درد پا در کودکان یکی از نگرانی های رایج والدین است که گاهی ساده به نظر می رسد اما در واقع می تواند نشانه ای از تغییرات رشد، آسیب ها یا حتی مشکلات ساختاری پا باشد. بسیاری از کودکان در دوران رشد، از ناراحتی یا درد در پا، مچ یا پاشنه شکایت می کنند، اما والدین به دلیل تصور طبیعی بودن این موضوع، آن را نادیده می گیرند.
واقعیت این است که هر نوع درد مداوم یا تکرارشونده در پا، به بررسی نیاز دارد. در این مقاله، با پنج علت اصلی درد پا در کودکان آشنا می شوید و یاد می گیرید چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید.
5 علت اصلی درد پا در کودکان
1. دردهای رشدی یا درد رشد پا در کودکان
یکی از شایع ترین دلایل درد پا در کودکان، دردهای رشدی است. این نوع درد معمولا در دوران رشد سریع کودک رخ می دهد و در ساق پا، مچ و کف پا احساس می شود. درد اغلب در ساعات عصر و شب ظاهر شده و صبح از بین می رود.
دلیل علمی مشخصی برای این درد وجود ندارد، اما پزشکان معتقدند تغییرات در عضلات و مفاصل نسبت به رشد سریع استخوان ها، باعث فشار موقت و احساس درد می شود. این دردها معمولا در هر دو پا اتفاق می افتند و در بیشتر موارد خطرناک نیستند.
چطور دردهای رشدی را تسکین دهیم؟
- ماساژ آرام پاها قبل از خواب.
- قرار دادن حوله گرم روی ناحیه درد.
- استفاده از کفش های نرم و مناسب اندازه پا.
- تشویق کودک به انجام حرکات کششی ملایم روزانه.
اگر درد با تورم، قرمزی یا محدودیت حرکتی همراه است، حتما به پزشک مراجعه کنید؛ زیرا ممکن است مشکل دیگری مانند التهاب مفصل یا کمبود ویتامین D وجود داشته باشد.
2. کفش های نامناسب و تأثیر آن بر درد پا در کودکان
کفش ها نقش بسیار مهمی در سلامت پا دارند. بسیاری از موارد درد پا در کودکان به دلیل پوشیدن کفش هایی است که بیش از حد تنگ، گشاد یا نامتناسب با فرم پای کودک هستند.
پای کودکان رشد سریعی دارد؛ گاهی در عرض چند ماه اندازه پا تغییر می کند. بنابراین، پوشیدن کفش تنگ می تواند باعث تاول، پینه، انحراف انگشتان یا فرو رفتن ناخن در گوشت شود. از سوی دیگر، کفش گشاد نیز باعث لغزش پا، فشار غیرطبیعی به قوس پا و در نتیجه درد در ناحیه کف یا پاشنه می شود.
توصیه های کاربردی برای والدین:
- هر سه تا چهار ماه یک بار اندازه پای کودک را بررسی کنید.
- از خرید کفش های بزرگ تر برای “استفاده طولانی تر” پرهیز کنید.
- کف کفش باید نرم، انعطاف پذیر و دارای قوس مناسب باشد.
- اجازه دهید کودک چند دقیقه با کفش جدید راه برود تا راحتی آن را امتحان کند.
3. بیماری سیور یا التهاب پاشنه در کودکان
بیماری سیور در کودکان (Sever’s Disease) یکی از دلایل تخصصی درد پا در کودکان به ویژه در ناحیه پاشنه است. این بیماری بیشتر در سنین 8 تا 14 سال، یعنی در دوره رشد سریع استخوان ها دیده می شود. علت آن التهاب صفحه رشد پاشنه در اثر فشار یا استفاده زیاد از پا است.
کودکانی که در فعالیت هایی مانند دویدن، فوتبال، بسکتبال یا ژیمناستیک شرکت می کنند، بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند. البته حتی کودکان کم تحرک هم ممکن است دچار آن شوند، به خصوص اگر کفش تخت و بدون پشتیبانی قوس پا بپوشند.
نشانه ها و درمان:
- درد در پاشنه، به ویژه هنگام دویدن یا پریدن.
- لنگیدن یا راه رفتن روی انگشتان پا برای کاهش فشار بر پاشنه.
- حساسیت به لمس در قسمت عقب پا.
درمان معمولا شامل استراحت، استفاده از یخ، حرکات کششی ساق پا و کفش مناسب است. در موارد شدید، پزشک ممکن است فیزیوتراپی یا پد مخصوص پاشنه را تجویز کند.
