکان وجود دارد. در این مقاله در مورد این موضوع بیشتر توضیح خواهیم داد.
علت دست کاری بینی در کودکان
کودکان ممکن است بینی خود را دست کاری کنند، زیرا احساس می کنند چیزی در آن وجود دارد که آزارشان می دهد. در برخی موارد، این کار نوعی سرگرمی یا تحریک در لحظات بی حوصلگی است و کودکان ممکن است کاملا از انجام آن آگاه نباشند.
اگرچه برخی افراد این رفتار را یک «عادت عصبی» می دانند دسته ای که شامل مکیدن انگشت شست، جویدن ناخن، پیچاندن مو و دندان قروچه است اما دست کاری بینی در کودکان لزوما نشانه ای از اضطراب بیش ازحد کودک نیست.
آلرژی می تواند یکی از عوامل مؤثر در این عادت باشد: ترشح بیش ازحد مخاط و خشک شدن آن باعث ایجاد احساسی در کودک می شود که انگار چیزی در بینی اش وجود دارد، بنابراین کنترل این رفتار برای او دشوار خواهد بود.
برخی شرایط محیطی نیز این عادت را تشدید می کنند؛ مثلا اگر سیستم گرمایشی یا تهویه مطبوع خانه باعث خشکی بینی کودک شود، احتمال دارد که او بیشتر بینی اش را دست کاری کند.
آیا دست کاری بینی برای سلامت کودک مضر است؟
دست کاری بینی در کودکان ممکن است یک عادت بی ضرر (البته خجالت آور) به نظر برسد، اما در واقع می تواند مشکلات بهداشتی متعددی را به همراه داشته باشد. در ادامه به چند مورد از مشکلاتی که می تواند برای کودکان ایجاد کند اشاره می کنیم:
- انتقال میکروب ها: بینی برای حفظ رطوبت و دفع ویروس ها، گرده ها و دیگر عوامل مضر، مخاط تولید می کند. بوگرها (خشک شده های مخاط بینی) حاوی مقدار زیادی از این میکروب ها هستند. وقتی کودک بینی خود را دست کاری می کند، میکروب ها به زیر ناخن هایش می چسبند و به راحتی به دیگران منتقل می شوند.
- آسیب به بافت های داخل بینی: حتی اگر دست ها تمیز باشند، پوست ظریف داخل بینی به راحتی دچار خراش می شود. این زخم های کوچک می توانند عفونی شوند. علاوه بر این، دست کاری بینی در کودکان یکی از دلایل اصلی خونریزی بینی است.
- بلعیدن بوگرها: برخلاف تصور رایج، خوردن بوگرها به اندازه ای که به نظر می رسد مضر نیست. انسان ها به طور طبیعی روزانه حدود یک لیتر مخاط را قورت می دهند، بنابراین خوردن چند بوگر اضافه احتمالا مشکل خاصی ایجاد نمی کند! (و به نظر می رسد که طعم شور آن ها برای کودکان جذاب است.)
چگونه می توان عادت دست کاری بینی در کودکان را متوقف کرد؟
چند راهکار برای رفع این عادت وجود دارد که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم:
- آلرژی را کنترل کنید
اگر کودک شما آلرژی دارد، معمولا علائم دیگری نیز در او دیده می شود، مانند:
- قرمزی و خارش چشم
- خارش پوست
- عطسه های مکرر
از شایع ترین آلرژن هایی که کودکان را تحت تأثیر قرار می دهند می توان به مایت های گردوغبار، شوره حیوانات، گرده گیاهان و کپک اشاره کرد. اگر آلرژی کنترل شود، کودک کمتر احساس نیاز به دست کاری بینی خود خواهد داشت.
2- استفاده از دستمال برای تمیز کردن بینی را به کودک آموزش دهید
به کودک بیاموزید که هر زمان احساس کرد چیزی در بینی اش است، از یک دستمال استفاده کند. تشویق کنید که در خلوت بینی خود را تمیز کند تا هم از انتشار میکروب ها جلوگیری شود و هم موقعیت های اجتماعی ناخوشایند به حداقل برسد.
