جدا شدن جفت یک عارضه در دوران بارداری است که در آن جفت قبل از زایمان از دیواره رحم جدا می شود. این وضعیت می تواند با علائمی مانند خونریزی و درد شکمی، به ویژه در سه ماهه سوم بارداری، همراه باشد. شدت جدا شدن جفت و سن بارداری، عوامل تعیین کننده در نحوه تشخیص و درمان آن توسط پزشک هستند.
جدا شدن جفت چیست؟
جدا شدن جفت (Abruptio Placentae) یکی از مشکلات و عوارض بارداری است که طی آن، جفت قبل از تولد نوزاد از رحم جدا می شود. جفت یک عضو موقتی در دوران بارداری است که به دیواره رحم متصل می شود (معمولا در قسمت بالایی یا کناره های رحم) و از طریق بند ناف اکسیژن و مواد مغذی را به جنین می رساند. همچنین، جفت به دفع مواد زائد از خون جنین کمک می کند.
در Abruptio Placentae ، این اندام حیاتی ممکن است به طور کامل یا جزئی از دیواره رحم جدا شود. این اتفاق می تواند میزان اکسیژن و مواد مغذی دریافتی جنین را کاهش داده و باعث خونریزی شدید در مادر شود. در چنین شرایطی، پزشک باید بارداری را به دقت تحت نظر بگیرد و در صورت نیاز، زایمان زودرس را مدنظر قرار دهد.
انواع جدا شدن جفت
پزشک شدت جدا شدن را بر اساس میزان جدا شدن آن از رحم طبقه بندی می کند:
- جدا شدن جزئی جفت: در این حالت، جفت به طور کامل از دیواره رحم جدا نمی شود.
- جدا شدن کامل جفت: زمانی که جفت به طور کامل از رحم جدا شده باشد. این نوع جدا شدن معمولا با خونریزی شدید همراه است.
علاوه بر این، جدا شدن جفت بر اساس میزان خونریزی نیز دسته بندی می شود:
- جدا شدن جفت آشکار (Revealed): در این نوع، خونریزی واژینال به صورت متوسط تا شدید قابل مشاهده است.
- جدا شدن جفت پنهان (Concealed): در این نوع، خونریزی به بیرون از بدن مادر نمی ریزد، زیرا خون بین جفت و دیواره رحم گیر افتاده است.
احتمال جدا شدن جفت چقدر است؟
این عارضه در حدود یک درصد از بارداری ها رخ می دهد، یعنی تقریبا ۱ مورد از هر ۱۰۰ بارداری.
در چه هفتگی جدا شدن جفت بیشتر اتفاق می افتد؟
این عارضه معمولا در اواخر سه ماهه سوم (پس از هفته 28 بارداری) رخ می دهد، اما ممکن است در هر زمانی پس از هفته 20 بارداری نیز اتفاق بیفتد.
علائم جدا شدن جفت چیست؟
علائم جدا شدن می توانند در هر فرد متفاوت باشند، اما شایع ترین آن ها شامل موارد زیر است:
- خونریزی واژینال همراه با گرفتگی عضلانی (به خصوص در سه ماهه سوم)
- درد شکمی
- انقباضات رحمی شدیدتر و طولانی تر از انقباضات طبیعی زایمان
- حساسیت در ناحیه رحم
- درد یا گرفتگی در کمر
- کاهش حرکات جنین
میزان خونریزی جدا شدن جفت همیشه نشان دهنده شدت آن نیست. در برخی موارد، خون بین جفت و دیواره رحم گیر می کند و هیچ خونریزی قابل مشاهده ای وجود ندارد. درد می تواند از گرفتگی خفیف تا انقباضات شدید و ناگهانی متغیر باشد.
توجه : اگر در دوران بارداری دچار خونریزی واژینال یا گرفتگی شکمی شدید، حتما با پزشک خود تماس بگیرید.
اولین علائم جدا شدن جفت چیست؟
شایع ترین علامت Abruptio Placentae ، خونریزی واژینال است، اما در برخی موارد خونریزی مشاهده نمی شود. ممکن است ناگهان درد شدیدی در شکم یا کمر احساس کنید که به طور مداوم ادامه دارد.
احساس جدا شدن جفت چگونه است؟
در صورت جدا شدن ممکن است درد ناگهانی یا شدید، گرفتگی و حساسیت در قسمت پایین شکم یا کمر را تجربه کنید. همچنین ممکن است حرکات جنین را کمتر احساس کنید. اگر چنین علائمی را دارید، فورا با پزشک خود مشورت کنید.
آیا همیشه در جدا شدن جفت خونریزی اتفاق می افتد؟
در اغلب موارد، خونریزی مشاهده می شود. اما در جدا شدن جفت پنهان، خون در پشت جفت گیر می کند و به بیرون نمی ریزد. در برخی موارد، این عارضه به آرامی پیشرفت می کند و خونریزی کم و پراکنده ایجاد می شود.
دلایل جدا شدن جفت
علت دقیق جدا شدن معمولا ناشناخته است، اما برخی عوامل می توانند خطر بروز آن را افزایش دهند. به عنوان مثال، ضربه به شکم (مانند تصادف یا سقوط) می تواند احتمال این عارضه را افزایش دهد.
