تومور نورواندوکرین یا به اختصار NET، گروهی از تومورهای نسبتا نادر هستند که از سلول های ویژه ای در سیستم نورواندوکرین بدن شروع می شوند. این سلول ها نقش مهمی در تنظیم عملکردهای حیاتی بدن دارند و هم زمان ویژگی های سلول های عصبی و سلول های هورمون ساز را در خود دارند. تومورهای نورواندوکرین بیشتر در دستگاه گوارش، ریه ها و لوزالمعده دیده می شوند، اما در هر نقطه ای از بدن که سلول نورواندوکرین وجود داشته باشد، امکان بروز آن ها هست.
خبر خوب این است که با پیشرفت روش های تشخیصی و درمانی، امروزه تعداد افرادی که سال ها با تومور نورواندوکرین زندگی می کنند، رو به افزایش است و تشخیص زودهنگام نقش بسیار مهمی در این روند دارد.
تومور نورواندوکرین (NET) چیست؟
تومور نورواندوکرین به گروهی از تومورها گفته می شود که از سلول های نورواندوکرین منشأ می گیرند. این سلول ها ترکیبی از عملکرد عصبی و غدد درون ریز هستند و می توانند پیام های عصبی را به ترشح هورمون تبدیل کنند.
بیشتر تومورهای نورواندوکرین بدخیم یا سرطانی هستند، اما شدت و رفتار آن ها بسیار متفاوت است. برخی از این تومورها رشد آهسته ای دارند و سال ها بدون علامت باقی می مانند، در حالی که برخی دیگر تهاجمی تر هستند. همین تنوع باعث می شود علائم آن ها گاهی با بیماری های ساده تر اشتباه گرفته شود.
انواع تومور نورواندوکرین
پزشکان تومور نورواندوکرین را بر اساس میزان ترشح هورمون و محل شروع تومور طبقه بندی می کنند. این تقسیم بندی به انتخاب روش درمان مناسب کمک زیادی می کند.
انواع تومور نورواندوکرین بر اساس ترشح هورمون
- تومورهای نورواندوکرین عملکردی (Functional NETs):
این نوع تومورها هورمون ترشح می کنند و علائم آن ها معمولا به دلیل افزایش غیرطبیعی هورمون ها ایجاد می شود. - تومورهای نورواندوکرین غیرفعال (Non-functional NETs):
این تومورها هورمون ترشح نمی کنند، اما در صورت فشار آوردن به یک اندام، می توانند علائم ایجاد کنند.
انواع تومور نورواندوکرین بر اساس محل درگیری
- تومور نورواندوکرین دستگاه گوارش:
شایع ترین نوع تومور نورواندوکرین است و معمولا در روده ها، راست روده یا آپاندیس ایجاد می شود. در گذشته به این تومورها «کارسینوئید» گفته می شد. - تومور نورواندوکرین ریه:
این تومورها در ریه یا نایژه ها (راه های هوایی) شکل می گیرند و دومین نوع شایع NET محسوب می شوند. - تومور نورواندوکرین پانکراس (لوزالمعده):
این نوع از لوزالمعده شروع می شود و نوعی سرطان پانکراس به حساب می آید.
در موارد نادرتر، تومور نورواندوکرین ممکن است در غده تیروئید، پاراتیروئید، هیپوفیز، غدد فوق کلیوی یا تیموس نیز دیده شود.
تومورهای نورواندوکرین چقدر شایع هستند؟
به طور متوسط، از هر صد هزار نفر در جهان حدود شش نفر به تومور نورواندوکرین مبتلا می شوند. اگرچه این سرطان نادر است، اما تعداد تشخیص ها در سال های اخیر افزایش یافته است.
این افزایش بیشتر به دلیل پیشرفت آزمایش ها و روش های تصویربرداری است، نه لزوما افزایش واقعی بیماری. این تومورها معمولا در کودکان و جوانان نادر هستند و بیشتر در افراد بین پنجاه تا شصت سال تشخیص داده می شوند.
علائم تومور نورواندوکرین
در بسیاری از موارد، تومور نورواندوکرین تا زمانی که به یک اندام فشار نیاورد یا هورمون ترشح نکند، علامتی ایجاد نمی کند. علائم بسته به محل تومور متفاوت است و می تواند شامل موارد زیر باشد:
وجود این علائم لزوما به معنای سرطان نیست، اما اگر بهبود پیدا نکنند، مراجعه به پزشک ضروری است.
علت ایجاد تومور نورواندوکرین
تومور نورواندوکرین زمانی ایجاد می شود که سلول های نورواندوکرین به طور کنترل نشده شروع به تقسیم و تکثیر کنند. با گذشت زمان، این سلول ها توده ای را تشکیل می دهند که می تواند عملکرد اندام ها را مختل کند.
