خروپف در کودکان

شاید تصور کنید خروپف بیشتر مختص سالمندان یا افراد بزرگسال است، اما واقعیت این است که خروپف در کودکان هم پدیده ای شایع است. البته دلایل آن در کودکان می تواند متفاوت باشد؛ برخی علت ها موقتی هستند و در زمان های خاصی بروز می کنند، در حالی که بعضی دیگر، می توانند به یک مشکل مزمن تبدیل شوند.

در اغلب موارد، خروپف در کودکان جای نگرانی ندارد، مخصوصا اگر گهگاهی رخ دهد. اما اگر صدای خروپف مکرر باشد یا شدت زیادی داشته باشد، ممکن است نشانه ای از وجود اختلال در تنفس هنگام خواب باشد؛ مسئله ای که باید جدی گرفته شود.

شناخت بهتر از انواع مختلف خروپف در کودکان، دلایل بروز آن، پیامدهای احتمالی و راهکارهای درمانی می تواند به والدین کمک کند تا از سلامت خواب فرزند خود محافظت کنند و خوابی آرام و باکیفیت برای او فراهم کنند.

آیا خروپف در کودکان برای همه یکسان است؟

نه، همه موارد خروپف در کودکان مثل هم نیستند. دفعات، شدت و تأثیر خروپف بر سلامت کودک می تواند کاملا متفاوت باشد.

در بسیاری از موارد، خروپف در کودکان سطحی و موقتی است و تأثیر قابل توجهی بر کیفیت خواب یا سلامت کلی کودک ندارد. اما وقتی خروپف به صورت مکرر رخ می دهد و خواب کودک را مختل می کند، احتمال دارد که پای یک اختلال جدی تر به نام “اختلالات تنفسی مرتبط با خواب” در میان باشد.

اختلالات تنفسی خواب یا آپنه نوزادی (Sleep-Disordered Breathing یا SDB) طیف گسترده ای دارد. در ساده ترین حالت، کودک فقط چند شب در هفته خروپف می کند و علامت خاص دیگری ندارد؛ این وضعیت را “خروپف اولیه” یا “خروپف ساده” می نامند.

اما در نقطه مقابل، وضعیت جدی تری به نام آپنه انسدادی خواب (OSA) قرار دارد؛ حالتی که در آن تنفس کودک در طول شب بارها قطع می شود. این توقف های تنفسی که به آن ها “آپنه” گفته می شود، می تواند خواب کودک را به شدت دچار اختلال کند و عوارضی بر سلامت جسمی، روانی، یادگیری و حتی رفتار کودک داشته باشد.

خروپف در کودکان چقدر رایج است؟

بر اساس برخی پژوهش ها، بین 20 تا 27 درصد کودکان ممکن است گهگاه دچار خروپف خفیف و موقتی شوند؛ نوعی خروپف که معمولا خطر خاصی ندارد و نیازی به درمان هم پیدا نمی کند.

بین 10 تا 12 درصد از کودکان دچار خروپف اولیه یا ساده هستند؛ یعنی بیش از دو بار در هفته خروپف می کنند اما علائم بیماری خاصی را ندارند.

در مقابل، تخمین زده می شود که حدود 1.2 تا 5.7 درصد کودکان به آپنه انسدادی خواب مبتلا باشند. جالب است بدانید که از میان کودکانی که دچار اختلال تنفس خواب تشخیص داده می شوند، حدود 70 درصد آن ها مبتلا به خروپف اولیه هستند.

نکته مهم این است که تشخیص دقیق میزان شیوع خروپف و آپنه خواب در کودکان کار ساده ای نیست؛ چرا که:

• والدین همیشه متوجه خروپف یا شدت آن نمی شوند.
• بررسی دقیق و تخصصی خواب (مانند پلی سومنوگرافی یا تست خواب شبانه) در دسترس همه خانواده ها نیست یا هزینه بر و زمان بر است.

خروپف در کودکان چه علتی دارد؟

خروپف زمانی ایجاد می شود که جریان هوا در مسیر تنفسی، به خصوص در ناحیه گلو، به خوبی انجام نشود. این مانع باعث لرزش بافت های اطراف مسیر تنفس می شود که نتیجه اش همان صدای آشنای خروپف در کودکان است.

دلایل مختلفی می توانند باعث انسداد مسیر تنفس و بروز خروپف در کودکان شوند. برخی از شایع ترین عوامل شامل موارد زیر است:

1. لوزه ها و آدنوئید بزرگ یا متورم شده

لوزه ها و آدنوئیدها، در پشت گلو قرار دارند و بخشی از سیستم ایمنی بدن هستند. در برخی کودکان، این بافت ها به طور طبیعی بزرگ ترند یا به دلیل عفونت متورم می شوند. در چنین شرایطی، مسیر تنفس کودک تنگ شده و منجر به خروپف در کودکان می شود. این، شایع ترین علت اختلال تنفس خواب در کودکان است.

