دررفتگی لگن در نوزادان

دررفتگی لگن در نوزادان یکی از مشکلات شایع مفصلی است که بسیاری از خانواده ها در همان ماه های اول تولد با آن روبه رو می شوند. اگر این مشکل در همان دوران نوزادی و به خصوص پیش از 6 ماهگی توسط پزشک تشخیص داده شود، معمولا هیچ عارضه جدی یا ماندگاری برای کودک ایجاد نمی کند. گرچه دررفتگی لگن در کودکان بزرگ تر یا حتی بزرگسالان هم ممکن است دیده شود، اما این وضعیت بسیار کمتر شایع است و معمولا شکل خفیف تری دارد. در ادامه این مقاله در مورد این عارضه مادرزادی در نوزادان توضیح خواهیم داد.

دررفتگی لگن در نوزادان چیست؟

دررفتگی لگن در نوزادان زمانی اتفاق می افتد که استخوان های مفصل لگن به درستی در جای مناسب خود قرار نمی گیرند. در حالت طبیعی، سر گرد استخوان ران باید دقیقا داخل حفره ای در استخوان لگن قرار بگیرد، اما در این وضعیت، این هماهنگی کامل وجود ندارد و استخوان ران کمی بیرون تر یا در زاویه نادرست قرار می گیرد.

در منابع پزشکی، گاهی از اصطلاحاتی مانند «دررفتگی مادرزادی لگن» یا «دررفتگی تکاملی لگن» نیز استفاده می شود که همگی به همین مشکل اشاره دارند، فقط زمان بروز یا شدت آن متفاوت است. این مشکل می تواند از همان لحظه تولد وجود داشته باشد یا در چند ماه اول زندگی نوزاد شکل بگیرد.

برای درک بهتر، باید بدانیم مفصل لگن یک محل اتصال مهم بین استخوان ران و لگن است. اگر این اتصال محکم و کامل نباشد، کودک در آینده در حرکت، راه رفتن یا حتی نشستن ممکن است دچار مشکل شود.

وقتی سر استخوان ران به درستی در حفره لگن قرار نگیرد، غضروف هایی که نقش ضربه گیر دارند نیز بیشتر تحت فشار قرار گرفته و به مرور آسیب می بینند. این آسیب، در صورت درمان نشدن، ممکن است باعث درد، سفتی مفصل یا حتی دررفتگی کامل لگن شود.

اگر نوزادتان در پا حرکت غیرطبیعی دارد، بی قرار است یا احساس می کنید یک پای او ظاهری متفاوت دارد، بهتر است سریع به متخصص کودکان یا ارتوپدی مراجعه کنید تا امکان وجود دررفتگی لگن بررسی شود.

شیوع دررفتگی لگن در نوزادان چقدر است؟

در برخی کشورها گفته می شود حدود ۱ نوزاد از هر هزار تولد به دررفتگی لگن مبتلاست. هرچند این آمار ممکن است بسته به شیوه قنداق  کردن سنتی، نحوه مراقبت از نوزاد، ژنتیک خانوادگی و شرایط بارداری متفاوت باشد. در ایران نیز متخصصان بر اهمیت معاینه دقیق نوزاد در بدو تولد و در ویزیت های دوره ای تأکید می کنند تا این مشکل زود تشخیص داده شود.

علائم دررفتگی لگن در نوزادان و بزرگسالان

علائم عمومی دررفتگی لگن

دررفتگی لگن در هر سنی ممکن است با مجموعه ای از نشانه ها همراه باشد، ازجمله:

• احساس درد در ناحیه لگن یا کشاله ران.
• احساس لق بودن یا ناپایداری مفصل.
• لنگیدن هنگام راه رفتن.
• تفاوت در طول پاها یا حالت قرارگیری آن ها.

این علائم معمولا در کودکان بزرگ تر یا بزرگسالانی دیده می شود که نوع خفیف یا پنهان دررفتگی را دیرتر تجربه کرده اند.

