خشکی گلو در کودکان یکی از شکایت های رایج است؛ اما همیشه علت آن یک سرماخوردگی ساده نیست. گاهی مشکلاتی مانند رفلاکس، عفونت های گلو یا حتی استفاده بیش از حد از صدا می تواند منجر به این احساس آزاردهنده شود. شناخت دقیق دلایل و علائم، بهترین راه برای انتخاب درمان مناسب و جلوگیری از تکرار این مشکل در آینده است. در این مقاله در مورد علل خشکی گلو در کودکان و راهکارهای درمان توضیح خواهیم داد.
خشکی گلو در کودکان
خشکی گلو در کودکان معمولا به دلیل سرماخوردگی، کمبود نوشیدن آب یا خوابیدن با دهان باز ایجاد می شود. هرچند بسیاری از این موارد با روش های ساده خانگی بهتر می شوند، اما اگر علائم خشکی گلو در کودکان بیش از یک هفته باقی بمانند، بهتر است برای بررسی های دقیق تر به پزشک مراجعه کنید.
در ماه های سرد سال که هوا خشک تر است و ویروس ها بیشتر پخش می شوند، بسیاری از کودکان دچار گلو خشک و خارش دار می شوند.
در بیشتر مواقع، خشکی گلو در کودکان نشانه مشکلی ساده مثل خشکی هوا، سرماخوردگی یا کم آبی بدن است. توجه به علائم همراه، به شما کمک می کند بفهمید علت دقیق این مشکل چیست و آیا لازم است با پزشک تماس بگیرید یا خیر.
در ادامه، ده علت شایع علت خشکی گلو در کودکان و روش های مؤثر درمان را بررسی می کنیم.
10 مورد از مهم ترین علل خشکی گلو در کودکان
1- کم آبی بدن (دهیدراته شدن)
کم آبی بدن یکی از رایج ترین علت های خشکی گلو در کودکان است. وقتی کودک به اندازه کافی مایعات مصرف نکند یا به دلیل تب، اسهال، استفراغ یا تعریق زیاد (مثلا بعد از بازی کردن طولانی) مایعات بدنش کم شود، بزاق دهان کاهش یافته و گلو خشک می شود.
کودکان دچار کم آبی ممکن است این علائم را هم داشته باشند:
- خشکی دهان و لب ها
- تشنگی زیاد
- کاهش حجم ادرار یا تیره شدن رنگ آن
- بی حالی و خستگی
- سرگیجه یا ضعف
روش های درمان کم آبی بدن
برای رفع خشکی گلو در کودکان که ناشی از کم آبی بدن است اقدامات زیر را انجام دهید:
- بهتر است کودک در طول روز به اندازه کافی مایعات بنوشد. میزان مصرف آب بسته به سن، وزن و فعالیت کودک متفاوت است، اما معمولا متخصصان اطفال پیشنهاد می کنند بچه ها در طول روز چندین بار آب یا مایعات سالم بنوشند.
- بخشی از نیاز بدن به آب از طریق مصرف میوه ها و سبزیجات آبدار مانند هندوانه، پرتقال، خیار و سیب تأمین می شود.
- برای جلوگیری از کم آبی، از نوشیدنی های مناسب مثل آب یا محلول های مخصوص کودکان استفاده کنید.
- از نوشیدنی های کافئین دار مانند چای پررنگ یا نوشابه برای کودکان پرهیز کنید، زیرا موجب از دست رفتن بیشتر آب بدن می شوند.
نکته تکمیلی: در کودکان، کم آبی یک مسأله جدی است. اگر کودک ادرار بسیار کم دارد، بیش از حد بی حال است یا بی اشتهایی شدید دارد، مراجعه به پزشک ضروری است.
2- خوابیدن با دهان باز
اگر کودک هر روز صبح با خشکی گلو و خشکی دهان بیدار می شود، احتمال دارد شب ها با دهان باز نفس بکشد. وقتی هوا مستقیما وارد دهان شود، بزاق تبخیر شده و گلو خشک می شود.
