تزریق اپیدورال یکی از رایج ترین روش های کاهش درد در حین زایمان است. در این مقاله، با نحوه عملکرد اپیدورال، بهترین زمان برای دریافت آن و تفاوت آن با روش بی حسی اسپاینال در کاهش درد زایمان آشنا خواهید شد.
اپیدورال چیست؟
epidural یکی از پرکاربردترین روش های کاهش درد زایمان است که به طور گسترده مورد استفاده قرار می گیرد. این روش باعث کاهش درد به صورت مداوم می شود، در حالی که شما همچنان هوشیار و آگاه باقی می مانید.
در هنگام زایمان، اپیدورال حس را در نیمه پایینی بدن کاهش می دهد، اما کاملا از بین نمی برد. به همین دلیل:
- احتمالا همچنان فشار انقباضات رحمی را حس خواهید کرد، که به شما کمک می کند در زمان مناسب برای زایمان فشار بیاورید.
- در طول زایمان، معاینات واژینال را احساس خواهید کرد، اما این حس ناراحت کننده نخواهد بود.
- هنگام عبور نوزاد از کانال زایمان، همچنان حس خواهید داشت، اما درد آن کاهش می یابد.
نحوه تزریق آمپول اپیدورال
این دارو از طریق یک کاتتر (لوله بسیار نازک و انعطاف پذیر) که در فضای epidural در نزدیکی نخاع قرار داده می شود، وارد بدن می شود. این روش تنها در بیمارستان ها انجام می شود، زیرا نیاز به حضور متخصص بیهوشی دارد.
داروی epidural معمولا ترکیبی از دو نوع دارو است:
- بی حس کننده موضعی: این دارو حس درد، لمس، حرکت و دما را کاهش می دهد.
- مسکن نارکوتیک: این دارو درد را کاهش می دهد، اما توانایی حرکت پاها را حفظ می کند.
ترکیب این دو دارو باعث می شود که با دوز پایین تر، درد به میزان قابل توجهی کاهش یابد، در حالی که شما همچنان تا حدی حس و حرکت را در پاهای خود حفظ کنید.
با وجود برخی عوارض جانبی نادر، epidural یک روش ایمن و مطمئن برای کنترل درد زایمان محسوب می شود.
مراحل انجام بی حسی اپیدورال
در ادامه، مراحل انجام این روش را بررسی می کنیم:
آماده سازی برای تزریق
- شما باید به پهلو دراز بکشید یا روی لبه تخت بنشینید و کمر خود را به حالت خمیده نگه دارید.
- متخصص بیهوشی محل تزریق را ضدعفونی کرده و ابتدا یک بی حس کننده موضعی تزریق می کند تا محل ورود سوزن بی حس شود.
- سپس، سوزنی را با دقت در قسمت پایینی کمر شما و در فضای بیرونی نخاع قرار می دهد.
قرار دادن کاتتر
- بعد از ورود سوزن، یک لوله کوچک و نرم (کاتتر) از طریق آن وارد فضای اپیدورال می شود.
- سپس، سوزن خارج شده و کاتتر با چسب در جای خود ثابت می شود.
- پس از این مرحله، شما می توانید دراز بکشید، و دارو از طریق این کاتتر به بدن شما تزریق خواهد شد.
تزریق دارو و پایش علائم حیاتی
- ابتدا یک دوز آزمایشی کوچک تزریق می شود تا اطمینان حاصل شود که کاتتر در محل مناسب قرار دارد.
- در صورت نبود مشکل، دوز کامل دارو تزریق شده و روند پایش آغاز می شود.
- ضربان قلب نوزاد به صورت مداوم بررسی می شود و فشار خون و ضربان قلب مادر نیز هر پنج دقیقه اندازه گیری می شود تا از عدم بروز عوارض احتمالی اطمینان حاصل گردد.