2. اضافه وزن یا چاقی

مطالعات نشان داده اند که چاقی در کودکان خطر بروز خروپف و آپنه خواب را افزایش می دهد. بافت های اضافی ممکن است راه تنفس را تنگ کنند.

3. گرفتگی بینی یا سرماخوردگی

علائم سرماخوردگی مانند گرفتگی بینی یا التهاب لوزه ها می تواند مسیر عبور هوا را محدود کند و باعث خروپف شود.

4. آلرژی ها

واکنش های آلرژیک می توانند باعث التهاب در بینی و گلو شوند و تنفس را دشوارتر کنند، که این مسئله احتمال خروپف را افزایش می دهد.

5. آسم

آسم نیز مانند آلرژی ممکن است مانع تنفس عادی شود و در صورت ایجاد انسداد جزئی، خروپف در کودکان را تشدید می کند.

6. ویژگی های آناتومیکی

برخی کودکان به طور طبیعی دارای ساختار بینی یا گلو متفاوتی هستند؛ مثلا انحراف تیغه بینی ممکن است تنفس از راه بینی را دشوار کرده و منجر به تنفس دهانی و خروپف شود.

7. دود سیگار (دود دست دوم)

قرار گرفتن کودک در معرض دود سیگار اطرافیان، به ویژه در خانه یا خودرو، می تواند به مشکلات تنفسی و خروپف منجر شود.

8. هوای آلوده یا ناسالم

آلودگی هوا و وجود آلاینده های تنفسی در محیط منزل یا بیرون ممکن است باعث تحریک راه های تنفسی و افزایش احتمال خروپف در کودکان شود.

9. مدت کوتاه تغذیه با شیر مادر

برخی تحقیقات ارتباطی میان مدت زمان کوتاه شیردهی با شیر مادر و افزایش احتمال خروپف در کودکان نشان داده اند. احتمالا تغذیه با شیر مادر به رشد بهتر ساختار راه های هوایی کمک می کند.

10. آپنه انسدادی خواب

همان طور که گفتیم، آپنه خواب انسدادی نه تنها علت خروپف در کودکان است، بلکه یکی از مهم ترین دلایل آن در کودکان محسوب می شود. این کودکان اغلب همراه با خروپف، وقفه هایی در تنفس دارند که ممکن است با صداهای شبیه به خفگی همراه باشد.

آیا خر و پف در کودکان خطرناک است؟

خر و پف گهگاه در کودکان معمولا نگران کننده نیست. اما اگر این خر و پف مداوم یا شدید باشد، ممکن است نشانه ای از اختلالات تنفسی در خواب (Sleep-Disordered Breathing یا SDB) باشد که می تواند پیامدهای مهمی برای سلامت کودک داشته باشد.

خطرناک ترین مورد: آپنه خواب انسدادی (OSA)

آپنه خواب انسدادی (OSA) یکی از جدی ترین نگرانی ها در این زمینه است. این اختلال موجب وقفه های مکرر در تنفس شبانه کودک می شود و میزان اکسیژنی را که کودک در خواب دریافت می کند، کاهش می دهد. پژوهش ها ارتباط بین OSA و مشکلات زیر را نشان داده اند:

• اختلال در رشد مغزی کودک
• کاهش عملکرد تحصیلی
• مشکلات قلبی عروقی مانند فشار خون بالا
• تغییر در سوخت وساز بدن
• مشکلات رفتاری و عاطفی

به طور کلی، واضح است که آپنه خواب انسدادی می تواند کیفیت زندگی کودک را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. اگرچه بسیاری از این مطالعات بر کودکان بزرگ تر انجام شده اند، اما شواهد نشان می دهد که حتی کودکان خردسال 2 تا 3 ساله نیز ممکن است از این اثرات منفی آسیب ببینند.

آیا خر و پف ساده نیز بی خطر است؟

پیش تر تصور می شد خر و پف اولیه یا عادی (Primary Snoring) که به حد آپنه خواب نمی رسد، بی خطر است. اما تحقیقات جدید نشان داده اند که خر و پف های مکرر حتی بدون OSA نیز می توانند پیامدهایی به همراه داشته باشند:

• اختلالات شناختی مانند کاهش تمرکز یا یادگیری
• مشکلات رفتاری در خانه یا مدرسه
• تاثیرات منفی بر سیستم عصبی
• افزایش خطر مشکلات قلبی عروقی

اگرچه ارتباط بین خر و پف مداوم و این مشکلات مشاهده شده، اما دلیل دقیق این رابطه هنوز مشخص نیست و نیاز به تحقیقات بیشتر وجود دارد تا تاثیر آن در کودکان با سنین مختلف بهتر درک شود.

