سرفه، عطسه و پاک کردن بینی، صداهایی آشنا در فصل سرماخوردگی و آنفلوآنزا هستند. در بسیاری از خانواده ها، به نظر می رسد بچه ها هنوز از یک بیماری خوب نشده، با بیماری دیگری مواجه می شوند. شاید از خودتان بپرسید: «چرا بچه من این قدر زیاد مریض می شود؟»
برای پاسخ به این سوال، باید بدانیم که سیستم ایمنی کودکان هنوز در حال رشد و تقویت است و همین موضوع باعث می شود که آن ها بیشتر در معرض بیماری ها قرار بگیرند. اما خوشبختانه با رعایت نکاتی ساده مانند تغذیه سالم، خواب کافی، فعالیت بدنی منظم و واکسیناسیون، می توانیم به تقویت سیستم ایمنی فرزندانمان کمک کنیم و آن ها را سالم تر نگه داریم.
دکتر الیزابت لیپنر، فوق تخصص آلرژی و ایمونولوژی در بیمارستان کودکان لوری می گوید:
«بدن هرکسی از جمله سیستم ایمنی اش منحصربه فرد است. خبر خوب این است که وقتی کودک تان بیمار می شود، سیستم ایمنی اش آموزش می بیند، رشد می کند و به طور طبیعی قوی تر می شود.»
آشنایی با سیستم ایمنی کودکان
سیستم ایمنی کودکان، بدن او را در برابر باکتری ها، ویروس ها و سموم محافظت می کند. مجموعه ای از سلول ها و اندام ها در زمان ورود میکروب های جدید یا مواد مضر به بدن وارد عمل می شوند. سیستم ایمنی شامل دو بخش اصلی است:
- سیستم ایمنی ذاتی (فطری): این سیستم به صورت کلی از بدن در برابر هرگونه میکروب یا ماده خارجی دفاع می کند. معمولا این عوامل از راه غذا، نوشیدنی، پوست یا غشاهای مخاطی وارد بدن می شوند.
- سیستم ایمنی اکتسابی (تطبیقی): این بخش با شناسایی میکروب های خاص، مواد دفاعی مخصوص تولید می کند. همچنین حافظه دارد؛ یعنی اگر قبلا با میکروبی مواجه شده باشد، در نوبت بعدی سریع تر و مؤثرتر واکنش نشان می دهد.
سیستم ایمنی کودکان هنگام تولد چگونه است؟
به گفته دکتر لیپنر، سیستم ایمنی نوزاد تازه متولد شده هنوز کامل نشده است.
«پادتن ها (آنتی بادی ها) پروتئین هایی هستند که سیستم ایمنی برای مقابله با عفونت ها تولید می کند. اما این پادتن ها زمانی کارآمدتر می شوند که بدن قبلا با عامل بیماری زا روبه رو شده باشد.»
نوزادان از طریق جفت (ارگانی که در دوران بارداری برای تغذیه جنین شکل می گیرد) بخشی از این آنتی بادی ها را از مادر دریافت می کنند. همچنین نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می کنند، از این طریق هم پادتن های محافظ دریافت می کنند.
تغییرات سیستم ایمنی کودکان با رشد
سیستم ایمنی کودکان در مواجهه با محیط و میکروب های جدید به طور مداوم تکامل پیدا می کند. بچه ها از دو راه آنتی بادی جدید تولید می کنند:
1. قرار گرفتن در معرض میکروب ها
کودکان هر روز با انواع میکروب ها در تماس هستند. سیستم ایمنی با شناسایی این میکروب ها، برای مقابله ی بعدی آماده می شود.
دکتر لیپنر می گوید:
«تماس با میکروب ها باعث می شود سیستم ایمنی کودک، حافظه ای از آن ها ایجاد کرده و راه مقابله با آن ها را یاد بگیرد.»
2. واکسن ها
واکسن ها بدن کودک را آماده می کنند تا بتواند با میکروب های موجود در محیط مقابله کند.