شروع اثر دارو
- حدود ۱۰ تا ۲۰ دقیقه پس از تزریق اولیه، اثرات بی حسی شروع می شود.
- عصب های رحم ابتدا تحت تأثیر قرار می گیرند و به تدریج، احساس درد کاهش می یابد.
- دارو از طریق کاتتر به صورت مداوم در طول زایمان تزریق می شود تا اثر آن پایدار بماند.
تنظیم میزان دارو (اپیدورال قابل کنترل توسط بیمار – PCEA)
- برخی از بیمارستان ها گزینه بی حسی epidural قابل کنترل توسط بیمار (PCEA) را ارائه می دهند.
- در این روش، شما می توانید میزان دریافت دارو را از طریق یک پمپ مخصوص کنترل کنید.
- البته مقدار داروی تزریقی به صورت محدود تنظیم شده است، بنابراین خطر مصرف بیش از حد وجود ندارد.
بعد از زایمان
- پس از تولد نوزاد، کاتتر اپیدورال از کمر شما خارج می شود.
- در صورتی که زایمان شما به روش سزارین انجام شده باشد، ممکن است کاتتر برای تزریق داروهای ضد درد پس از عمل، باقی بماند.
مدت زمان تاثیر اپیدورال چقدر است؟
تسکین درد ناشی از epidural تا زمانی که نیاز داشته باشید ادامه دارد. پس از قرار گرفتن epidural ، مقدار دارو را می توان در طول زایمان افزایش یا کاهش داد.
گاهی زنان در طول زایمان به دوز اضافی از داروی اپیدورال (که به آن “دوز مجدد” نیز گفته می شود) نیاز پیدا می کنند. این دوز اضافی را می توان با استفاده از همان کاتتر قبلی، به طور ایمن توسط تیم بیهوشی تزریق کرد.
آیا تزریق اپیدورال درد دارد؟
اگرچه ممکن است کمی ناراحت کننده باشد اما اکثر زنان هنگام تزریق epidural درد زیادی احساس نمی کنند. متخصص بیهوشی قبل از وارد کردن سوزن، پوست شما را بی حس می کند. ممکن است احساس نیشگون یا سوزش خفیفی داشته باشید، سپس کمی فشار حس کنید، درست مشابه زمانی که یک سرم وریدی تزریق می کنید.
پس از قرار گرفتن کاتتر، سوزن خارج می شود و کاتتر دردی ایجاد نمی کند. همچنین، زمانی که دیگر به epidural نیازی ندارید، برداشتن کاتتر هیچ دردی ندارد، جز درد کنده شدن چسب از روی پوست.
مزایا و معایب اپیدورال
مزایای اپیدورال
- یک روش مؤثر و ایمن برای کاهش درد در طول زایمان است.
- متخصص بیهوشی می تواند میزان و نوع دارو را بر اساس نیاز شما تنظیم کند.
- فقط ناحیه خاصی از بدن را تحت تأثیر قرار می دهد، بنابراین در طول زایمان و تولد کاملا هوشیار خواهید بود.
- با کاهش درد، می توانید استراحت کنید و انرژی بیشتری برای مرحله فشار آوردن داشته باشید.
- برخلاف داروهای مخدر سیستمیک، مقدار کمی از دارو به جنین می رسد.
- در صورت نیاز به سزارین یا بستن لوله های رحمی پس از زایمان، می توان از epidural برای بی حسی استفاده کرد.
معایب اپیدورال
- ممکن است احساس در پاها کاهش یابد و قادر به ایستادن یا راه رفتن نباشید.
- برای تزریق epidural باید ۱۰ تا ۱۵ دقیقه بی حرکت بمانید و ۲۰ دقیقه طول می کشد تا اثر کامل آن ظاهر شود.
- نیاز به تزریق وریدی، پایش مداوم فشار خون و ضربان قلب جنین دارد.
- می تواند مرحله فشار آوردن را طولانی تر کند، زیرا شدت احساس فشار سر نوزاد بر کف لگن کاهش می یابد.