تنفس دهانی در کودکان می تواند باعث مشکلات زیر شود:
- بوی بد دهان
- خر و پف شبانه
- احساس خستگی در طول روز
خر و پف گاهی نشانه مشکل های جدی تر مانند آپنه خواب است؛ حالتی که کودک در طول خواب چندین بار دچار توقف تنفس کوتاه می شود.
همچنین گرفتگی بینی ناشی از آلرژی، سرماخوردگی یا مشکلات ساختاری مانند انحراف تیغه بینی می تواند کودک را مجبور کند از دهان نفس بکشد.
روش های درمان تنفس دهانی
اگر خشکی گلو در کودکان به دلیل گرفتگی بینی باشد، می توان از این روش ها کمک گرفت:
- استفاده از چسب های مخصوص بینی برای باز نگه داشتن راه هوایی.
- شست وشوی بینی با محلول های نمکی که برای کودکان بی خطرند.
- اگر پزشک احتمال آپنه خواب بدهد، ممکن است از وسایل دهانی مخصوص یا روش های درمانی دیگر استفاده کند.
- در موارد خفیف، اصلاح الگوی خواب، درمان آلرژی و باز نگه داشتن بینی معمولا کافی است.
یادآوری: هر کودکی که خر و پف می کند دچار آپنه خواب نیست؛ اما اگر علائم همراه مانند پرخاشگری، خواب آلودگی روزانه یا تمرکز پایین وجود دارد، بهتر است توسط متخصص بررسی شود.
3- آلرژی یا حساسیت فصلی
آلرژی فصلی یکی از دلایل رایج خشکی گلو در کودکان است. وقتی بدن کودک با ماده ای مثل گرده گیاهان، پر حیوانات، گرد و غبار یا کپک برخورد می کند، سیستم ایمنی او واکنش بیش از حد نشان می دهد.
این واکنش باعث ترشح ماده ای به نام «هیستامین» می شود و علائم زیر بروز می کند:
- آبریزش و گرفتگی بینی
- عطسه
- خارش چشم، بینی یا پوست
- سرفه
وقتی بینی گرفته باشد، کودک از دهان نفس می کشد و همین باعث خشک شدن گلو می شود.
از طرفی، ترشحات پشت حلق (Posterior nasal drip) که در حساسیت شایع است، باعث احساس سوزش و خشکی در گلو در کودکان می شود.
روش های درمان آلرژی
برای کنترل علائم اقدامات زیر را انجام دهید:
- در فصل حساسیت، پنجره ها بسته بماند و از کولر یا تهویه مناسب استفاده شود.
- ملحفه ها هفته ای یک بار با آب گرم شسته شود.
- اتاق کودک مرتب گردگیری و جارو شود.
- رطوبت محیط کمتر از ۵۰ درصد نگه داشته شود.
- حیوانات خانگی وارد اتاق خواب کودک نشوند.
در صورت نیاز، پزشک ممکن است داروهایی مانند:
- آنتی هیستامین ها
- ضداحتقان ها
- قطره های چشمی ضدآلرژی
- یا درمان های تخصصی مانند واکسن آلرژی
را تجویز کند.
4- سرماخوردگی
سرماخوردگی یکی از شایع ترین بیماری های دوران کودکی است و می تواند باعث خشکی گلو در کودکان شود. در کنار خشکی گلو، علائم زیر نیز دیده می شود:
- آبریزش یا گرفتگی بینی
- عطسه
- سرفه
- بدن درد
- تب خفیف
روش های درمان سرماخوردگی در کودکان
- استفاده از استامینوفن یا ایبوپروفن برای کاهش درد و تب
- مصرف مایعات گرم مانند سوپ رقیق یا دمنوش های ملایم مناسب کودکان
- غرغره آب ولرم و نمک برای کودکان بزرگ تر
- استفاده از اسپری بینی سالین
- استراحت کافی
- استفاده از دستگاه بخور سرد در اتاق کودک
نکته: آنتی بیوتیک ها در سرماخوردگی که ویروسی است، هیچ اثری ندارند.
