جفت جنین یک اندام موقتی است که در دوران بارداری در رحم شکل می گیرد. این اندام، که تنها در زمان بارداری وجود دارد، به دیواره رحم مادر می چسبد و از طریق بند ناف به نوزاد متصل می شود. بند ناف درواقع راه ارتباطی حیاتی میان نوزاد و جفت است. با کمک جفت و بند ناف، اکسیژن، مواد مغذی و آنتی بادی ها از بدن مادر به نوزاد منتقل می شوند.
جفت چیست و چه نقشی در بارداری دارد؟
جفت یک اندام موقتی است که در دوران بارداری در رحم شما تشکیل می شود. این اندام به دیواره رحم متصل می شود و از طریق بند ناف، اکسیژن و مواد مغذی را به جنین می رساند. برخی شرایط مرتبط با جفت می توانند باعث ایجاد عوارض در دوران بارداری شوند.
جفت جنین چگونه تشکیل می شود؟
بعد از لقاح تخمک و اسپرم، تخمک بارور شده به رحم می رسد و حدود 7 تا 10 روز پس از لقاح در دیواره رحم لانه گزینی می کند. درست از همان زمان، فرآیند تشکیل جفت آغاز می شود. در ابتدا، جفت از تعداد کمی سلول تشکیل شده ولی به مرور زمان رشد می کند و به اندامی چند سانتی متری با ساختار پیچیده تبدیل می شود که می تواند نیازهای تغذیه ای و حیاتی جنین را تأمین کند.
در طول بارداری، جفت همراه با رشد جنین رشد می کند و به یکی از مهم ترین اندام ها در حفظ سلامتی نوزاد درون رحم تبدیل می شود.
جفت جنین چه کاری انجام می دهد و چه وظایفی بر عهده دارد؟
جفت وظایف مختلف و حیاتی ای دارد که بدون آن ها رشد و بقای جنین ممکن نیست. مهم ترین عملکردهای جفت عبارتند از:
- انتقال اکسیژن و مواد مغذی از خون مادر به نوزاد
- دفع مواد زائد و دی اکسیدکربن از خون نوزاد
- تولید هورمون هایی مانند استروژن، پروژسترون و لاکتوژن جفتی که برای تداوم بارداری و رشد نوزاد ضروری هستند
- تقویت سیستم ایمنی نوزاد از طریق انتقال پادتن ها از بدن مادر
- ایجاد یک لایه حفاظتی نسبی در برابر عفونت ها و عوامل خارجی
به عبارتی، جفت در دوران بارداری وظایف اندام هایی مانند ریه ها، کلیه ها و کبد را برای جنین انجام می دهد تا زمانی که نوزاد متولد شود و این عملکردها به عهده بدن خودش گذاشته شود.
جفت جنین از چه زمانی فعالیت اصلی خود را آغاز می کند؟
در اوایل بارداری، وظیفه تولید هورمون های مهم بارداری مانند پروژسترون، بر عهده ساختاری به نام جسم زرد (corpus luteum) است که در تخمدان مادر قرار دارد. اما از پایان سه ماهه اول بارداری (حدود هفته دوازدهم)، جفت تولید این هورمون ها را به طور کامل به عهده می گیرد. بسیاری از زنان متوجه می شوند که نشانه هایی مثل حالت تهوع و خستگی که در سه ماهه اول شایع است، پس از شروع عملکرد کامل جفت کاهش می یابد.
عملکرد دقیق جفت جنین چیست؟
در طول بارداری، خون مادر از طریق جفت عبور کرده و اکسیژن، گلوکز و سایر مواد مغذی را به جنین منتقل می کند. جفت همچنین قادر است مواد زائد و دی اکسید کربن را از خون جنین فیلتر کند. جفت نقش اعضای اصلی بدن مانند ریه، کبد و کلیه جنین را تا زمان تولد ایفا می کند.
با نزدیک شدن به زمان زایمان، جفت آنتی بادی هایی را به بدن نوزاد منتقل می کند تا سیستم ایمنی او را برای چند ماه اول زندگی تقویت نماید.
جفت جنین همچنین هورمون هایی مانند لاکتوژن جفتی، استروژن و پروژسترون تولید می کند. این هورمون ها برای سلامت مادر و جنین اهمیت زیادی دارند. به عنوان مثال، جفت در دوران بارداری هورمونی تولید می کند که مانع از تولید شیر می شود تا بعد از تولد نوزاد، بدن برای شیردهی آماده شود.
