تیروئیدیت پس از زایمان یک بیماری نسبتا نادر و اغلب موقتی است که در آن غده تیروئید پس از بارداری دچار التهاب می شود. این مشکل معمولا در یک سال اول بعد از زایمان اتفاق می افتد و حدود 5 تا 10 درصد از زنان را تحت تأثیر قرار می دهد. زنانی که دیابت نوع یک دارند یا سابقه مشکلات تیروئیدی در خود یا خانواده شان وجود دارد، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند. در این مقاله در مورد این عارضه پس از زایمان توضیح خواهیم داد.
تیروئیدیت پس از زایمان چیست؟
تیروئیدیت پس از زایمان نوعی التهاب در غده تیروئید است که طی سال اول بعد از بارداری رخ می دهد. غده تیروئید که به شکل پروانه در جلوی گردن قرار دارد، هورمون هایی ترشح می کند که سوخت وساز و بسیاری از فرآیندهای حیاتی بدن را تنظیم می کنند.
این بیماری معمولا در چند مرحله ظاهر می شود:
- مرحله اول (پرکاری تیروئید): التهاب باعث می شود غده تیروئید بیش از حد هورمون تولید و ترشح کند. این مرحله معمولا یک تا شش ماه پس از بارداری آغاز می شود و می تواند از یک هفته تا سه ماه ادامه داشته باشد.
- مرحله دوم (کم کاری تیروئید): در این مرحله، تیروئید توانایی کافی برای ترشح هورمون ها ندارد. این فاز معمولا بین چهار تا هشت ماه بعد از بارداری رخ می دهد و ممکن است تا یک سال طول بکشد.
- مرحله سوم: بیشتر زنان پس از مدتی به سطح طبیعی هورمون ها بازمی گردند.
البته همه افراد تمام مراحل را به ترتیب تجربه نمی کنند. بعضی ها فقط فاز پرکاری تیروئید را دارند و سپس عملکرد غده شان به حالت عادی برمی گردد. در موارد نادر، فرد در فاز کم کاری باقی می ماند و نیاز به درمان جایگزینی هورمون (مثل لووتیروکسین) پیدا می کند.
شیوع تیروئیدیت پس از زایمان
برآورد می شود که بین 5 تا 10 درصد زنان در سال اول بعد از زایمان، سقط یا حتی ختم بارداری دچار تیروئیدیت پس از زایمان شوند. میزان بروز این بیماری در زنانی که عوامل خطر بیشتری مثل بیماری های تیروئیدی یا بیماری های خودایمنی دارند، بالاتر است.
علائم و علت تیروئیدیت پس از زایمان
علائم مرحله اول (پرکاری تیروئید)
در فاز اول که معمولا خفیف و کوتاه است، علائم چندان واضح نیستند. با این حال اگر بروز کنند، بیشتر مربوط به سرعت گرفتن سوخت وساز بدن هستند، مانند:
- اضطراب و بی قراری
- ریزش مو
- کاهش وزن بدون دلیل مشخص
- تپش قلب یا افزایش ضربان قلب (تاکی کاردی)
- حساسیت زیاد به گرما
علائم مرحله دوم (کم کاری تیروئید)
اکثر زنان علائم را در این مرحله متوجه می شوند، چون متابولیسم بدن کاهش می یابد. این علائم عبارتند از:
- خستگی مداوم و بی حالی
- افزایش وزن
- افسردگی یا احساس غمگینی
- خشکی پوست
- یبوست
- دردهای عضلانی
- کاهش یا عدم ترشح کافی شیر مادر
- حساسیت بیش از حد به سرما
علت تیروئیدیت پس از زایمان چیست؟
علت تیروئیدیت پس از زایمان معمولا واکنش غیرطبیعی سیستم ایمنی بدن است. در این حالت، آنتی بادی هایی که وظیفه شان دفاع از بدن در برابر میکروب هاست، به اشتباه به سلول های غده تیروئید حمله می کنند. این حمله منجر به التهاب و اختلال در عملکرد تیروئید می شود.
این روند شباهت زیادی به بیماری هاشیموتو دارد که شایع ترین نوع تیروئیدیت است.
پژوهش ها نشان می دهند زنانی که قبل از بارداری دچار بیماری خودایمنی بوده اند (حتی بدون اینکه از آن اطلاع داشته باشند)، بیشتر در معرض این مشکل قرار دارند. بیماری های خودایمنی زمانی رخ می دهند که سیستم ایمنی به سلول ها و بافت های سالم بدن حمله کند.
عوامل خطر ابتلا به تیروئیدیت پس از زایمان
احتمال بروز این بیماری در شرایط زیر بیشتر است:
- سابقه ابتلا به تیروئیدیت پس از زایمان در بارداری های قبلی
- ابتلا به دیابت نوع یک
- داشتن سابقه شخصی یا خانوادگی بیماری های تیروئیدی
- وجود آنتی بادی های ضدتیروئید قبل از بارداری (حتی اگر بدون علامت بوده باشد)
تشخیص تیروئیدیت پس از زایمان
برای تشخیص تیروئیدیت پس از زایمان، پزشک ابتدا معاینه بالینی انجام می دهد و درباره علائم سؤال می کند. سپس آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون های تیروئیدی (T3، T4 و TSH) درخواست می شود. این آزمایش ها معمولا برای تأیید بیماری کافی هستند و به افتراق آن از بیماری های مشابه، مثل گریوز، کمک می کنند.
بیماری گریوز یک اختلال مزمن است که علائمی شبیه تیروئیدیت پس از زایمان دارد اما نیاز به درمان مادام العمر دارد.