علائم دررفتگی لگن در نوزادان

نوزادانی که هنوز قادر به راه رفتن نیستند، علائم متفاوتی دارند. مهم ترین نشانه های دررفتگی لگن در نوزادان عبارتند از:

• چرخش یکی از پاها به سمت بیرون بیشتر از پای دیگر.
• حرکت کمتر یک پا نسبت به پای دیگر، به ویژه هنگام باز کردن پاها برای تعویض پوشک.
• وجود چین های پوستی نامتقارن در ران یا باسن.

بیشتر نوزادان مبتلا پیش از 6 ماهگی تشخیص داده می شوند. در بسیاری از نوزادان، پزشک همان لحظه تولد می تواند با معاینه اولیه، علائم اولیه را تشخیص دهد. حتی اگر در خانه چیزی احساس نکنید، پزشک در هر ویزیت دوره ای کودک، مفصل لگن را معاینه می کند تا کوچک ترین نشانه ها را از دست ندهد.

در موارد نادر، دررفتگی لگن ممکن است در سنین بالاتر، نوجوانی یا حتی بزرگسالی خود را نشان دهد، اما احتمال آن بسیار کم است.

علت دررفتگی لگن در نوزادان چیست؟

دررفتگی لگن در نوزادان زمانی ایجاد می شود که سر استخوان ران در حفره لگن قرارگیری کاملی نداشته باشد. این مشکل معمولا به دلیل کم عمق بودن حفره لگن یا شکل متفاوت سر استخوان ران ایجاد می شود.

بیشتر نوزادانی که این مشکل را دارند، از بدو تولد با این وضعیت متولد می شوند. در دوران بارداری، اگر وضعیت قرارگیری جنین به گونه ای باشد که فشار بیش ازحدی به مفصل لگن وارد شود، احتمال ایجاد دررفتگی افزایش می یابد. به همین دلیل، در برخی موارد مشاهده می شود نوزادان دوقلو یا نوزادانی که فضای کوچکی در رحم دارند بیشتر در معرض این مشکل قرار می گیرند.

از طرفی، عوامل ژنتیکی نیز نقش مهمی دارند. اگر والدین یا حتی خواهر و برادر قبلا دچار دررفتگی لگن بوده اند، احتمال بروز این مشکل در نوزاد جدید بیشتر است.

عوامل خطر دررفتگی لگن در نوزادان

هر نوزادی ممکن است با این مشکل متولد شود، اما برخی شرایط خطر را افزایش می دهند:

• دختر بودن (در مطالعات مشخص شده که احتمال دررفتگی در دختران بیشتر است).
• نخستین فرزند خانواده بودن.
• فشارهای داخل رحم که فضای کمتری به جنین می دهد.
• درگیر بودن تنها یک سمت لگن، که معمولا سمت چپ احتمال بیشتری دارد.

شناخت این عوامل کمک می کند والدین نسبت به بررسی ها و معاینات دوره ای حساس تر باشند.

عوارض دررفتگی لگن در نوزادان و بزرگسالان

اگر دررفتگی لگن درمان نشود، احتمال دررفتگی کامل در اثر ضربه های شدید (مانند سقوط یا تصادف) بالاتر می رود. چون مفصل لگن در این وضعیت از ابتدا استحکام کامل ندارد، عضلات و رباط های اطراف لگن نیز ضعیف تر و شل تر می شوند.

سایر عوارض احتمالی شامل موارد زیر است:

• پارگی لابروت لگن: آسیب به غضروف های حساس داخل مفصل لگن.
• آرتروز یا ساییدگی مفصل در سنین بالاتر به دلیل سایش مداوم غضروف ها.
• ناتوانی در حرکت طبیعی لگن و احساس دردهای مکرر یا مزمن.

خبر خوب این است که بیشتر این عوارض در صورت تشخیص به موقع و شروع درمان مناسب کاملا قابل پیشگیری هستند.