4. ناهنجاری های ساختاری پا در کودکان
برخی از کودکان با ساختار خاصی در پا به دنیا می آیند که ممکن است باعث درد و ناراحتی شود. ناهنجاری های متداول عبارتند از:
- کف پای صاف (Flat Feet)
در این وضعیت، قوس کف پا به خوبی شکل نگرفته است و کل کف پا با زمین تماس دارد. این حالت می تواند باعث خستگی و درد پا در کودکان شود، به ویژه پس از پیاده روی طولانی. در بسیاری از موارد، با رشد کودک به تدریج برطرف می شود.
- پا چنبری (Clubfoot)
نوعی ناهنجاری مادرزادی است که در آن پا به سمت داخل و پایین می چرخد. تشخیص زودهنگام پس از تولد و درمان با گچ گیری یا فیزیوتراپی، معمولا نتیجه بسیار خوبی دارد.
- چرخش پا به داخل یا خارج
برخی کودکان هنگام راه رفتن، پاهایشان به داخل یا خارج متمایل است. این حالت معمولا ناشی از سفتی عضلات یا فرم استخوانی پا یا ران است. اگر با رشد اصلاح نشد، باید حتما توسط متخصص ارتوپد اطفال بررسی شود.
توجه داشته باشید که ناهنجاری های ساختاری اگر درمان نشوند، می توانند منجر به درد پا در کودکان در سنین بالاتر شوند.
5. آسیب های فیزیکی و ورزشی
کودکان به طور طبیعی فعال و پرجنب وجوش اند، بنابراین آسیب های ناشی از بازی، ورزش یا افتادن، یکی از شایع ترین علل درد پا در کودکان است. پیچ خوردگی مچ پا، ضرب دیدگی انگشتان، رگ به رگ شدن و حتی شکستگی های خفیف ممکن است علت درد باشند.
کودکانی که در ورزش های رقابتی مانند فوتبال یا بسکتبال شرکت دارند، باید تحت نظر مربی و پزشک از نظر شدت تمرین، نوع کفش و سطح زمین کنترل شوند تا از بروز آسیب های استرسی جلوگیری شود.
نشانه هایی که نباید نادیده بگیرید:
- تورم یا کبودی در اطراف مچ یا انگشتان.
- ناتوانی در راه رفتن یا گذاشتن وزن روی پا.
- درد مداوم بیش از 24 ساعت.
در چنین مواردی مراجعه فوری به پزشک ضروری است تا از آسیب های جدی تر مانند شکستگی جلوگیری شود.
مراقبت از پاهای کودک، پایه سلامت آینده
پاها اساس حرکت و رشد کودک هستند. هرچقدر کودک شما فعال تر باشد، اهمیت سلامت پاهایش بیشتر می شود. درد پا در کودکان اگر نادیده گرفته شود، می تواند باعث تغییر در فرم راه رفتن و مشکلات ماندگار در ستون فقرات و زانو شود.
برای پیشگیری از مشکلات درد پا در کودکان باید:
- مراقب نحوه راه رفتن کودک باشید.
- اجازه ندهید مدت طولانی با کفش نامناسب راه برود.
- بعد از بازی یا ورزش، پاهای کودک را بررسی کنید.
- اگر هرگونه درد تکرارشونده مشاهده کردید، حتما به پزشک متخصص پا یا ارتوپد اطفال مراجعه کنید.
سلامت پاهای کودک یعنی آینده ای فعال و شاد برای او.
سخنی از نی نی تینی
درد پا در کودکان همیشه نباید نادیده گرفته شود، زیرا می تواند نشانه ای از رشد طبیعی یا گاهی وجود یک مشکل ساختاری یا آسیب باشد. با دقت به علائم، انتخاب کفش مناسب، و مراجعه به پزشک در صورت تداوم درد پا در کودکان، می توان از بروز عوارض جدی پیشگیری کرد. مراقبت به موقع از پاهای کودک، یعنی سرمایه گذاری بر سلامت و تحرک او در آینده.
اگر فرزند شما هم از درد پا در کودکی شکایت دارد یا هنگام راه رفتن احساس ناراحتی می کند، حتما تجربه خود را در بخش دیدگاه ها با دیگر والدین به اشتراک بگذارید. همچنین می توانید پرسش های خود را درباره درد پا، رشد یا مشکلات ساختاری پا مطرح کنید تا با راهنمایی علمی پاسخ داده شود. مراقبت از پاهای کوچک کودکان، یعنی گامی بزرگ برای آینده ای سالم تر.