- در برخی موارد، epidural تسکین درد را به طور یکنواخت ایجاد نمی کند و ممکن است برخی نواحی بدن هنوز احساس درد داشته باشند.
- داروهای epidural ممکن است فشار خون شما را کاهش داده و جریان خون به جنین را کم کنند که معمولا با تزریق مایعات یا دارو قابل درمان است.
- ارتباطی بین epidural و افزایش احتمال زایمان در وضعیت خلفی جنین (روبه بالا) وجود دارد، که ممکن است زایمان را طولانی تر کرده و نیاز به سزارین را افزایش دهد.
عوارض جانبی اپیدورال
سردرد ناشی از اپیدورال
حدود ۱ نفر از هر ۱۰۰ نفر پس از تزریق epidural ، سردرد شدیدی تجربه می کنند. این اتفاق زمانی رخ می دهد که سوزن epidural به طور تصادفی کیسه مایع اطراف نخاع را سوراخ کند و مقداری مایع نشت کند.
اگر پس از زایمان در حالت نشسته دچار سردرد می شوید اما در حالت درازکش این مشکل برطرف می شود، به پزشک خود اطلاع دهید. این مشکل را می توان با “پچ خونی epidural ” درمان کرد، که طی آن مقداری خون از بازوی شما گرفته شده و به ناحیه epidural تزریق می شود تا محل سوراخ بسته شود.
تب
تزریق اپیدورال ممکن است خطر تب در حین زایمان را افزایش دهد. علت دقیق آن مشخص نیست، اما یک نظریه این است که به دلیل کاهش تعریق و تنفس سریع، بدن نمی تواند گرمای تولیدشده در زایمان را دفع کند. این تب معمولا خطر عفونت برای مادر و نوزاد را افزایش نمی دهد، اما پزشکان ممکن است برای اطمینان از عدم وجود عفونت، آنتی بیوتیک تجویز کنند.
سایر عوارض جانبی اپیدورال
- خارش پوست در ناحیه بی حس شده به دلیل استفاده از داروهای مخدر در ترکیب epidural.
- احساس درد و حساسیت در محل تزریق برای چند روز.
- افت فشار خون هنگام تزریق اولیه یا در حین دریافت دارو.
- حالت تهوع و استفراغ، که معمولا در اثر افت ناگهانی فشار خون ایجاد می شود.
- کاهش حس نیاز به دفع ادرار، که ممکن است نیاز به استفاده از سوند ادراری را ایجاد کند.
- در موارد بسیار نادر، epidural ممکن است بر عضلات تنفسی تأثیر بگذارد، اما تیم پزشکی می تواند این مشکل را مدیریت کند.
- در موارد نادر، اگر داروی epidural وارد جریان خون شود، ممکن است باعث بی حسی، گزگز یا افزایش ضربان قلب شود.
- هماتوم epidural (خونریزی در نزدیکی نخاع)، که می تواند باعث درد شدید و آسیب عصبی شود.
- آبسه epidural ، یک عفونت نادر که می تواند منجر به فلج یا مرگ شود اگر به موقع درمان نشود.
بهترین زمان تزریق اپیدورال در زایمان
اکثر زنان epidural را در مرحله اول زایمان، زمانی که انقباضات منظم و دردناک هستند، دریافت می کنند. اما بسته به ترجیح شما، میزان پیشرفت زایمان و سابقه پزشکی، می توان آن را در هر مرحله دریافت کرد.
قبلا بسیاری از پزشکان ترجیح می دادند که زنان تا ورود به مرحله فعال زایمان (زمانی که انقباضات شدیدتر شده و دهانه رحم سریع تر باز می شود) صبر کنند، زیرا نگرانی هایی درباره کند شدن زایمان وجود داشت. اما مطالعات نشان داده اند که تزریق اپیدورال در مراحل اولیه زایمان تأثیر منفی بر طول زایمان یا میزان سزارین ندارد.
