دردهای قاعدگی (دیسمنوره)

دیسمنوره» اصطلاح پزشکی برای توصیف دوره های قاعدگی همراه با درد و انقباض های رحمی است. این درد به دلیل انقباضات عضلات رحم برای بیرون ریختن لایه داخلی آن به وجود می آید. معمولا درد درست قبل از شروع پریود آغاز شده و بعد از چند روز کاهش پیدا می کند.
اگر علت مشخصی برای این دردهای قاعدگی پیدا نشود، به آن دیسمنوره اولیه گفته می شود. اما اگر دلیل آن بیماری هایی مانند اندومتریوز یا مشکلات دیگر دستگاه تناسلی باشد، به آن دیسمنوره ثانویه گفته می شود. در این مقاله در مورد این مشکل خانم ها و راهکارهای درمان آن توضیح خواهیم داد.

دیسمنوره چیست؟

همان نام پزشکی برای دردهای قاعدگی است. در این حالت علاوه بر انقباضات و درد در ناحیه شکم، ممکن است علائمی مانند حالت تهوع، خستگی شدید و حتی اسهال هم داشته باشید. معمولا بیشتر خانم ها درست یک روز قبل از پریود یا در همان روز اول خونریزی بیشترین گرفتگی را تجربه می کنند. در اغلب موارد، این دردها بعد از دو یا سه روز به تدریج برطرف می شوند.

تجربه درد خفیف تا متوسط در این دوران طبیعی است. اما برای بعضی افراد شدت دردهای قاعدگی آنقدر زیاد است که فعالیت های روزانه شان مختل می شود و حتی نمی توانند کارهایی که دوست دارند انجام دهند. خوشبختانه با استفاده از داروها و همچنین روش های کاهش دردهای قاعدگی مثل مصرف دمنوش های گیاهی، گرم کردن ناحیه شکم یا انجام حرکات کششی سبک می توان تا حد زیادی این درد را کنترل کرد.

انواع دیسمنوره

دیسمنوره اولیه

همان دردهای تکراری پریود است که علت پزشکی خاصی ندارند. این درد معمولا از یک یا دو روز قبل از شروع خونریزی آغاز می شود یا درست در همان روز شروع پریود ظاهر می گردد. شدت درد می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و در قسمت پایین شکم، کمر یا حتی ران ها احساس شود. در بیشتر مواقع این دردها بعد از دو تا سه روز کاهش پیدا می کنند. این دردها شایع ترین نوع دردهای قاعدگی است و بسیاری از دختران و زنان جوان آن را تجربه می کنند.

دیسمنوره ثانویه

اگر علت این دردها وجود بیماری یا عفونت در اندام های تناسلی باشد، این حالت دیسمنوره ثانویه نام دارد. در این شرایط، درد معمولا زودتر از پریود شروع شده و مدت طولانی تری ادامه دارد. برای مثال، ممکن است چند روز قبل از خونریزی دچار درد شوید و این وضعیت تا پایان پریود ادامه داشته باشد. این نوع کمتر شایع است اما معمولا شدت آن بیشتر است و نیاز به بررسی پزشکی دقیق تری دارد.

آیا دردهای قاعدگی طبیعی است؟

داشتن کمی درد در دوران پریود کاملا طبیعی است. آمارها نشان می دهد که حدود 60 درصد خانم ها گرفتگی های خفیف را تجربه می کنند. اما بین 5 تا 15 درصد افراد دردهای شدیدی دارند که حتی باعث می شود فعالیت های روزمره شان مختل شود. البته کارشناسان باور دارند که این آمار واقعی بیشتر از این است، چون بسیاری از خانم ها اصلا دردهای قاعدگی خود را به پزشک گزارش نمی کنند.

در اغلب موارد، شدت این دردها با افزایش سن کاهش پیدا می کند. همچنین بعد از زایمان، دردها می توانند خفیف تر شوند و بسیاری از زنان گزارش کرده اند که گرفتگی هایشان پس از بچه دار شدن کمتر شده است.

علل و دلایل دسمنوره

علت اصلی دردهای شدید پریودی چیست؟

این دردها به دلیل افزایش سطح ماده ای به نام پروستاگلاندین رخ می دهد. این ماده باعث می شود رحم منقبض شود تا بتواند لایه داخلی خود را دفع کند. در دوران قاعدگی، میزان پروستاگلاندین در بدن بیشتر می شود و همین باعث انقباضات قوی تر رحم می گردد. این همان درد و ناراحتی است که در شکم و کمر حس می کنید.
با شروع خونریزی، سطح پروستاگلاندین کاهش پیدا می کند و به همین دلیل بعد از چند روز درد هم کمتر می شود.

چرا بعضی افراد درد بیشتری دارند؟

دردی که تجربه می کنید نتیجه انقباض و شل شدن ماهیچه های رحم است. هنوز دلیل قطعی اینکه چرا بعضی افراد درد بیشتری نسبت به بقیه دارند مشخص نیست، اما یکی از احتمالات سطح بالاتر پروستاگلاندین در بدن آنهاست. در عین حال، بدن هر فرد ویژگی های خاص خود را دارد و همین تفاوت ها می تواند شدت این دردها را متفاوت کند.

