تکرر ادرار در بارداری یکی از شایع ترین تغییرات بدن مادر است که به دلیل فشار رحم بر مثانه و تغییر عملکرد کلیه ها رخ می دهد. این وضعیت در بیشتر موارد طبیعی و بی خطر است، اما در صورت همراهی با علائمی مانند سوزش یا خون در ادرار، نیاز به بررسی پزشکی دارد. در این مقاله، همه چیز در مورد تکرر ادرار در بارداری، علل، روش های کاهش ناراحتی و زمان مراجعه به پزشک را توضیح داده ایم.
تکرر ادرار در بارداری
به طور معمول، بیشتر افراد در طول شبانه روز حدود 7 تا 8 بار ادرار می کنند. اما وقتی باردار می شوید، بسیاری از معیارهای معمول بدن تان تغییر می کند؛ از جمله همین مورد. بارداری باعث ایجاد تغییرات فراوانی در بدن می شود و یکی از آن ها، افزایش دفعات ادرار است — به گونه ای که ممکن است احساس کنید مدام باید به دستشویی بروید.
دکتر “ارین هیگینز”، متخصص زنان و زایمان، توضیح می دهد که چرا در دوران بارداری دچار تکرر ادرار می شوید، این حالت در چه زمانی از بارداری شایع تر است و چه زمانی می تواند نشانه ی یک مشکل دیگر باشد.
علت تکرر ادرار در بارداری چیست؟
دو دلیل اصلی وجود دارد که باعث می شود در دوران بارداری بیشتر از حالت عادی ادرار کنید که عبارتند از:
1- افزایش فشار روی مثانه
2- تغییر در عملکرد کلیه ها
بیایید ببینیم در بدن شما دقیقا چه اتفاقی می افتد.
فشار مضاعف روی مثانه
در دوران بارداری، رحم برای ایجاد فضای کافی جهت رشد جنین شروع به کشیده شدن می کند. این اندام شگفت انگیز می تواند از اندازه ی یک لیمو به اندازه ی یک هندوانه برسد!
طبق گفته دکتر هیگینز:
«در طول بارداری، رحم شما حدود 4 تا 7 کیلوگرم وزن اضافی را شامل جنین، جفت و مایع آمنیوتیک حمل می کند، و این حجم باعث وارد شدن فشار زیادی به مثانه می شود.»
افزایش هورمون پروژسترون نیز که برای آماده سازی بدن جهت زایمان ترشح می شود، باعث شل شدن رباط ها و عضلات لگن می گردد. این تغییر اگرچه برای زایمان لازم است، اما ممکن است عضلات کف لگن را تضعیف کرده و باعث شود هنگام سرفه، عطسه یا حتی خنده، کمی ادرار نشت کند.
تغییر در عملکرد کلیه ها
در اوایل بارداری، کلیه ها شروع به پردازش متفاوت ادرار می کنند و در واقع، میزان تولید ادرار بیشتر از حالت معمول می شود. پزشکان برای ارزیابی عملکرد کلیه از شاخصی به نام نرخ فیلتراسیون گلومرولی (GFR) استفاده می کنند که نشان دهنده ی میزان تصفیه خون توسط کلیه هاست.
در دوران بارداری، این میزان ممکن است بین 40 تا 80 درصد افزایش پیدا کند.
به گفته ی دکتر هیگینز:
«در دوران بارداری، عملکرد طبیعی کلیه ها متفاوت از حالت عادی است، و ما باید از معیارهای متفاوتی برای ارزیابی سلامت کلیه ها استفاده کنیم، چون این تغییرات بخشی از فرآیند طبیعی بارداری هستند.»
تکرر ادرار در بارداری از چه زمانی شروع می شود؟
تکرر ادرار در بارداری می تواند در تمام مراحل این دوران دیده شود. سطح GFR معمولا در هفته ی سیزدهم به اوج می رسد و سپس متعادل می شود ، درست در زمانی که رحم نیز شروع به بزرگ شدن محسوس می کند.
اگرچه برخی زنان در سه ماهه اول دچار تکرر ادرار می شوند، اما به گفته ی دکتر هیگینز، این حالت بیشتر در ادامه ی بارداری شایع است. از نیمه دوم سه ماهه دوم به بعد، تقریبا همه ی مادران احساس می کنند بیش از حد معمول به دستشویی می روند.
دکتر هیگینز می گوید:
«در هفته ی 12، رحم هنوز کوچک است و کمی از لگن پایین بیرون آمده، اما تا هفته ی 20، ارتفاع آن تقریبا به ناف می رسد. این یعنی فشار روی مثانه بسیار بیشتر می شود.»
آیا تکرر ادرار می تواند نشانه بارداری باشد؟
بله، گاهی تکرر ادرار یکی از نشانه های اولیه بارداری است، چون با افزایش حجم خون و تغییر در عملکرد کلیه ها همراه می شود. اما معمولا در روزهای نخست بارداری به آن شدت نیست.
دکتر هیگینز در مورد تکرر ادرار در بارداری هشدار می دهد:
«اگر در سه ماهه ی اول بارداری دچار تکرر ادرار شدید هستید، احتمال دارد علت آن عفونت ادراری (UTI) باشد، نه صرفا بارداری.»