آیا فشار روی شکم باعث جدا شدن جفت می شود؟
خیر. فشارهای معمول مانند معاینات پزشکی دوران بارداری باعث بروز این عارضه نمی شوند. اما ضربات شدید، مانند تصادف رانندگی یا سقوط، می توانند جفت را از دیواره رحم جدا کنند.
آیا تکان های شدید در ماشین می توانند منجر به جدا شدن جفت شوند؟
خیر. حرکت های ناپایدار در خودرو، اتوبوس یا هواپیما معمولا باعث بروز این عارضه نمی شوند. بااین حال، پزشکان توصیه می کنند از فعالیت هایی که خطر ضربه به شکم را افزایش می دهند (مانند اسب سواری یا وسایل شهربازی) خودداری کنید.
عوامل خطرناک منجر به جدا شدن جفت
عواملی که خطر بروز این عارضه را افزایش می دهند شامل موارد زیر هستند:
- ضربه به رحم (مانند تصادف، سقوط یا ضربه به شکم)
- سابقه داشتن در بارداری قبلی
- چندقلوزایی
- فشار خون بالا، دیابت بارداری یا پره اکلامپسی
- مصرف سیگار در بارداری یا مواد مخدر
- بارداری در سن بالای ۴۰ سال
- فیبروم رحمی
- اختلالات انعقادی خون (ترومبوفیلیا)
- پارگی زودرس کیسه آب یا کاهش بیش از حد مایع آمنیوتیک
- کوریوآمنیونیت (عفونت در مایع آمنیوتیک)
عوارض جدا شدن جفت
این عارضه می تواند برای مادر و جنین خطرناک باشد.
عوارض جدا شدن جفت برای جنین
- زایمان زودرس
- وزن کم هنگام تولد
- مشکلات رشد داخل رحمی
- آسیب مغزی ناشی از کمبود اکسیژن
- مرده زایی
عوارض جدا شدن جفت برای مادر
- کم خونی
- اختلالات انعقاد خون
- نیاز به تزریق خون
- خونریزی شدید (هموراژ)
- نارسایی کلیه
تشخیص جدا شدن جفت
پزشک با بررسی علائم و انجام آزمایش های مختلف این عارضه را تشخیص می دهد. بسته به شدت این عارضه، بیمار ممکن است در بیمارستان بستری شود یا در خانه استراحت کند. روش های تشخیص شامل موارد زیر است:
- بررسی میزان خونریزی
- ارزیابی شدت درد شکمی
- کنترل فشار خون
- بررسی انقباضات رحمی
- پایش ضربان قلب و حرکات جنین
- انجام سونوگرافی برای تشخیص میزان جدا شدن جفت
- آزمایش خون و آزمایش ادرار بارداری
درجات مختلف جدا شدن جفت
- درجه ۱: خونریزی کم، انقباضات خفیف و بدون استرس برای مادر یا جنین
- درجه ۲: خونریزی متوسط، انقباضات رحمی و احتمال علائم استرس در جنین
- درجه ۳: خونریزی شدید یا پنهان، انقباضات شدید، درد شکمی، کاهش فشار خون و احتمال فوت جنین
درمان جدا شدن جفت
از آنجا که جفت جدا شده نمی تواند دوباره به رحم متصل شود، نوع درمان بر اساس شدت جدا شدن و سن بارداری تعیین می شود.
اگر جنین هنوز به ترم نرسیده باشد
- اگر جدا شدن خفیف باشد، پزشک مادر را تحت نظر گرفته و ممکن است استراحت در خانه یا بستری در بیمارستان را توصیه کند. همچنین ممکن است کورتیکواستروئید برای تسریع رشد ریه های جنین تجویز شود.
- اگر جدا شدن شدید باشد و جان مادر یا جنین در خطر باشد، ممکن است زایمان زودرس ضروری شود.
اگر جنین نزدیک به ترم باشد
- اگر جدا شدن خفیف باشد و ضربان قلب جنین طبیعی باشد، پزشک ممکن است بارداری را ادامه دهد و برای اطمینان از سلامت جنین، تزریق کورتیکواستروئید را انجام دهد.
- اگر جدا شدن شدید باشد، زایمان فوری (معمولا از طریق سزارین اضطراری) انجام می شود.
چه زمانی زایمان ضروری است؟
در هر مرحله از بارداری، اگر هر یک از موارد زیر اتفاق بیفتد، زایمان ضروری خواهد بود:
- جدا شدن جفت شدیدتر شود.
- مادر دچار خونریزی شدید یا کم خونی شدید شود.
- جنین دچار کمبود اکسیژن و علائم استرس شود.
سخنی از نی نی تینی
جدا شدن جفت یک عارضه جدی در بارداری است که می تواند برای مادر و جنین خطرناک باشد. هرگونه درد شکمی، خونریزی واژینال یا کاهش حرکات جنین در دوران بارداری باید به سرعت به پزشک گزارش شود. اگرچه علت دقیق این عارضه مشخص نیست، اما عوامل خطری مانند فشار خون بالا، دیابت بارداری، سیگار کشیدن و ضربه به شکم می توانند احتمال وقوع آن را افزایش دهند. تشخیص و درمان زودهنگام نقش مهمی در حفظ سلامت مادر و جنین دارد.