علت دقیق این رشد غیرطبیعی هنوز به طور کامل مشخص نیست و تحقیقات در این زمینه ادامه دارد.
عوامل خطر تومور نورواندوکرین
برخی سندرم های ژنتیکی نادر می توانند خطر ابتلا به تومور نورواندوکرین را افزایش دهند. مهم ترین آن ها عبارت اند از:
- نئوپلازی چندگانه غدد درون ریز (MEN):
به ویژه نوع یک آن که ارتباط نزدیکی با تومور نورواندوکرین پانکراس دارد. - سندرم فون هیپل–لیندو:
که خطر ایجاد تومورهای خوش خیم و بدخیم را در بخش های مختلف بدن افزایش می دهد. - نوروفیبروماتوز نوع یک:
باعث ایجاد تومورهایی در پوست و اعصاب می شود. - توبروز اسکلروزیس:
که می تواند تومورهای خوش خیم، به خصوص در مغز، ایجاد کند. - سندرم کودن:
با افزایش خطر برخی سرطان ها همراه است.
عوارض تومور نورواندوکرین
یکی از مهم ترین عوارض تومور نورواندوکرین، سندرم کارسینوئید است. این وضعیت زمانی رخ می دهد که تومور مقدار زیادی هورمون وارد جریان خون کند.
علائم این سندرم شامل گرگرفتگی صورت و گردن، خس خس سینه و اسهال است. در صورت عدم درمان، ممکن است عوارض جدی تری ایجاد شود و حتی در موارد نادر تهدیدکننده زندگی باشد.
تشخیص تومور نورواندوکرین
تشخیص تومور نورواندوکرین ممکن است زمان بر باشد، زیرا علائم آن شبیه بسیاری از بیماری های دیگر است. پزشک بر اساس نوع تومور احتمالی، آزمایش های مختلفی درخواست می کند، از جمله:
- آزمایش های خون و ادرار برای بررسی هورمون ها
- تصویربرداری مانند سی تی اسکن، ام آر آی یا عکس برداری
- آندوسکوپی و کولونوسکوپی
- سونوگرافی آندوسکوپیک
- نمونه برداری (بیوپسی) برای بررسی سلول ها زیر میکروسکوپ
مراحل و درجه بندی تومور نورواندوکرین
مرحله بندی نشان می دهد سرطان تا چه حد گسترش یافته است. معمولا تومور نورواندوکرین در چهار مرحله دسته بندی می شود. مرحله چهار به معنی انتشار به اندام های دوردست است.
درجه بندی نیز سرعت رشد و میزان غیرطبیعی بودن سلول ها را مشخص می کند و به دو گروه اصلی تقسیم می شود:
- تومورهای خوب تمایز یافته با رشد آهسته
- تومورهای بد تمایز یافته با رشد سریع
درمان تومور نورواندوکرین
شایع ترین درمان تومور نورواندوکرین جراحی است. در صورت بزرگ بودن یا گسترش تومور، روش های زیر نیز ممکن است استفاده شوند:
- داروهای مهارکننده ترشح هورمون
- شیمی درمانی
- درمان هدفمند
- رادیوتراپی داخلی پیشرفته
پیش آگهی و چشم انداز زندگی
پیش آگهی تومور نورواندوکرین به نوع تومور و میزان گسترش آن بستگی دارد. به طور متوسط، حدود 39 درصد بیماران پنج سال پس از تشخیص زنده هستند، اما در مواردی که تومور محدود باقی مانده، طول عمر می تواند بسیار بیشتر باشد.
پیگیری منظم بعد از درمان اهمیت زیادی دارد، زیرا این تومورها ممکن است دوباره عود کنند.
زندگی با تومور نورواندوکرین
زندگی با تومور نورواندوکرین می تواند از نظر جسمی و روحی چالش برانگیز باشد. استراحت کافی، تغذیه سالم، حمایت روحی و شرکت در گروه های حمایتی نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی دارند.
در صورت تشدید علائم یا بروز نشانه های جدید، مراجعه سریع به پزشک ضروری است.
سخنی از نی نی تینی
تومور نورواندوکرین بیماری ای پیچیده اما قابل مدیریت است. آگاهی، تشخیص زودهنگام و پیگیری منظم می تواند نقش مهمی در کنترل بیماری و افزایش طول عمر داشته باشد. اگر علائمی دارید که برایتان نگران کننده است، مشورت با پزشک می تواند اولین و مهم ترین قدم باشد.
اگر شما یا یکی از عزیزانتان با تومور نورواندوکرین مواجه هستید یا تجربه ای در این زمینه دارید، سوالات و تجربیات خود را در بخش دیدگاه ها با ما به اشتراک بگذارید. همراهی شما می تواند به دیگران در مسیر آگاهی و درمان کمک کند.
