خونریزی گوارشی در کودکان

والد بودن سفری پر از تجربه های غیرمنتظره است، به ویژه زمانی که فرزندتان بیمار می شود. یکی از ترسناک ترین موقعیت هایی که والدین ممکن است با آن روبه رو شوند، مشاهده خون در مدفوع یا استفراغ کودک است. این وضعیت، که به آن خونریزی گوارشی در کودکان گفته می شود، می تواند از علل ساده تا موارد خطرناک را شامل شود.

براساس بررسی های پزشکی، حدود شش نفر از هر صد کودک که به بخش گوارش مراجعه می کنند، درجاتی از خونریزی گوارشی در کودکان را دارا هستند. علت این مشکل می تواند از موارد بی ضرر مانند بلعیدن خون پس از خون دماغ گرفته تا بیماری های جدی تر مانند زخم در معده یا روده متغیر باشد.

نشانه های خونریزی گوارشی در کودکان ممکن است شامل مواردی مانند وجود رد خون در مدفوع، رنگ پریدگی، یا استفراغ خونی باشد. خون در استفراغ ممکن است قرمز روشن باشد یا ظاهری تیره شبیه تفاله قهوه داشته باشد. در صورت بی توجهی به این علائم، خونریزی گوارشی در کودکان می تواند منجر به کم خونی، شوک و در موارد نادر حتی مرگ شود.

تشخیص سریع و دقیق در این شرایط حیاتی است. متخصصان گوارش کودکان در مراکز درمانی معتبر، با همکاری تیم های پزشکی مختلف، در تلاش اند با استفاده از پایگاه های داده مشترک، تشخیص این بیماری را دقیق تر کرده و درمان را سریع تر آغاز کنند تا کودکان زودتر بهبود یابند.

در قدم اول، بسیار مهم است که والدین با دقت به علائم فرزند خود توجه کرده و با پزشک مشورت کنند تا منبع خونریزی و علت آن مشخص شود.

علائم خونریزی گوارشی در کودکان چیست؟

دستگاه گوارش به دو بخش اصلی تقسیم می شود:

• بخش فوقانی شامل مری، معده و ابتدای روده کوچک (دوازدهه)
• بخش تحتانی شامل روده بزرگ، راست روده و مقعد

اگرچه علائم در هر دو بخش ممکن است مشابه باشند، اما خونریزی در بخش فوقانی دستگاه گوارش معمولا شدیدتر و نگران کننده تر است.

در صورتی که کودک شما هر یک از علائم زیر را دارد، بهتر است در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید:

• درد یا گرفتگی شکم
• استفراغ قرمز و خونی
• استفراغ تیره یا قهوه ای که شبیه تفاله قهوه است
• اسهال مکرر
• احساس ضعف و خستگی
• رنگ پریدگی پوست (که می تواند نشانه کم خونی ناشی از فقر آهن باشد)
• تنگی نفس یا نفس نفس زدن
• مدفوع سیاه، قیری یا تیره رنگ (گاهی همراه با بوی نامطبوع)

اما اگر این علائم همراه با نشانه های شدیدتر یا خطرناک تر زیر باشند، باید فورا با پزشک یا اورژانس تماس بگیرید:

• بی قراری شدید یا گریه هایی که با هیچ چیز آرام نمی شود
• ادامه خونریزی از دهان یا مقعد
• تب بالا (بیش از 38 درجه سانتی گراد)
• علائم کم آبی بدن مانند خشکی دهان، تشنگی زیاد، گریه بدون اشک، یا کاهش دفعات ادرار
• سرگیجه یا سیاهی رفتن چشم ها
• خواب آلودگی بیش از حد یا پاسخ ندادن به صدا و تماس

نکته مهم:
گاهی والدین ممکن است تصور کنند که هر خونریزی در مدفوع نشانه بیماری خطرناک است؛ اما همیشه این طور نیست. برخی از دلایل مانند شقاق مقعدی (ترک کوچک در ناحیه مقعد) به دلیل یبوست یا سفتی مدفوع ایجاد می شود و با درمان ساده برطرف خواهد شد. با این حال، بررسی پزشکی برای اطمینان از سلامت کودک ضروری است.