درمان و مدیریت تیروئیدیت پس از زایمان
درمان تیروئیدیت پس از زایمان چگونه است؟
بیشتر زنان مبتلا به تیروئیدیت پس از زایمان علائم خفیفی دارند و معمولا نیازی به درمان پیدا نمی کنند. با این حال، اگر علائم شدید شود، پزشک داروهای تجویزی را پیشنهاد می کند. اگر در دوران شیردهی هستید، باید حتما پزشک را مطلع کنید تا داروهایی برایتان انتخاب شود که هم برای شما و هم برای نوزادتان ایمن باشند.
نوع درمان بستگی به مرحله بیماری دارد:
- پرکاری تیروئید: در این مرحله پزشک ممکن است داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها (مثل پردنیزون) برای کاهش التهاب و بتابلوکرها برای کنترل اثرات هورمون های تیروئید تجویز کند. این داروها به کاهش علائم مانند تپش قلب و اضطراب کمک می کنند.
- کم کاری تیروئید: در این حالت معمولا درمان جایگزینی هورمون تیروئید (مثل لووتیروکسین) تجویز می شود. طول درمان معمولا بین شش ماه تا یک سال است. پس از بهبود عملکرد طبیعی تیروئید، پزشک می تواند به تدریج دارو را کاهش دهد.
در طول درمان، سطح هورمون های تیروئیدی از طریق آزمایش خون به طور مرتب توسط پزشک بررسی می شود تا اطمینان حاصل شود که درمان مؤثر است.
پیش آگهی (Outlook / Prognosis)
آیا تیروئیدیت پس از زایمان دائمی است؟
خبر خوب این است که تیروئیدیت پس از زایمان اغلب موقتی است. حدود 70 تا 80 درصد از زنان پس از مدتی دیگر به دارو نیاز ندارند، زیرا غده تیروئیدشان دوباره شروع به تولید طبیعی هورمون ها می کند. با این حال، 20 تا 30 درصد از بیماران ممکن است در فاز کم کاری باقی بمانند و به درمان مادام العمر با هورمون تیروئید نیاز پیدا کنند.
داشتن سابقه این بیماری خطر ابتلا به مشکلات تیروئیدی در آینده، مانند کم کاری تیروئید یا بزرگ شدن غده تیروئید (گواتر) را افزایش می دهد. حتی اگر عملکرد تیروئید به حالت طبیعی برگردد، پزشک معمولا توصیه می کند که سطح هورمون های تیروئید به طور دوره ای بررسی شود.
دوره بهبودی چقدر طول می کشد؟
دوره بیماری معمولا بین 12 تا 18 ماه طول می کشد. بیشتر زنان ظرف این مدت بهبود می یابند و سطح هورمون ها به حالت طبیعی برمی گردد. پس از این زمان، معمولا نیازی به مصرف دارو وجود ندارد.
آیا پس از ابتلا به تیروئیدیت پس از زایمان می توان دوباره باردار شد؟
بله، بسیاری از زنان بعد از تیروئیدیت پس از زایمان دوباره بارداری سالمی را تجربه می کنند. فقط باید پزشک را در جریان قرار دهید که سابقه این بیماری را داشته اید. حدود 20 درصد از زنانی که یک بار دچار این مشکل شده اند، در بارداری های بعدی نیز دوباره با آن مواجه می شوند.
پزشک می تواند در طول بارداری سطح هورمون هایتان را زیر نظر بگیرد تا از سلامت شما و جنین مطمئن شود.
زندگی با تیروئیدیت پس از زایمان
چه سؤالاتی باید از پزشک خود بپرسم؟
اگر دچار این بیماری هستید، بهتر است هنگام مراجعه به پزشک پرسش های زیر را مطرح کنید:
- آیا من دچار بیماری زمینه ای تیروئید یا خودایمنی هستم؟
- چه درمانی برای شرایط من بهترین گزینه است؟
- در دوران شیردهی، کدام داروها برای من و نوزادم ایمن تر هستند؟
- چه زمانی می توانم داروهای تیروئیدم را کاهش یا قطع کنم؟
- هر چند وقت یک بار باید برای بررسی وضعیت تیروئیدم مراجعه کنم؟
- چه علائمی نشان دهنده شروع دوباره مشکل تیروئید است که باید مراقبشان باشم؟
سخنی از نی نی تینی
خیلی از زنان علائم تیروئیدیت پس از زایمان را نادیده می گیرند، چون تصور می کنند این تغییرات بخشی طبیعی از دوره پس از زایمان است. برای مثال، خستگی، درد عضلات یا حتی تغییرات خلقی ممکن است با کم کاری تیروئید اشتباه گرفته شوند. اما اگر این علائم طولانی و شدید شدند، نباید آن ها را فقط به حساب مراقبت از نوزاد گذاشت.
گاهی تنها یک آزمایش خون ساده می تواند مشکل واقعی را مشخص کند. درمان مناسب نه تنها حال عمومی مادر را بهتر می کند، بلکه توان او را برای مراقبت از نوزاد افزایش می دهد.
اگر شما هم تجربه ای از تیروئیدیت پس از زایمان داشته اید یا علائمی مثل خستگی، تغییرات وزن یا کاهش شیر را تجربه کرده اید، خوشحال می شویم تجربه ها و پرسش های خود را در بخش دیدگاه ها با ما در میان بگذارید. صحبت های شما می تواند به مادران دیگری که با همین مشکل روبه رو هستند، کمک بزرگی کند.