علائم

نشانه های دیسمنوره شامل موارد زیر هستند:

• درد مبهم، تیرکشنده یا ضربانی در ناحیه شکم (گاهی بسیار شدید).
• احساس فشار در قسمت تحتانی شکم.
• درد در نواحی لگن، کمر یا ران های داخلی.
• علائم همراه مثل حالت تهوع، سرگیجه، بی حالی یا سردرد.

این علائم معمولا 24 تا 48 ساعت قبل از پریود شروع شده و تا حدود 48 ساعت پس از آغاز خونریزی ادامه دارند.

دیسمنوره ثانویه و علل آن

دردهای ناشی از دیسمنوره ثانویه معمولا به دلیل مشکلات جدی تر دستگاه تناسلی رخ می دهند، از جمله:

• اندومتریوز: وضعیتی که بافت داخلی رحم در خارج از رحم رشد می کند. این بافت ها هنگام پریود خونریزی می کنند و باعث التهاب، درد و ایجاد چسبندگی می شوند.
• آدنومیوز: شرایطی که در آن بافت داخلی رحم وارد دیواره عضلانی رحم می شود. این مسئله می تواند باعث بزرگ شدن غیرطبیعی رحم، خونریزی های غیرعادی و درد شدید شود.
• فیبروم های رحمی (تومورهای خوش خیم): رشدهای غیرسرطانی که می توانند در داخل یا اطراف رحم ایجاد شوند.
• عفونت لگنی (PID): عفونت باکتریایی که از رحم آغاز شده و به سایر اندام های تناسلی گسترش می یابد. این عفونت می تواند درد شکمی یا درد هنگام رابطه جنسی ایجاد کند.
• تنگی دهانه رحم: باریک شدن دهانه رحم به دلایلی مانند جراحی یا درمان های پزشکی دیگر.
• مشکلات مادرزادی: بعضی اختلالات مادرزادی مانند شکل غیرطبیعی رحم یا مشکلات تخمدان و لوله های فالوپ نیز می توانند علت درد باشند.

چه کسانی بیشتر در معرض این دردها قرار دارند؟

برخی عوامل احتمال ابتلا به این نوع دردها را بیشتر می کنند، از جمله:

• شروع پریود پیش از 12 سالگی.
• سن کمتر از 20 سال.
• خونریزی های شدید یا پریودهایی که بیش از 7 روز طول می کشند.
• مصرف سیگار.
• داشتن والدینی (مادر یا خواهر) که خودشان سابقه دیسمنوره دارند.

عوارض احتمالی دردهای پریودی

به طور کلی، خود دردهای پریودی به جز مختل کردن زندگی روزمره، عوارض مستقیمی ایجاد نمی کنند. اما اگر یک بیماری زمینه ای دلیل دردهای قاعدگی باشد، احتمال بروز عوارض جدی وجود دارد. برای مثال، مشکلاتی مانند اندومتریوز یا عفونت لگنی (PID) می توانند باعث ناباروری یا حتی بارداری خارج از رحم شوند. به همین دلیل بسیار مهم است که در صورت تجربه دردهای غیرطبیعی، حتما به پزشک مراجعه کنید تا علت اصلی درد مشخص شود.

تشخیص و آزمایش ها

چگونه بفهمم درد قاعدگی طبیعی است یا دیسمنوره؟

اگر دردهای شما شدیدتر از حالت معمول است یا بیش از سه روز ادامه دارد، باید با یک پزشک یا متخصص زنان مشورت کنید. هر دو نوع دیسمنوره (اولیه و ثانویه) قابل درمان هستند و تشخیص دقیق می تواند به انتخاب روش های درست درمانی کمک کند.

پزشک ابتدا از شما درباره علائم و الگوی چرخه قاعدگی تان می پرسد. سپس یک معاینه لگنی انجام می دهد. در این معاینه، پزشک انگشتان دستکش دار خود را داخل واژن قرار می دهد و همچنین از وسیله ای به نام اسپکولوم استفاده می کند تا دهانه رحم و دیواره واژن را بهتر ببیند. ممکن است نمونه کوچکی از ترشحات واژینال هم برای آزمایش گرفته شود. هدف از این بررسی ها این است که مشخص شود آیا بیماری خاصی باعث درد پریود شما شده یا خیر. اگر علت خاصی پیدا نشود، تشخیص پزشک دیسمنوره اولیه خواهد بود.

اما اگر پزشک به دیسمنوره ثانویه مشکوک باشد (یعنی وجود بیماری دیگری دلیل درد باشد)، لازم است آزمایش های تکمیلی انجام دهید. این آزمایش ها می توانند رحم و سایر اندام های تناسلی را با دقت بیشتری نشان دهند، مثل:

• سونوگرافی: با استفاده از امواج صوتی تصاویر رحم، تخمدان ها و دیگر اندام های تناسلی به دست می آید.
• هیستروسکوپی: یک لوله باریک و دارای دوربین وارد رحم می شود تا داخل رحم روی صفحه نمایش قابل مشاهده باشد.
• لاپاراسکوپی: پزشک چند برش کوچک روی شکم ایجاد می کند و با استفاده از لوله ای باریک که سر آن دوربین و نور وجود دارد، اندام های لگنی را مشاهده می کند.