7 علت شایع خونریزی گوارشی در کودکان و روش های درمان آن

پزشکان معمولا با بررسی علائم کودک، معاینه فیزیکی و گفت وگو با والدین می توانند علت اصلی خونریزی گوارشی در کودکان را بدون نیاز به آزمایش های گسترده شناسایی کنند. برای مثال، پزشک ممکن است درباره عادات دفع، غذاهایی که کودک از آن ها پرهیز می کند، دفعات بروز علائم و عواملی که باعث بهبود حال او می شود سؤال کند.

بر اساس این اطلاعات، معمولا یکی از هفت علت رایج زیر به عنوان عامل خونریزی گوارشی در کودکان تشخیص داده می شود.

1. یبوست (Constipation)

یبوست شایع ترین علت خونریزی گوارشی در بخش پایینی دستگاه گوارش کودکان است. زمانی که مدفوع کودک سفت یا خشک باشد، ممکن است هنگام خروج، پوست نازک ناحیه مقعد را پاره کند (شقاق مقعدی) و باعث خونریزی شود.

در کوتاه مدت، مصرف ملین های خفیف یا نرم کننده مدفوع می تواند کمک کننده باشد. در بلندمدت، باید فیبر غذایی را افزایش داد (مثل میوه ها، سبزی ها، نان سبوس دار) و مصرف مایعات را بیشتر کرد تا حرکات روده منظم شوند.

برخی از کودکان که برای مدت طولانی از درد یا نفخ ناشی از یبوست رنج برده اند، ممکن است دچار ترس از رفتن به دستشویی شوند. در این موارد، پزشک ممکن است مشاوره روان شناسی یا بازی درمانی را برای کاهش اضطراب و عادت دهی مجدد پیشنهاد کند.

2. زخم های گوارشی (Ulcers)

زخم ها یا التهاب های پوشش داخلی معده و روده، از شایع ترین علل خونریزی گوارشی در بخش فوقانی هستند. یکی از عوامل اصلی ایجاد زخم، عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori) است که معمولا از طریق تماس فردی یا مصرف آب و غذای آلوده منتقل می شود.

مصرف طولانی مدت داروهای ضدالتهاب مانند ایبوپروفن یا آسپیرین نیز می تواند با آسیب به دیواره محافظ معده، منجر به زخم شود.

علاوه بر خونریزی، زخم معده ممکن است باعث درد در قفسه سینه، سوزش معده، آروغ زدن یا احساس سوزش در ناحیه مرکزی شکم شود. درمان معمولا شامل داروهای آنتی بیوتیک برای از بین بردن عفونت و داروهای ضداسید برای کاهش ترشح اسید معده است.

3. دیورتیکول مکل (Meckel’s diverticulum)

دیورتیکول مکل نوعی برجستگی کوچک یا کیسه اضافی در روده کودک است که در دوران رشد جنینی به طور کامل جذب نشده است. این بافت ممکن است حاوی سلول های معده باشد که اسید تولید می کنند و موجب خونریزی بدون درد از مقعد می شوند.

بیشتر کودکان مبتلا قبل از 10 سالگی تشخیص داده می شوند. درمان معمولا شامل جراحی کوچک برای برداشتن بافت اضافی است که نتایج آن بسیار موفقیت آمیز است.

4. آلرژی غذایی (Food allergies)

در نوزادان و کودکان خردسال، آلرژی غذایی می تواند باعث کولیت یا التهاب روده شود. این واکنش معمولا ناشی از پروتئین های موجود در شیر گاو یا سویا است که ممکن است از طریق شیر مادر یا شیرخشک وارد بدن نوزاد شود.

علاوه بر این، غذاهایی مانند تخم مرغ، گندم، مغزها و ماهی نیز ممکن است موجب تحریک دستگاه گوارش شوند. علائم این نوع آلرژی شامل تهوع، استفراغ، اسهال، بی اشتهایی و خون در مدفوع است.

درمان شامل حذف غذاهای آلرژن از رژیم غذایی مادر یا کودک، مصرف داروهای ضدالتهاب و ترمیم کننده مخاط روده و در موارد خاص، مشاوره تغذیه ای است.

5. گاستریت (Gastritis)

گاستریت به معنی التهاب یا تحریک دیواره معده است. این مشکل می تواند در اثر استرس طولانی مدت، استفراغ مکرر، عفونت های باکتریایی، بیماری های خودایمنی (مثل دیابت یا اختلالات تیروئید) یا مصرف بعضی داروها مانند داروهای ضدالتهاب و کورتون ها ایجاد شود.