آیا جفت در رحم حرکت می کند؟
به طور دقیق، جفت به خودی خود حرکت نمی کند، اما با رشد رحم و جنین، محل قرارگیری آن ممکن است تغییر کند. پزشک شما در سونوگرافی 20 هفتگی وضعیت قرارگیری جفت را بررسی می کند. در بیشتر موارد، جفت تا هفته 33 به سمت بالای رحم حرکت می کند و مشکلی ایجاد نمی کند.
جفت در کدام قسمت رحم قرار می گیرد؟
محل قرارگیری جفت بستگی به محل لانه گزینی تخم بارور شده دارد. موقعیت های رایج جفت شامل موارد زیر است:
- جفت خلفی (Posterior): در دیواره پشتی رحم
- جفت قدامی (Anterior): در دیواره جلویی رحم، نزدیک به شکم
- جفت فوندال (Fundal): در بخش بالایی رحم
- جفت لترال (Lateral): در دیواره سمت راست یا چپ رحم
در طول بارداری، جفت معمولا به تدریج به سمت بالا حرکت می کند و از دهانه رحم فاصله می گیرد.
جفت جنین چه شکلی است؟
جفت جنین شبیه یک دیسک گرد و ضخیم است که سطحی ناهموار و پر از رگ های خونی دارد. این بافت پرخون باعث می شود جفت در زمان تولد جنین رنگی تیره و قرمز داشته باشد. بیشترین بخش جفت بالغ را رگ های خونی تشکیل می دهند که از طریق بند ناف به جنین متصل می شوند و درون دیسک جفت مانند شاخه های درخت گسترده شده اند.
رنگ جفت چگونه است؟
جفت دو سطح دارد:
- سطح متصل به دیواره رحم: این بخش رنگی قرمز تیره مایل به آبی دارد و به دیواره رحم چسبیده است.
- سطح مواجه با جنین: این سمت، رنگ خاکستری و صاف تری دارد و به سمت جنین قرار می گیرد.
این دو سطح، عملکردهای متفاوتی دارند؛ سطح متصل به رحم محل ارتباط با خون مادر است و سطح مواجه با جنین جایی است که بند ناف از آنجا خارج می شود.
اندازه طبیعی جفت چقدر است؟
جفت جنین در زمان تولد معمولا حدود 25 سانتی متر قطر دارد و ضخامت آن در مرکز به حدود 2.5 سانتی متر می رسد. وزن جفت تقریبا 450 گرم است. اندازه و وزن جفت ممکن است با توجه به شرایط بارداری کمی تغییر کند، اما این ابعاد معمولا معیار طبیعی بودن جفت محسوب می شوند.
جفت جنین از چه موادی تشکیل شده است؟
جفت از مجموعه ای از رگ های خونی و بافت های حمایتی تشکیل شده که در ساختارهایی به نام «زائده های پرزدار» یا «ویلی» (villi) قرار گرفته اند. این ویلی ها به بند ناف متصل می شوند و در آنها خون مادر جریان دارد که مواد مغذی و اکسیژن از خون مادر به خون جنین منتقل می شود.
علاوه بر رگ های خونی، بافت جفت شامل سلول هایی است که وظیفه تولید هورمون ها و حفظ اتصال جفت به رحم را بر عهده دارند.
اختلالات و مشکلات شایع جفت جنین
مشکلات جفت می توانند برای مادر و جنین خطرناک باشند و ممکن است باعث بروز عوارضی در بارداری شوند. در ادامه به برخی از رایج ترین اختلالات جفت اشاره می کنیم:
شایع ترین مشکلات جفت جنین کدام اند؟
- جفت سرراهی (Placenta previa): در این وضعیت جفت به طور کامل یا بخشی از دهانه رحم را می پوشاند و می تواند باعث خونریزی شود.
- جفت چسبنده (Placenta accreta): جفت بیش از حد به دیواره رحم چسبیده و به سختی جدا می شود. این عارضه ممکن است باعث خونریزی شدید پس از زایمان شود.
- جداشدگی زودرس جفت (Placental abruption): جفت زودتر از موعد از دیواره رحم جدا می شود و این مسئله می تواند به نوزاد آسیب برساند یا باعث خونریزی شدید در مادر شود.
- نارسایی جفت (Placental insufficiency): جفت نمی تواند به اندازه کافی اکسیژن و مواد مغذی به جنین برساند که این امر باعث کاهش رشد جنین می شود.