اگر قصد دارید زایمان طبیعی پس از سزارین (VBAC) داشته باشید، پزشک ممکن است توصیه کند که زودتر epidural دریافت کنید تا در صورت نیاز به سزارین، بی حسی سریع تر انجام شود.
همچنین، اگر مطمئن نیستید که epidural می خواهید یا نه، می توانید در مراحل اولیه زایمان از داروهای مسکن وریدی استفاده کنید و در صورت نیاز، بعدا epidural بگیرید. این داروها ممکن است باعث خواب آلودگی شما شوند و همچنین می توانند نوزاد را در هنگام تولد کمی خواب آلود کنند.
اگر خیلی زود به بیمارستان مراجعه کرده اید اما قصد تزریق اپیدورال در مراحل بعدی زایمان را دارید، می توانید از پزشک بپرسید که آیا می توان کاتتر epidural را زودتر قرار داد و تزریق دارو را تا زمان شروع مرحله فعال زایمان به تعویق انداخت.
آیا تزریق اپیدورال در مراحل پایانی زایمان ممکن است؟
تزریق epidural در هر مرحله ای از زایمان امکان پذیر است، مگر اینکه سر نوزاد در حال خروج باشد. فرایند قرار دادن کاتتر تنها ۱۰ تا ۱۵ دقیقه طول می کشد و پس از آن، حدود ۲۰ دقیقه زمان نیاز است تا دارو به طور کامل اثر کند.
با این حال، در برخی شرایط ممکن است تزریق اپیدورال در اواخر زایمان دشوارتر باشد:
- متخصص بیهوشی ممکن است درگیر بیماران دیگر باشد، بنابراین ممکن است زمان بیشتری طول بکشد تا به شما برسد.
- تیم زایمان ممکن است به شما توصیه کند که بدون دارو زایمان را ادامه دهید، به خصوص اگر فکر کنند که نوزاد به زودی متولد خواهد شد.
- اگر قادر به بی حرکت ماندن در هنگام انقباضات نباشید، متخصص بیهوشی ممکن است تشخیص دهد که انجام epidural بیش از حد خطرناک است. البته اکثر زنان می توانند به اندازه کافی بی حرکت بمانند و تیم زایمان می تواند زمان مناسب برای تزریق را با هماهنگی متخصص بیهوشی مشخص کند.
سایر روش های کاهش درد در زایمان
داروهای سیستمیک
داروهای مسکن سیستمیک، مانند مواد مخدر، درد را کاهش می دهند اما آن را به طور کامل از بین نمی برند. این داروها به جای تمرکز روی رحم و لگن، کل بدن را تحت تأثیر قرار می دهند.
این داروها از طریق سرم وریدی یا تزریق عضلانی وارد جریان خون می شوند و ممکن است باعث خواب آلودگی شوند. اما برخلاف بیهوشی عمومی که در جراحی استفاده می شود، این داروها شما را بیهوش نمی کنند.
گاهی ممکن است آرام بخش هایی به تنهایی یا همراه با مواد مخدر تجویز شوند تا اضطراب یا حالت تهوع را کاهش دهند و به شما کمک کنند آرام تر باشید. در برخی بیمارستان ها، گاز نیتروس اکسید (گاز خنده) نیز برای استنشاق در هنگام انقباضات ارائه می شود.
این داروهای سیستمیک می توانند عوارضی مانند خارش، تهوع، استفراغ، خواب آلودگی و کاهش تمرکز ایجاد کنند. علاوه بر این، ممکن است روی نوزاد نیز تأثیر بگذارند، به ویژه اگر در چند ساعت پایانی زایمان تجویز شوند. این داروها می توانند باعث کاهش موقتی تنفس نوزاد شده و نیاز به اکسیژن یا مراقبت های ویژه را افزایش دهند. همچنین، ممکن است نوزاد را خواب آلود کنند، که می تواند در ساعات اولیه پس از تولد، شروع تغذیه با شیر مادر را دشوارتر کند.