«برای اینکه سیستم ایمنی بتواند واکنش نشان دهد، باید ابتدا میکروب را بشناسد. واکسن ها یک قطعه ی کوچک از میکروب را به بدن نشان می دهند تا در صورت مواجهه واقعی، سیستم ایمنی سریعا وارد عمل شود.»
برنامه ی واکسیناسیون کودک را با پزشک کودکتان بررسی کنید.
برخی از واکسن ها باید در چند نوبت تزریق شوند تا پاسخ ایمنی قوی و ماندگاری در بدن ایجاد شود.
چطور از سیستم ایمنی کودکان حمایت کنیم؟
ممکن است فکر کنید که چگونه می توان سیستم ایمنی کودکان را تقویت کرد؟ اما دکتر لیپنر می گوید بهتر است از عبارت “حمایت از سیستم ایمنی” استفاده کنیم، نه “تقویت”.
«هیچ دارو یا مکملی وجود ندارد که باعث تولید بیشتر سلول های ایمنی یا آنتی بادی در بدن شود. اما می توانیم با سبک زندگی درست، به سیستم ایمنی کمک کنیم تا کار خود را به خوبی انجام دهد.»
در ادامه، راهکارهایی برای تقویت سیستم ایمنی کودکان آمده است:
-
کودک را به نوشیدن آب کافی تشویق کنید
هیدراته بودن بدن به خواب سالم، سطح انرژی مناسب و عملکرد گوارشی کودک کمک می کند. همچنین سلامت روده ها را که نقش مهمی در ایمنی دارند، حفظ می کند.
-
تحرک بدنی کودک را جدی بگیرید
فعالیت بدنی منظم نه تنها برای سلامت عمومی بلکه برای خواب بهتر و کاهش اضطراب بسیار مفید است.
دکتر لیپنر می گوید:
«ورزش باعث تنظیم هورمون ها و گردش بهتر خون می شود، که هر دو برای عملکرد بهتر سیستم ایمنی حیاتی اند.»
-
سطح استرس کودک را بررسی کنید
اضطراب و استرس گاهی طبیعی اند، اما اگر خواب یا تغذیه کودک را مختل کنند، خطر ابتلا به بیماری افزایش می یابد.
استرس های مزمن می توانند سیستم ایمنی را ضعیف تر کنند.
-
خواب کافی کودک را تأمین کنید
خواب برای رشد، ترمیم بدن و تقویت سیستم ایمنی ضروری است.
«در طول خواب، بدن سلول هایی تولید می کند که در ترمیم نواحی آسیب دیده مانند راه های هوایی نقش دارند.»
کودکانی که خواب کافی ندارند، در صورت تماس با ویروس ها، بیشتر در معرض بیماری هستند.
-
از تماس کودک با مواد تحریک کننده تنفسی جلوگیری کنید
قرار گرفتن در معرض دود سیگار، مواد شیمیایی یا بخارها، می تواند باعث التهاب و آسیب به مجاری تنفسی شود. این آسیب ها عملکرد سیستم ایمنی را کاهش می دهند.
-
تغذیه سالم و متنوع داشته باشد
میوه ها، سبزیجات و پروتئین های بدون چربی از اجزای کلیدی تغذیه ی تقویت کننده ی ایمنی هستند. این مواد به رشد سالم سلول هایی که در سیستم ایمنی نقش دارند، کمک می کنند.
-
از پوست کودک مراقبت کنید
پوست یکی از خطوط دفاعی اصلی بدن در برابر میکروب هاست.
«پوست نقش مهمی در سیستم ایمنی کودکان دارد و مانع ورود عوامل خارجی به بدن می شود.»