3- مهارت شستن دست ها را تقویت کنید
کودکان معمولا در شستن دست های خود مهارت کافی ندارند. به آن ها توضیح دهید که چرا و چه زمانی شستن دست ها ضروری است، مانند:
- بعد از دستشویی
- قبل از غذا خوردن
حتی اگر نتوانید کودک را از دست کاری بینی بازدارید، حداقل با تمیز نگه داشتن دست هایش، احتمال انتشار میکروب ها را کاهش می دهید.
4- از تشویق مثبت استفاده کنید
وقتی کودک به جای دست کاری بینی از دستمال استفاده کرد، او را تحسین کنید. می توانید یک جدول ستاره ای برای روزهایی که بینی خود را دست کاری نمی کند طراحی کرده و در ازای رعایت این موضوع، جوایز کوچکی در نظر بگیرید.
5- دستان کودک را مشغول نگه دارید
گاهی اوقات این عادت دست کاری بینی در کودکان فقط به دلیل سرگرمی است. برای جلوگیری از این کار می توانید حین بازی او را منصرف کنید، مثلا:
- اسباب بازی کوچکی به او بدهید تا در دست بگیرد
- مشغول فعالیت هایی مانند ساخت کاردستی، حل پازل یا بازی با خمیر شود
- بیرون رفتن و بازی در فضای باز نیز می تواند ذهن او را از این عادت منحرف کند
6- کودک را هیدراته نگه دارید
در طول روز مایعات زیادی به کودک بدهید یا از دستگاه بخور در اتاق خوابش استفاده کنید. اسپری های نمکی بینی (نه اسپری های ضداحتقان، که دارویی هستند و فقط برای مدت کوتاهی باید استفاده شوند) نیز می توانند کمک کننده باشند. این روش ها همچنین احتمال خونریزی بینی را کاهش می دهند.
7- با شوخی و بازی این عادت را کنترل کنید
یکی از روش های موثر برای رفع عادت دست کاری بینی در کودکان این است که به کودک بگویید اگر واقعا مجبور است از انگشتش استفاده کند، این کار را در خلوت انجام دهد. کودک با این توصیه شما متوجه می شود که کار زشتی و ناشایستی انجام می دهد.
همچنین می توانید یک «کلمه رمزی» برای اشاره به این عادت انتخاب کنید مثلا «اسب تک شاخ براق» یا «دایناسور رنگین کمانی» تا وقتی کودک شروع به این کار کرد، بدون سرزنش و غر زدن، او را متوجه رفتارش کنید.
۸. اگر کودک به بینی خود آسیب می زند، مشکل را بررسی کنید
اگر این عادت دست کاری بینی در کودکان به قدری زیاد است که بینی آن ها دچار خونریزی می شود، یا این عادت همراه با سایر رفتارهای عصبی (مانند مکیدن انگشت، مشکلات خواب و غیره) دیده می شود، بهتر است با پزشک یا روانشناس کودک مشورت کنید. این مسئله ممکن است نشانه اضطراب یا مشکلات عاطفی دیگری باشد که کودک به کمک برای حل آن نیاز دارد.
۹. بی توجهی کنید (در برخی موارد)
اگر همه روش های بالا را امتحان کردید و کودک همچنان گاهی بینی خود را دست کاری می کند، بهترین راهکار کوتاه نگه داشتن ناخن هایش است. این کار احتمال خونریزی بینی را کاهش می دهد و ناخن های تمیز نیز احتمال انتقال بیماری را کمتر می کنند.
در نهایت، اگرچه می توانید به کودک یادآوری کنید که دست کاری بینی کار درستی نیست، اما غر زدن یا تنبیه کردن او نتیجه بخش نخواهد بود. (هر چه بیشتر به آن توجه کنید، کودک بیشتر به انجام آن تمایل پیدا خواهد کرد!) مانند بسیاری از عادت های دوران کودکی، این رفتار نیز با گذشت زمان از بین خواهد رفت.
سخنی از نی نی تینی
اگر کودک شما بینی خود را دست کاری می کند، نگران نباشید. این یک رفتار شایع در کودکان است. با راهکارهای مناسب، می توان این عادت را کاهش داد و از مشکلات بهداشتی مرتبط با آن جلوگیری کرد.
آیا کودک شما هم این عادت را دارد؟ شما از چه روش هایی برای جلوگیری از دست کاری بینی او استفاده کرده اید؟ تجربیات و پیشنهادات خود را در قسمت نظرات با ما به اشتراک بگذارید تا والدین دیگر نیز از آن ها بهره مند شوند.