بلاک نخاعی (اسپاینال بلاک)
بلاک نخاعی از دو جهت با اپیدورال متفاوت است:
- دارو مستقیما به مایع نخاعی تزریق می شود (نه در فضای بیرونی غشای اطراف نخاع).
- این روش شامل یک تزریق یک باره است، نه تزریق مداوم از طریق کاتتر.
به همین دلیل، تأثیر این روش سریع و کامل است، اما معمولا فقط یک تا دو ساعت دوام دارد.
این روش معمولا در موارد زیر توصیه می شود:
- اگر در مراحل پایانی زایمان هستید و زمان کافی برای تزریق اپیدورال ندارید.
- اگر زایمان بسیار سریع پیش می رود و تزریق epidural ممکن نیست.
- اگر سزارین برنامه ریزی شده یا اورژانسی انجام شود.
بلاک نخاعی همان عوارض و خطرات احتمالی epidural را دارد.
ترکیب اپیدورال و بلاک نخاعی
روش ترکیبی بلاک نخاعی و epidural (CSE) تسکین فوری درد ناشی از بلاک نخاعی را با تسکین مداوم epidural ترکیب می کند.
در این روش، ابتدا بلاک نخاعی تزریق می شود تا درد بلافاصله کاهش یابد، درحالی که epidural به تدریج اثر خود را نشان می دهد. روش CSE همان عوارض و خطرات epidural را دارد.
چه کسانی نمی توانند اپیدورال تزریق کنند؟
برخی از زنان ممکن است شرایط لازم برای تزریق اپیدورال را نداشته باشند. در شرایط زیر، امکان دریافت این روش کاهش درد وجود ندارد:
- فشار خون بسیار پایین (به دلیل خونریزی یا مشکلات دیگر)
- اختلالات خونریزی دهنده
- عفونت خونی
- عفونت پوستی در ناحیه ای که قرار است سوزن وارد شود
- سابقه واکنش آلرژیک به بی حسی های موضعی
- سابقه جراحی ستون فقرات که شامل جوش دادن مهره ها (فیوژن) یا استفاده از میله های هارینگتون باشد، یا انحراف شدید ستون فقرات (اسکولیوز شدید)
همچنین، اگر داروهای رقیق کننده خون مصرف می کنید، می توانید اپیدورال دریافت کنید، اما لازم است از آخرین دوز مصرفی شما مدت زمان کافی گذشته باشد. بنابراین، ضروری است که در مورد مصرف این داروها با پزشک و متخصص بیهوشی مشورت کنید.
اگر نگرانی خاصی درباره بی خطر بودن epidural دارید، حتما در دوران بارداری با پزشک خود مشورت کنید. بسیاری از بیمارستان ها امکان ملاقات با متخصص بیهوشی را قبل از زایمان فراهم می کنند تا در مورد گزینه های تسکین درد صحبت کنید.
قیمت آمپول اپیدورال
هزینه تزریق اپیدورال بسته به نوع بیمه، بیمارستان، شهر و بسیاری از فاکتورهای دیگر متفاوت است. اما به طور میانگین بین 3 تا 13 میلیون تومان می باشد می باشد.
سخنی از نی نی تینی
اپیدورال یکی از مؤثرترین روش های کاهش درد زایمان است، اما دریافت آن در مراحل پایانی ممکن است با محدودیت هایی همراه باشد. گزینه های جایگزین مانند بلاک نخاعی، داروهای سیستمیک و روش ترکیبی epidural -بلاک نخاعی می توانند تسکین درد را فراهم کنند. اگر در مورد ایمنی این روش نگرانی دارید، حتما با پزشک و متخصص بیهوشی خود مشورت کنید تا بهترین گزینه برای شرایط شما انتخاب شود.