5- آنفلوآنزا
آنفلوآنزا نوعی عفونت ویروسی دستگاه تنفس است که می تواند باعث خشکی گلو در کودکان شود و علائم آن نسبت به سرماخوردگی شدیدتر است و می تواند شامل موارد زیر باشد:
روش های درمان آنفلوآنزا
اگر پزشک تشخیص دهد که آنفلوآنزا در مراحل اولیه است، ممکن است داروی ضدویروس تجویز کند.
برای کاهش خشکی گلو در کودکان و علائم دیگر اقدامات زیر را انجام دهید:
- کودک باید تا بهبود کامل استراحت کند
- نوشیدن مایعات گرم
- غرغره آب نمک
- مصرف داروهای کمکی مانند استامینوفن یا ایبوپروفن
6- رفلاکس معده یا GERD
بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) وضعیتی است که در آن اسید معده به سمت مری برمی گردد. مری همان لوله ای است که غذا را از دهان به معده منتقل می کند.
اسید معده دیواره مری را تحریک و دچار سوزش می کند و باعث بروز علائمی مانند علائم زیر شود:
- احساس سوزش در قفسه سینه (سوزش سر دل)
- سختی در بلع
- سرفهٔ خشک
- بالا آوردن مایعی ترش مزه
- گرفتگی صدا
اگر اسید تا گلو بالا بیاید، می تواند باعث احساس درد یا سوزش شود.
روش های درمان رفلاکس معده
برای کنترل GERD از این درمان ها استفاده می شود:
- آنتی اسیدها مانند Maalox، Mylanta و Rolaids برای خنثی کردن اسید معده
- مهارکننده های H2 مانند سایمتیدین (Tagamet HB) و فاموتیدین (Pepcid AC) برای کاهش تولید اسید
- مهارکننده های پمپ پروتون (PPIs) مانند لانسوپرازول (Prevacid 24) و امپرازول (Prilosec) برای مهار تولید اسید
تغییرات سبک زندگی که می توانند به کاهش علائم کمک کنند:
- حفظ وزن مناسب، چون اضافه وزن فشار بیشتری بر معده وارد می کند.
- پوشیدن لباس های گشاد و راحت.
- خوردن وعده های کوچک تر به جای سه وعدهٔ حجیم.
- بالاتر بردن سر تخت هنگام خواب برای جلوگیری از بازگشت اسید.
- ترک سیگار، زیرا سیگار سوپاپ بین معده و مری را ضعیف می کند.
- پرهیز از غذاها و نوشیدنی های محرک مانند غذاهای پرادویه یا چرب، نوشیدنی های الکلی، کافئین، شکلات، نعناع و سیر.
7- گلودرد استرپتوکوکی
گلودرد ناشی از استرپتوکوک یک عفونت باکتریایی است. در این حالت گلو معمولا بسیار دردناک است اما ممکن است احساس خشکی گلو در کودکان نیز داشته باشد.
علائم دیگر عبارت اند از:
- لوزه های قرمز و متورم
- وجود لکه های سفید روی لوزه ها
- تورم غدد لنفاوی گردن
- تب
- راش پوستی
- درد بدن
- تهوع و استفراغ
روش های درمان گلودرد استرپتوکوکی
پزشک برای درمان این نوع گلودرد، آنتی بیوتیک تجویز می کند. معمولا دو روز پس از شروع مصرف دارو، گلودرد و سایر علائم بهتر می شوند.
حتما دورهٔ کامل آنتی بیوتیک را مصرف کنید. قطع زودهنگام می تواند باعث باقی ماندن باکتری و عود بیماری شود.
برای کاهش علائم اقدامات زیر را انجام دهید:
- مصرف مُسکن های بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا استامینوفن
- غرغره آب نمک گرم
- مکیدن قرص های گلودرد
8- التهاب لوزه (تونسلیت)
تونسلیت یا التهاب لوزه یک عفونت ویروسی یا باکتریایی است که لوزه ها (دو بافت نرم در پشت گلو) را درگیر می کند.