چند راه برای حفظ سلامت پوست:
- استفاده ی منظم از مرطوب کننده
- شستن دست ها به طور مرتب
- نوشیدن آب کافی
- استفاده از کرم ضدآفتاب و ماندن در سایه در زمان اوج آفتاب
برنامه واکسیناسیون کودک چگونه باید باشد؟
پایبندی به تقویم واکسن ها به محافظت کودک در برابر بیماری های جدی مثل آبله مرغان، سرخک و فلج اطفال کمک می کند.
آیا واکسن آنفلوآنزا مفید است؟
دکتر لیپنر تأکید می کند که همه ی کودکان واجد شرایط باید واکسن آنفلوآنزا دریافت کنند.
«آنفلوآنزا یک بیماری جدی است. معمولا با تب بالا، سرفه شدید، بدن درد و ناراحتی گوارشی همراه است و با یک سرماخوردگی ساده فرق دارد.»
کودکانی که واکسن زده اند، معمولا:
- کمتر بیمار می شوند
- و اگر هم بیمار شوند، علائم شان خفیف تر خواهد بود.
آیا کودک به واکسن کرونا نیاز دارد؟
در مورد واکسن کرونا، حتما با پزشک کودک مشورت کنید. برنامه ی واکسیناسیون به سن، وضعیت سلامت عمومی و توصیه های منطقه ای بستگی دارد.
آیا ویتامین ها از بیمار شدن کودک جلوگیری می کنند؟
شاید تصور کنید دادن ویتامین C یا روی (زینک) به کودک در فصل سرماخوردگی مفید است. اما شواهد علمی قوی در این زمینه وجود ندارد.
بیشتر کودکان نیازی به مکمل ایمنی ندارند. بهتر است مواد مغذی از طریق غذای طبیعی وارد بدن شود تا از طریق مکمل های گران قیمت.
اگر کودک بدغذاست یا مکررا بیمار می شود، با پزشک مشورت کنید. ممکن است در موارد خاص، یک مولتی ویتامین تجویز شود.
آنتی بیوتیک ها چه نقشی در تقویت سیستم ایمنی کودکان دارند؟
آنتی بیوتیک ها داروهایی هستند که مانع رشد باکتری ها می شوند. اما این داروها برای ویروس ها مؤثر نیستند.
در صورت بروز عفونت های باکتریایی ثانویه (مثلا عفونت گوش بعد از ویروس)، ممکن است پزشک آنتی بیوتیک تجویز کند.
دکتر لیپنر هشدار می دهد:
«آنتی بیوتیک ها نباید بی دلیل مصرف شوند. مصرف بی مورد آن ها می تواند باعث عوارضی مثل اسهال شود. اگر آنتی بیوتیک تجویز شد، حتما دوره کامل را طبق دستور پزشک مصرف کنید.»
چند ماده غذایی مهم برای تقویت سیستم ایمنی کودکان
برای حمایت از سیستم ایمنی کودکان، تغذیه مناسب نقش بسیار مهمی دارد. در ادامه چند ماده غذایی کلیدی را معرفی می کنم که می توانند به تقویت دفاع طبیعی بدن کودک کمک کنند:
- میوه ها و سبزیجات رنگارنگ
میوه ها و سبزیجات مانند هویج، کلم بروکلی، پرتقال، توت فرنگی و فلفل دلمه ای سرشار از ویتامین ها و آنتی اکسیدان ها هستند. این ترکیبات به محافظت سلول ها در برابر آسیب و تقویت عملکرد سیستم ایمنی کودکان کمک می کنند. ویتامین C موجود در مرکبات، یکی از قوی ترین تقویت کننده های ایمنی است که تولید گلبول های سفید را افزایش می دهد. - پروتئین های سالم
گوشت بدون چربی، مرغ، ماهی، تخم مرغ، حبوبات و مغزها منابع غنی پروتئین هستند که برای ساخت سلول های ایمنی و آنتی بادی ها ضروری اند. پروتئین کافی به بدن کودک کمک می کند تا به خوبی با عفونت ها مقابله کند. - ماست و محصولات پروبیوتیک
ماست های حاوی باکتری های مفید (پروبیوتیک) به حفظ سلامت دستگاه گوارش کمک می کنند، جایی که بخش زیادی از سیستم ایمنی کودکان قرار دارد. پروبیوتیک ها تعادل میکروبی روده را بهبود می بخشند و باعث تقویت پاسخ ایمنی می شوند. - مغزها و دانه ها
گردو، بادام، تخم کدو و دانه چیا منابع غنی روی (زینک)، ویتامین E و اسیدهای چرب امگا-3 هستند. این مواد مغذی برای عملکرد مناسب سلول های ایمنی و کاهش التهاب بسیار مهم اند. - غلات کامل
نان و برنج قهوه ای، جو دوسر و سایر غلات کامل سرشار از فیبر، ویتامین های گروه B و مواد معدنی مانند سلنیوم هستند که در تقویت سیستم ایمنی نقش دارند.