- ماندن جفت (Retained placenta): در این وضعیت قسمتی از جفت پس از زایمان در رحم باقی می ماند، که می تواند منجر به خونریزی، درد و عفونت شود.
علائم هشداردهنده مشکلات جفت جنین چیست؟
- خونریزی از واژن شایع ترین علامت اختلالات جفت است.
- دردهای شکمی یا انقباضات زودرس ممکن است نشان دهنده مشکل جفت باشند.
- در برخی موارد، کوچکی بیش از حد جنین نسبت به سن بارداری می تواند نشانه نارسایی جفت باشد.
اگر هر یک از این علائم را تجربه کردید، حتما به پزشک یا ماما اطلاع دهید.
چگونه مشکلات جفت در بارداری درمان می شوند؟
درمان مشکلات جفت بسته به شدت عارضه و مرحله بارداری متفاوت است. معمولا پزشک مراقبت های زیر را توصیه می کند:
- انجام سونوگرافی های بیشتر و ویزیت های مکرر برای پیگیری وضعیت جفت و جنین.
- در صورت نیاز، زایمان زودرس تحت نظر پزشک انجام می شود.
- ممکن است زایمان با القای درد یا سزارین برنامه ریزی شود.
- پرهیز از فعالیت هایی که احتمال خونریزی را افزایش می دهند، مانند ورزش شدید یا رابطه جنسی.
- استراحت در بستر در موارد شدید.
مراقبت ها و نکات مهم برای حفظ سلامت جفت جنین در بارداری
جفت جنین یکی از مهم ترین اعضا در دوران بارداری است که سلامت آن نقش کلیدی در رشد و سلامت جنین دارد. رعایت نکات زیر می تواند به حفظ عملکرد درست جفت و پیشگیری از مشکلات آن کمک کند.
چه مواد و رفتارهایی برای جفت جنین مضر هستند؟
- مصرف داروها و مکمل ها: قبل از استفاده هرگونه دارو یا مکمل در بارداری حتما با پزشک مشورت کنید، چرا که برخی داروها می توانند از طریق جفت به جنین منتقل شوند و آسیب زا باشند.
- مصرف الکل و سیگار: الکل و نیکوتین از جفت عبور می کنند و می توانند رشد جنین را مختل کنند. توصیه می شود به طور کامل از مصرف این مواد در بارداری خودداری کنید.
- مواد مخدر و داروهای غیرمجاز: مصرف مواد مخدر می تواند به شدت به جفت و جنین آسیب برساند و خطرات جدی برای بارداری ایجاد کند.
چگونه مراقبت های پزشکی به سلامت جفت جنین کمک می کند؟
- پیگیری منظم بارداری با انجام سونوگرافی و آزمایش های لازم، پزشک را قادر می سازد تا هرگونه مشکل جفت را به موقع تشخیص دهد.
- در صورت بروز علائم غیرطبیعی مانند خونریزی یا دردهای غیرمعمول، مراجعه فوری به پزشک ضروری است.
- رعایت دستورات پزشک درباره استراحت، محدود کردن فعالیت های بدنی یا تغییر در سبک زندگی به سلامت جفت کمک می کند.
چه زمانی جفت پس از زایمان از رحم خارج می شود؟
بعد از تولد نوزاد، جفت معمولا طی 5 تا 30 دقیقه بعد از زایمان خارج می شود که به این مرحله “پس از زایمان” یا “مرحله سوم زایمان” گفته می شود.
- در زایمان طبیعی، رحم منقبض شده و به بیرون راندن جفت کمک می کند. ممکن است از شما خواسته شود یک بار دیگر زور بزنید.
- در سزارین، پزشک جفت را از طریق برش جراحی خارج می کند.
- در موارد نادر، باقی ماندن تکه ای از جفت در رحم باعث خونریزی و عفونت می شود که نیاز به درمان تخصصی دارد.
سخنی از نی نی تینی
جفت، پل حیاتی میان مادر و نوزاد است. این عضو مهم در تمام دوران بارداری اکسیژن و مواد مغذی را به جنین می رساند.
برخی شرایط در دوران بارداری می توانند عملکرد جفت را مختل کنند و بر رشد جنین اثر بگذارند. اگر نگرانی یا سؤالی درباره جفت، کارکرد آن یا مشکلات احتمالی دارید، حتما با پزشک خود صحبت کنید. پزشک می تواند بررسی کند که آیا جفت شما به درستی کار می کند یا خیر، و اطلاعات لازم را در اختیارتان قرار دهد.