تشخیص دررفتگی لگن در نوزادان

تشخیص درست و به موقع، مهم ترین قدم در درمان موفق دررفتگی لگن در نوزادان است. پزشک با معاینه دقیق و استفاده از روش های تصویربرداری می تواند تشخیص دهد که مفصل لگن کودک در وضعیت طبیعی قرار دارد یا خیر.

اگر خودتان دچار درد لگن هستید، بسیار مهم است به پزشک بگویید اولین بار چه زمانی متوجه درد شدید و چه فعالیت هایی آن را تشدید می کند. همین جزئیات به تشخیص سریع تر کمک می کند.

در مورد نوزادان، معاینه از همان بدو تولد شروع می شود و در تمام ویزیت های دوره ای ادامه پیدا می کند. پزشک با حرکات مشخصی پاهای نوزاد را باز و بسته می کند تا هرگونه لغزندگی یا ناپایداری در مفصل را تشخیص دهد.

آزمایش های تشخیصی دررفتگی لگن در نوزادان

برای تشخیص دقیق تر دررفتگی لگن در نوزادان، پزشک ممکن است از یکی از روش های تصویربرداری زیر استفاده کند:

• سونوگرافی لگن: روش بدون درد و بدون اشعه که بهترین ابزار برای بررسی لگن نوزادان زیر 6 ماه است.
• عکس رادیولوژی (X-Ray): بیشتر برای کودکان بزرگ تر و بزرگسالان کاربرد دارد که استخوان ها شکل واضح تری پیدا کرده اند.
• سی تی اسکن (CT Scan): در موارد پیچیده تر یا قبل از جراحی برای بررسی دقیق ساختار استخوانی مفصل استفاده می شود.

این ابزارها به پزشک کمک می کند شدت دررفتگی، شکل استخوان ها و وضعیت قرارگیری مفصل را به طور کامل و دقیق ارزیابی کند.

درمان دررفتگی لگن در نوزادان

هدف اصلی درمان، جلوگیری از آسیب بیشتر، اصلاح مفصل و کاهش درد است. انتخاب نوع درمان به سن کودک، شدت دررفتگی و پاسخ او به درمان های اولیه بستگی دارد.

1- استفاده از بریس یا کمربند مخصوص

یکی از رایج ترین روش های درمان دررفتگی لگن در نوزادان، استفاده از بریس یا هارنس مخصوص است. این وسیله پاهای نوزاد را در موقعیت مناسب نگه می دارد تا سر استخوان ران در جای صحیح خود رشد کند.

• نوزادانی که زیر 6 ماه هستند معمولا با این روش به طور کامل درمان می شوند.
• استفاده از هارنس معمولا چند ماه ادامه دارد.
• در این مدت حرکات کودک کنترل شده و لگن فرصت کافی برای شکل گیری درست پیدا می کند.

2- فیزیوتراپی

در کودکانی که نیاز به تمرینات حمایتی دارند یا در بزرگسالانی که دچار دررفتگی خفیف یا درد لگن هستند، فیزیوتراپی نقش مهمی دارد. فیزیوتراپیست تمریناتی برای:

• تقویت عضلات اطراف لگن
• افزایش انعطاف پذیری
• کاهش درد و جلوگیری از آسیب های بعدی

به شما آموزش می دهد.

3- جراحی دررفتگی لگن

اگر درمان های اولیه نتیجه ندهند، پزشک ممکن است جراحی را پیشنهاد کند. نوع جراحی بر اساس شدت دررفتگی انتخاب می شود:

• استئوتومی لگن: جراحی برای تغییر شکل یا زاویه استخوان ها و قرار دادن مفصل در حالت صحیح.
• آرتروسکوپی لگن: روش کم تهاجمی برای ترمیم آسیب های داخلی مفصل مثل پارگی غضروف.
• تعویض کامل مفصل (آرتروپلاستی): برای موارد شدید و همراه با آرتروز در بزرگسالان.