در خردسالان، حتی بلعیدن اجسام غیرخوراکی مثل باتری یا سکه نیز ممکن است موجب التهاب معده شود. علائم گاستریت شامل درد شکم، نفخ، سوءهاضمه، از دست دادن اشتها و خونریزی گوارشی است.

درمان بر پایه داروهای ضداسید، درمان عفونت و کنترل بیماری زمینه ای است و در اغلب موارد با مراقبت مناسب کاملا قابل بهبود است.

6. بیماری التهابی روده (Inflammatory Bowel Disease)

این بیماری معمولا در کودکان مدرسه ای و نوجوانان دیده می شود و شامل دو نوع اصلی است:

• کولیت اولسراتیو (Ulcerative colitis): التهاب در پوشش داخلی روده بزرگ و راست روده ایجاد می شود.
• بیماری کرون (Crohn’s disease): بیشتر انتهای روده کوچک و ابتدای روده بزرگ را درگیر می کند اما ممکن است در هر نقطه از دستگاه گوارش ظاهر شود.

هر دو بیماری می توانند باعث اسهال خونی، درد شکم، کاهش وزن، خستگی، کمبود مواد مغذی و حتی درد مفاصل شوند. درمان معمولا شامل رژیم غذایی خاص، داروهای ضدالتهاب، و در موارد شدید جراحی است.

7. پولیپ ها (Polyps)

پولیپ ها توده های کوچک از سلول های غیرطبیعی هستند که روی دیواره روده بزرگ رشد می کنند. این وضعیت در کودکان می تواند ارثی باشد، اما معمولا خطرناک نیست. با این حال، پولیپ ها ممکن است باعث خونریزی گوارشی یا کم خونی ناشی از فقر آهن شوند.

خوشبختانه، سرطان روده بزرگ در کودکان بسیار نادر است. بیشتر پولیپ ها را می توان با کولونوسکوپی ساده و بدون نیاز به جراحی باز برداشت.

تشخیص های پیشرفته خونریزی گوارشی در کودکان

در موارد نادر که علت خونریزی گوارشی در کودکان مشخص نیست، پزشک ممکن است از تصویربرداری های پیشرفته مانند سونوگرافی، سی تی اسکن یا MRI برای بررسی ساختار دستگاه گوارش استفاده کند.

در صورت نیاز به بررسی دقیق تر، از روش های کم تهاجمی زیر کمک گرفته می شود:

• آندوسکوپی فوقانی: وارد کردن لوله باریکی با دوربین به مری و معده برای بررسی زخم ها و التهاب ها.
• کولونوسکوپی: مشاهده روده بزرگ از طریق مقعد با کمک دوربین.
• انتروسکوپی بالونی: روشی دقیق برای مشاهده بخش های عمیق تر روده با استفاده از لوله و بالون ظریف.
• کپسول آندوسکوپی: کودک کپسولی کوچک حاوی دوربین می بلعد که در طول مسیر از داخل روده عکس برداری می کند.

پزشکان با استفاده از داده های حاصل از این بررسی ها و بانک اطلاعاتی بیماران، می توانند علت خونریزی را سریع تر و دقیق تر تشخیص دهند. این امر به بهبود حال عمومی، کاهش استرس، و افزایش اعتمادبه نفس کودک کمک می کند.

سخنی از نی نی تینی

خونریزی گوارشی در کودکان اگرچه در نگاه اول می تواند بسیار نگران کننده باشد، اما در بسیاری از موارد، با تشخیص سریع، پیگیری پزشکی و مراقبت های تغذیه ای مناسب قابل درمان است. والدین باید به نشانه های هشداردهنده مانند مدفوع خونی، استفراغ تیره یا رنگ پریدگی غیرعادی توجه کنند و بدون تأخیر با پزشک متخصص اطفال مشورت نمایند.

اصلاح رژیم غذایی، مصرف کافی مایعات، پیشگیری از یبوست، و درمان به موقع عفونت ها نقش مهمی در پیشگیری از خونریزی های گوارشی و حفظ سلامت روده کودک دارند. در نهایت، همکاری والدین با پزشک و پیگیری منظم می تواند از بروز بسیاری از مشکلات جدی تر جلوگیری کند و به کودک کمک کند تا دوباره احساس آرامش و نشاط داشته باشد.