علاوه بر گلودرد، علائم زیر نیز دیده می شود:
- لوزه های قرمز و متورم
- لکه های سفید روی لوزه ها
- تب
- تورم غدد لنفاوی گردن
- گرفتگی صدا
- بوی بد دهان
- سردرد
روش های درمان التهاب لوزه
اگر عامل بیماری باکتری باشد، پزشک آنتی بیوتیک تجویز می کند. اما نوع ویروسی معمولا طی 7 تا 10 روز خودبه خود بهبود می یابد.
اقدامات کمکی برای بهبود عبارت است از:
- نوشیدن مایعات کافی، به ویژه نوشیدنی های گرم مانند چای و سوپ
- غرغره آب نمک گرم چند بار در روز
- مصرف مُسکن های بدون نسخه مانند استامینوفن یا ایبوپروفن
- استفاده از دستگاه بخور سرد برای مرطوب کردن هوا
- مکیدن قرص های گلودرد
- استراحت کافی
9- بیماری منونوکلئوز
منونوکلئوز یا «مونو» یک بیماری ویروسی است که از طریق بزاق منتقل می شود. یکی از بارزترین علائم این بیماری، گلو درد خراش دار و آزاردهنده و همچنین خشکی گلو در کودکان است.
علائم دیگر عبارت است از:
- خستگی شدید
- تب
- تورم غدد لنفاوی گردن و زیر بغل
- سردرد
- تورم لوزه ها
روش های درمان منونوکلئوز
چون این بیماری ویروسی است، آنتی بیوتیک مؤثر نیست. برای بهبود علائم اقدامات زیر را انجام دهید:
- استراحت کافی برای تقویت سیستم ایمنی
- مصرف مایعات فراوان برای جلوگیری از کم آبی
- مصرف مُسکن هایی مانند استامینوفن یا ایبوپروفن
- غرغره آب نمک گرم و مکیدن قرص گلودرد
10- استفاده بیش ازحد از صدا
استفاده بیش از حد از صدا (مثلا فریاد زدن یا صحبت طولانی مدت) می تواند باعث التهاب تارهای صوتی یا لارنژیت شود وهمچنین باعث خشکی گلو در کودکان می شود.
علائم دیگر عبارت است از:
- گرفتگی صدا
- ضعیف شدن یا از دست دادن کامل صدا
- احساس زبری یا درد گلو
روش های درمان گرفتگی صدا
لارنژیت ویروسی معمولا در مدت دو هفته خودبه خود بهتر می شود. برای کاهش علائم اقدامات زیر را انجام دهید:
- استراحت دادن به صدا
- نوشیدن مایعات گرم
- مکیدن قرص گلودرد و غرغره آب نمک گرم
- مصرف مُسکن های بدون نسخه مانند استامینوفن یا ایبوپروفن
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در بسیاری از موارد، درمان های خانگی برای کنترل خشکی گلو در کودکان کافی هستند. اما اگر علائم بیش از یک هفته ادامه پیدا کنند یا شدت یابند، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
در صورت مشاهدهٔ علائم شدیدتر، مراجعه فوری لازم است:
- گلودرد شدید که بلع را دشوار می کند
- تنگی نفس یا خس خس
- راش پوستی
- درد قفسه سینه
- خواب آلودگی یا خستگی غیرمعمول
- خرخر بلند در خواب
- تب بالاتر از 38 درجه سانتی گراد
سخنی از نی نی تینی
خشکی گلو در کودکان معمولا نتیجهٔ سرماخوردگی، کم آبی بدن، یا تنفس دهانی هنگام خواب است، به ویژه در فصل زمستان.
راهکارهای مؤثر خانگی شامل نوشیدن مایعات گرم مانند چای یا سوپ و استفاده از قرص های گلودرد است.
اگر خشکی گلو در کودکان بعد از یک هفته بهتر نشد یا بدتر شد، حتما به پزشک مراجعه کنید.
اگر شما هم تجربه ای از خشکی گلو در کودکان دارید (چه به دلیل رفلاکس، عفونت هایی مثل استرپ گلو، یا التهاب لوزه) در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید. تجربه شما می تواند به مادران دیگر کمک کند تا سریع تر علت مشکلات کودکشان را پیدا کنند و آرامش بیشتری داشته باشند.