عفونت ادراری در حدود 8 درصد از بارداری ها اتفاق می افتد، که رقم نسبتا بالایی است.
علائم آن می تواند شامل موارد زیر باشد:
- احساس سوزش هنگام ادرار
- وجود خون در ادرار
- تغییر در رنگ یا بوی ادرار
- درد هنگام رابطه جنسی
آیا می توان از تکرر ادرار در بارداری جلوگیری کرد؟
متأسفانه پاسخ کوتاه این است که نه کاملا. تکرر ادرار در بارداری یکی از تغییرات طبیعی و اجتناب ناپذیر این دوران است. با این حال، چند روش کاربردی وجود دارد که می تواند به حفظ سلامت دستگاه ادراری و کاهش ناراحتی ناشی از آن کمک کند.
1- نوشیدن آب در ساعات اولیه روز
هیچ کس دوست ندارد شب وسط خواب چندین بار از جا بلند شود و به دستشویی برود. به ویژه در ماه های آخر بارداری که خواب عمیق سخت تر می شود. برای کاهش دفعات ادرار شبانه، سعی کنید بیشتر آب مورد نیاز بدن تان را در طول روز بنوشید و از مصرف زیاد مایعات قبل از خواب خودداری کنید.
نکته مهم این است که بدن باردار به آب فراوان نیاز دارد تا از کم آبی، یبوست و عفونت های ادراری پیشگیری شود. پس میزان آب را کم نکنید، فقط زمان مصرف را مدیریت کنید.
2- رعایت بهداشت هنگام شست وشو
همیشه پس از دستشویی رفتن، از جلو به عقب خود را تمیز کنید. این کار از ورود باکتری های روده ای به مجاری ادراری جلوگیری کرده و خطر عفونت ادراری (UTI) را کاهش می دهد. اگر احساس سوزش یا بوی غیرعادی در ادرار دارید، فورا به پزشک مراجعه کنید.
3- هیدراته ماندن حتی با وجود تکرر ادرار در بارداری
ممکن است عجیب به نظر برسد، اما نوشیدن آب کافی در دوران بارداری بسیار حیاتی است. وقتی بدن به اندازه کافی آب دریافت می کند، کلیه ها بهتر کار می کنند و احتمال بروز عفونت یا سنگ کلیه کاهش می یابد.
هدف شما باید نوشیدن حدود 8 تا 12 لیوان آب در روز (تقریبا 2 تا 3 لیتر) باشد. رنگ ادرار بهترین شاخص وضعیت آب بدن است:
- رنگ روشن نشان می دهد که بدن تان خوب هیدراته شده.
- رنگ زرد تیره یا نارنجی به معنی کم آبی بدن است.
تکرر ادرار در بارداری تا چه زمانی ادامه دارد؟
وقتی مرحله ی تکرر ادرار در بارداری شروع می شود، معمولا تا پایان بارداری همراه شما خواهد بود. حتی پس از زایمان نیز ممکن است تا مدتی عضلات کف لگن ضعیف باقی بمانند و نشت ادرار هنگام عطسه یا خنده ادامه داشته باشد.
برای تقویت این عضلات، انجام تمرینات کف لگن یا تمرینات کگل (Kegel) بسیار مفید است. با منقبض کردن عضلاتی که برای توقف جریان ادرار استفاده می کنید و تکرار این حرکت چند بار در روز، می توانید از تکرر ادرار در بارداری جلوگیری کنید. فیزیوتراپی های تخصصی دوران بارداری نیز می توانند در این زمینه بسیار کمک کننده باشند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
تکرر ادرار در بارداری معمولا طبیعی است، اما اگر با علائم زیر همراه شد، حتما باید با پزشک یا مامای خود مشورت کنید:
- وجود خون در ادرار
- ادرار تیره، کدر یا بدبو
- سوزش و درد هنگام ادرار
- درد در پهلو یا پایین کمر
این علائم ممکن است نشانه ی مشکلاتی مانند عفونت ادراری، عفونت کلیه یا حتی سنگ کلیه باشند. درمان به موقع از آسیب به کلیه ها و عوارض احتمالی برای مادر و جنین پیشگیری می کند.
به گفته ی دکتر هیگینز:
«اگر در مورد هر علامتی مطمئن نیستید، حتما با پزشک خود تماس بگیرید. سؤال پرسیدن هیچ وقت اشتباه نیست.»
سخنی از نی نی تینی
تکرر ادرار در بارداری اگرچه ممکن است خسته کننده باشد، اما نشانه ای از عملکرد طبیعی بدن شماست که در حال مراقبت از خود و جنین است. با نوشیدن آب کافی، رعایت بهداشت، تمرینات کف لگن و مراجعه منظم به پزشک، می توانید با خیال آسوده این دوران را پشت سر بگذارید.
اگر شما هم در دوران بارداری با تکرر ادرار روبه‌رو بوده‌اید، تجربه یا روش‌هایی که برای کاهش آن به کار برده‌اید را با ما و سایر مادران به اشتراک بگذارید. نظرات شما می‌تواند به مادران دیگر کمک کند تا این دوران را راحت‌تر و آگاهانه‌تر پشت سر بگذارند. شما چه راهکارهایی را مؤثر یافته‌اید؟