چگونه از گسترش بیماری در کودکان جلوگیری کنیم؟
بیماری پیش می آید، اما می توانید با انجام برخی اقدامات از انتقال میکروب ها بین اعضای خانواده جلوگیری کنید. بهتر است:
- از بوسیدن و به اشتراک گذاشتن وسایلی مانند قاشق، چنگال یا مسواک خودداری کنید.
- سطوحی را که همه افراد مرتب با آن تماس دارند، مثل دستگیره درها و صفحه های لمسی گوشی و تبلت ها، مرتب ضدعفونی کنید.
- هنگام سرفه دهان خود را بپوشانید.
- هنگام عطسه کردن داخل آرنج یا دستمال عطسه کنید.
همچنین، شستن مکرر دست ها هنگام بیماری بسیار مهم است. تا حد امکان فاصله چند متری بین افراد حفظ شود تا احتمال انتقال بیماری کاهش یابد.
چگونه می توانم از سیستم ایمنی کودکان مبتلا به بیماری مزمن حمایت کنم؟
کودکان مبتلا به بیماری های مزمنی مانند آسم یا دیابت ممکن است بیشتر بیمار شوند یا علائم شدیدتری داشته باشند. دکتر لیپنر تأکید می کند که واکسن آنفولانزا برای کودکان در معرض ریسک بالاتر بیماری اهمیت زیادی دارد. «اگر آسم دارید، ریه ها در مقابله با عفونت کار دشوارتری خواهند داشت.»
چه تعداد سرماخوردگی در سال طبیعی است؟
کودکان کوچک که به مدرسه یا مهدکودک می روند ممکن است تقریبا هر ماه یک بیماری ویروسی بگیرند. دکتر لیپنر می گوید کودکان معمولا تا 18 بار در سال سرما می خورند. اگر فرزندتان بیشتر از 18 بار سرماخوردگی می گیرد، حتما با پزشک کودک مشورت کنید. پزشک ممکن است شما را به متخصص ایمنی بدن ارجاع دهد.
چگونه بفهمم کودک من سیستم ایمنی ضعیفی دارد؟
اگر کودک تان عفونت های شدید دارد یا به طور مکرر به مراکز درمان اضطراری مراجعه می کند یا برای درمان همان عفونت چند بار آنتی بیوتیک مصرف می کند، حتما با پزشک خود صحبت کنید. ممکن است نیاز به بررسی توسط متخصص ایمنی بدن باشد.
شما چه راهکارها یا خوراکی هایی را برای تقویت سیستم ایمنی کودکان موثر می دانید؟ آیا تجربه ای در مقابله با بیماری های مکرر کودکتان داشته اید که دوست دارید با دیگر والدین به اشتراک بگذارید؟ نظرات و پیشنهادات شما برای همه ما ارزشمند است! لطفا در قسمت دیدگاه ها یا چت، تجربیات خود را بنویسید تا با هم بتوانیم بهترین راه ها را پیدا کنیم و کودکان مان را سالم تر نگه داریم.