پزشک جراح همه مراحل، مراقبت های پس از عمل و مدت زمان بهبودی را به شما توضیح خواهد داد.

پیش آگهی و آینده دررفتگی لگن در نوزادان

خبر خوب این است که بیشتر نوزادانی که درمان را در ماه های اول شروع می کنند، هیچ عارضه طولانی مدتی نخواهند داشت. پس از چند ماه استفاده از بریس، مفصل لگن رشد طبیعی خود را ادامه می دهد و کودک کاملا به روند عادی زندگی برمی گردد.

در بزرگسالان، پس از درمان های مناسب و رعایت توصیه های پزشک، بیشتر افراد می توانند به فعالیت های روزمره خود بازگردند.

پیشگیری از دررفتگی لگن در نوزادان

دررفتگی لگن در نوزادان معمولا قابل پیشگیری نیست، چرا که بیشتر موارد در دوران جنینی یا بر اساس ساختار بدن اتفاق می افتد. اما می توان شرایطی ایجاد کرد که لگن کودک فشار کمتری تحمل کند:

• از قنداق  کردن تنگ که پاها را کاملا بسته و صاف نگه می دارد خودداری کنید.
• هنگام حمل نوزاد، او را در حالتی قرار دهید که پاها آزادتر باشند و زاویه طبیعی خود را داشته باشند.
• با پزشک درباره روش های صحیح نگهداری و تقویت لگن صحبت کنید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر خودتان دچار درد لگن هستید که بعد از چند روز استراحت بهتر نمی شود، یا اگر در کودک تان علائمی مانند محدودیت حرکت پاها، چرخش غیرطبیعی پا یا چین های نامتقارن پوستی می بینید، بهتر است سریع به پزشک مراجعه کنید.

در موارد اورژانسی، مثل احتمال دررفتگی کامل مفصل، باید بدون تأخیر به اورژانس مراجعه شود. هرگز تلاش نکنید مفصل را خودتان جا بیندازید، زیرا خطر آسیب جدی وجود دارد.

سؤال های مهمی که می توانید از پزشک بپرسید

• آیا کودک من دررفتگی لگن دارد یا مشکل دیگری وجود دارد؟
• هر چند وقت یک بار باید مفصل لگن او معاینه شود؟
• چه روش درمانی برای کودک من مناسب است؟
• آیا نیاز به جراحی وجود دارد؟
• مراحل درمان چقدر طول می کشد و در این مدت چه مراقبت هایی لازم است؟

این سؤال ها باعث می شود تصویر دقیق تری از روند درمان و نیازهای کودک تان داشته باشید.

آیا راه رفتن برای دررفتگی لگن خوب است؟

در بزرگسالانی که دچار دررفتگی خفیف لگن هستند، پیاده روی و حرکات سبک مفید است، اما باید طبق توصیه پزشک انجام شود. نکات مهم:

• از فعالیت های سنگین یا حرکاتی که درد را افزایش می دهد خودداری کنید.
• تمرینات تقویتی و کششی تحت نظر فیزیوتراپیست بسیار کمک کننده است.
• اگر هرگونه درد جدید یا تشدید درد داشتید، فعالیت را متوقف کنید.

سخنی از نی نی تینی

شنیدن اینکه نوزادتان از زمان تولد مشکل مفصلی دارد، ممکن است ترسناک باشد، اما دررفتگی لگن در نوزادان یکی از بیماری هایی است که بیشترین میزان موفقیت درمان را دارد. بیشتر کودکان تنها با استفاده از بریس بهبودی کامل پیدا می کنند و در آینده مشکلی نخواهند داشت.

پزشک در تمام ویزیت های دوره ای لگن کودک را بررسی می کند تا کوچک ترین موارد را زود تشخیص دهد. پس اگر نگرانی یا سوالی دارید، حتما از او بپرسید و منتظر نمانید تا علائم شدیدتر شود.