چه علائمی نشان می دهند که خر و پف در کودکان می تواند نشانه یک مشکل جدی باشد؟

اگر والدین نگران خر و پف در کودکان خود هستند، توصیه می شود با یک پزشک متخصص اطفال مشورت کنند. هرچند گاهی خر و پف طبیعی است، اما برخی علائم می توانند هشداردهنده باشند:

• خر و پف بیش از سه شب در هفته
• نفس نفس زدن یا وقفه در تنفس هنگام خواب
• شب ادراری
• پوست کبود یا رنگ پریده در خواب
• سردردهای صبحگاهی
• خواب آلودگی در طول روز
• مشکل در تمرکز یا یادگیری
• تشخیص بیش فعالی (ADHD)
• کاهش وزن یا رشد ناکافی (failure to thrive)
• چاقی

به یاد داشته باشید که وجود این علائم لزوما به معنای وجود اختلال تنفسی شدید نیست. اما بررسی پزشکی می تواند کمک کند تا اگر مشکلی وجود دارد، زودتر شناسایی و درمان شود.

چه چیزهایی می تواند به کاهش خر و پف در کودکان کمک کند؟

خر و پف های سبک و گهگاه در کودکان معمولا خودبه خود از بین می رود. حتی خر و پف های مکرر هم ممکن است بدون نیاز به درمان خاصی، به مرور کاهش یابد. اما در بسیاری موارد، توجه و پیشگیری از اختلالات تنفسی در خواب می تواند نقش مهمی در حفظ سلامت کودک داشته باشد.

مشورت با پزشک

اولین و مهم ترین قدم برای کاهش خر و پف کودک، صحبت با پزشک کودک است. بسیاری از متخصصان اطفال به صورت روتین در مورد خر و پف سؤال می کنند، اما والدین نیز باید نگرانی های خود را صادقانه با پزشک در میان بگذارند.

پزشک ممکن است به دنبال نشانه هایی از اختلالات تنفسی شدید در خواب یا عواملی مانند آسم و آلرژی باشد که می توانند باعث خر و پف شوند. در صورت لزوم، ممکن است آزمایش های تکمیلی مانند تست خواب شبانه (Sleep Study) برای بررسی احتمال آپنه خواب تجویز شود.

تشخیص دقیق کمک می کند تا پزشک مناسب ترین روش برای کاهش خر و پف را انتخاب کند و درباره مزایا و معایب هر گزینه با والدین گفت وگو نماید.

جراحی لوزه و آدنوئید (Adenotonsillectomy)

یکی از رایج ترین روش های درمان اختلالات تنفسی خواب در کودکان، عمل جراحی برای برداشتن لوزه ها و آدنوئید (لوزه سوم) است. این روش معمولا برای کودکانی با آپنه خواب شدید پیشنهاد می شود، اما در برخی موارد خر و پف اولیه نیز می تواند با این جراحی کاهش یابد.

با حذف بافت هایی که راه تنفس را در شب مسدود می کنند، جراحی می تواند به کاهش وقفه های تنفسی و خر و پف شبانه کمک کند.

دستگاه های فشار مثبت راه هوایی (PAP)

دستگاه های فشار مثبت راه هوایی مانند CPAP یا BiPAP هوا را از طریق ماسک به گلو و دهان وارد می کنند تا از بسته شدن راه تنفسی در خواب جلوگیری شود.

هرچند این دستگاه ها بیشتر برای درمان آپنه خواب در بزرگسالان استفاده می شوند، اما برای کودکانی که بعد از جراحی هنوز دچار آپنه خواب هستند، نیز ممکن است تجویز شوند.

بهبود بهداشت خواب کودک

یکی دیگر از راه های کمک به خواب بهتر کودک، توجه به عادات خواب و محیط خواب او است که به آن «بهداشت خواب» گفته می شود. چند پیشنهاد کاربردی برای بهبود بهداشت خواب:

• تنظیم یک برنامه خواب منظم (ساعت خواب و بیداری مشخص)
• کاهش نور و استفاده از صفحه نمایش (تلویزیون، تبلت، موبایل) قبل از خواب
• ایجاد یک محیط آرام، ساکت و راحت در اتاق خواب کودک

این توصیه ها بیشتر به عنوان راهکارهای خانگی در نظر گرفته می شوند، اما می توانند بسیار مفید باشند. خواب بی کیفیت در کودکان مبتلا به خر و پف، ممکن است خطر بیدار شدن مکرر، مشکلات رفتاری و کاهش تمرکز و یادگیری را افزایش دهد.

سخنی از نی نی تینی

اگر کودک شما خر و پف دارد، از کنار آن ساده نگذرید. یک بررسی ساده توسط پزشک می تواند از بسیاری مشکلات بلندمدت جلوگیری کند. همچنین ایجاد یک محیط خواب سالم، گام مهمی در کمک به خواب باکیفیت و کاهش خر و پف است.