اگر نتایج نشان دهند که یک بیماری زمینه ای باعث این دردهای شدید شده است، پزشک درباره روش های درمانی با شما صحبت خواهد کرد.

مدیریت و درمان

روش های کاهش دردهای قاعدگی

چندین راهکار برای تسکین این دردها وجود دارد. بسته به شدت درد، می توان از داروها یا روش های خانگی کمک گرفت.

داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)

اولین گزینه درمانی برای این دردهای شدید معمولا همین داروها هستند. داروهایی مثل ایبوپروفن یا ناپروکسن که بدون نسخه هم در داروخانه ها موجودند، با کاهش سطح پروستاگلاندین در بدن، شدت انقباضات رحمی و درد را کم می کنند. توصیه می شود این داروها را درست در همان ابتدای شروع گرفتگی مصرف کنید. اگر به دلایلی نمی توانید NSAIDs مصرف کنید، استامینوفن می تواند جایگزین مناسبی باشد.

پزشک هم در صورت نیاز می تواند دوز بالاتر یا داروهای قوی تر ضدالتهاب را برای شما تجویز کند.

داروهای هورمونی

روش دیگر، استفاده از داروهای هورمونی مانند قرص های ضدبارداری، پچ های پوستی یا حلقه های واژینال است. این داروها با تنظیم سطح هورمون ها باعث کاهش خونریزی و در نتیجه کاهش درد می شوند. بسیاری از زنان پس از مصرف این داروها، دردهای خفیف تری را تجربه می کنند.

روش های غیر دارویی برای تسکین دردهای قاعدگی

اگر نمی خواهید دارو مصرف کنید یا به دنبال روش های مکمل هستید، می توانید از این راهکارها استفاده کنید:

• استفاده از کیسه آب گرم یا پد حرارتی روی شکم و کمر.
• استراحت بیشتر و خواب کافی.
• پرهیز از مصرف کافئین (مثل قهوه و نوشابه های انرژی زا).
• پرهیز از کشیدن سیگار و مصرف الکل.
• ماساژ ناحیه شکم و کمر برای کاهش تنش عضلانی.
• انجام ورزش های سبک و منظم؛ تحقیقات نشان داده زنانی که ورزش می کنند درد کمتری دارند.

اگر علت دردهای قاعدگی شما دیسمنوره ثانویه باشد، درمان بر اساس بیماری زمینه ای انجام می شود و ممکن است شامل داروهای هورمونی، داروهای دیگر یا حتی جراحی باشد.

روش های طبیعی و جایگزین

بسیاری از زنان به دنبال درمان های طبیعی برای تسکین دردهای قاعدگی هستند. مطالعات هنوز نتیجه قطعی درباره این روش ها نداده اند، اما بعضی از روش های رایج شامل:

• یوگا و حرکات کششی.
• طب سوزنی و فشار درمانی.
• تمرینات آرام سازی و تنفس عمیق.
• مصرف غذاهای ضدالتهاب مثل سبزیجات برگ سبز، زنجبیل، مغزها و نوشیدن چای سبز.
• مصرف مکمل هایی مثل ویتامین D یا منیزیم که می توانند به کاهش التهاب کمک کنند.

پیشگیری

به طور کامل نمی توان از این گرفتگی ها جلوگیری کرد. اما داشتن رژیم غذایی متعادل، فعالیت بدنی منظم و سبک زندگی سالم می تواند شدت دردهای قاعدگی را کاهش دهد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر درد پریود شما آنقدر شدید است که نمی توانید کارهای روزمره مثل رفتن به مدرسه یا محل کار را انجام دهید، باید حتما با پزشک مشورت کنید. درد خفیف طبیعی است، اما دردهای شدید نیازمند درمان هستند.

پیگیری و یادداشت کردن تاریخ پریود و شدت درد می تواند کمک بزرگی باشد. اگر متوجه شدید علائم دیگری مثل سردردهای مداوم یا خونریزی های سنگین دارید، حتما آن ها را هم ثبت کرده و به پزشک اطلاع دهید.

پزشک معمولا از شما می پرسد:

• اولین بار چه زمانی پریود شدید؟
• علائم چقدر طول می کشند؟
• آیا فعالیت جنسی دارید؟
• آیا افراد دیگری در خانواده تان مشکلات مشابهی داشته اند؟

سخنی از نی نی تینی

مقداری درد و ناراحتی در دوران قاعدگی طبیعی است. اما اگر دچار دردهای بسیار شدید می شوید، لازم نیست در سکوت رنج بکشید. روش های زیادی برای تسکین دردهای قاعدگی وجود دارد؛ از داروهای ساده تا روش های طبیعی. مهم این است که درباره دردهای خود با پزشک صحبت کنید تا بهترین روش درمانی برای شما انتخاب شود.