ترومبوز وریدی در بارداری (DVT) حالتی است که در آن یک لخته خون در یکی از وریدهای عمقی بدن تشکیل می شود. این لخته ها معمولا در پاها ایجاد می شوند، اما ممکن است لگن یا بازوها را نیز درگیر کنند. اگرچه این اتفاق به طور کلی رایج نیست، اما بارداری می تواند خطر ابتلا به ترومبوز وریدی را افزایش دهد.
خوشبختانه لخته های خونی قابل پیشگیری و درمان هستند. با مراقبت های مناسب پزشکی، تغذیه صحیح و آگاهی از عوامل خطر، می توان سلامت مادر و جنین را حفظ کرد.در این مقاله در مورد این عارضه به طور مفصل توضیح خواهیم داد.
ترومبوز وریدی در بارداری، زایمان و پس از زایمان
بدن شما در دوران بارداری دستخوش تغییرات زیادی می شود تا بتواند از پس مسئولیت بزرگ رشد جنین و آمادگی برای زایمان برآید. یکی از این تغییرات این است که خون شما راحت تر لخته می شود تا در حین زایمان، خونریزی زیادی نداشته باشید. اما همین ویژگی می تواند زمینه ساز ترومبوز وریدی در بارداری شود.
طبق آمار، احتمال لخته شدن خون در بارداری حدود پنج برابر بیشتر از دوران غیر بارداری است. دلایل اصلی این افزایش خطر عبارتند از:
- افزایش قابلیت لخته شدن خون برای محافظت از بدن در برابر خونریزی هنگام زایمان
- فشار رحم بر رگ های لگنی که جریان خون به پاها را کاهش می دهد
- کاهش تحرک مادر پس از زایمان که باعث کندی گردش خون در اندام های تحتانی می شود
حتی تا سه ماه پس از زایمان نیز خطر ایجاد لخته های خونی وجود دارد. بنابراین، مدیریت ترومبوز وریدی در بارداری و پس از زایمان از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
علائم ترومبوز وریدی در بارداری
در برخی از موارد، ترومبوز بدون علامت ظاهر می شود، اما بیشتر اوقات نشانه هایی قابل توجه وجود دارد. علائم شایع شامل موارد زیر است:
- تورم ناگهانی، به ویژه در یک پا
- درد یا احساس سنگینی که هنگام ایستادن یا راه رفتن تشدید می شود
- رگ هایی که برجسته تر و بزرگ تر از حالت عادی به نظر می رسند
- تغییر رنگ پوست (قرمزی یا تیرگی) یا داغ شدن محل لخته
- احساس درد یا حساسیت در پا بدون هیچ ضربه یا آسیبی
اگر با این نشانه ها مواجه شدید، بهتر است بدون اتلاف وقت به پزشک مراجعه کنید.
عوارض ترومبوز عمقی وریدی در بارداری
در اغلب موارد، بدن به طور طبیعی لخته را تجزیه می کند. اما در دوران بارداری، خطر بزرگ تر شدن لخته و جدا شدن آن از دیواره رگ ها افزایش می یابد. در این حالت، لخته می تواند وارد ریه ها شود و باعث آمبولی ریه (Pulmonary Embolism) شود. این بیماری یکی از علل اصلی مرگ ومیر مرتبط با بارداری در کشورهای پیشرفته محسوب می شود.
دیگر عوارض احتمالی عبارتند از:
- سکته مغزی
- حمله قلبی
- سقط جنین
- زایمان زودرس
- محدودیت رشد جنین داخل رحم (IUGR)
در برخی موارد، لخته در جفت تشکیل می شود و جریان خون به جنین را کاهش می دهد. این می تواند منجر به سقط یا مرگ داخل رحمی جنین شود. بنابراین تشخیص و درمان ترومبوز وریدی در بارداری کاملا حیاتی است.
عوامل خطر ترومبوز وریدی در بارداری
موارد زیر می توانند احتمال بروز ترومبوز را افزایش دهند:
- بارداری چندقلویی
- زایمان طولانی یا پرعارضه
- خونریزی شدید پس از زایمان
- استفاده از داروهای باروری حاوی هورمون
- سابقه خانوادگی ترومبوز یا اختلالات انعقادی
- سن بیشتر از 35 سال
- زایمان به روش سزارین
- سابقه قبلی DVT
- جراحی اخیر یا آسیب دیدگی
- استفاده از قرص ضدبارداری یا هورمون درمانی جایگزین
- شاخص توده بدنی (BMI) بالای 30
- استعمال دخانیات
- استراحت طولانی مدت در تخت
- سفرهای طولانی بدون تحرک
- بیماری هایی نظیر بیماری قلبی، سرطان یا دیابت
راه های پیشگیری و مدیریت ترومبوز وریدی در بارداری
1- تحرک را حفظ کنید
اگر مجبور به استراحت هستید یا عمل جراحی داشته اید، به محض اجازه پزشک، به آرامی حرکت را شروع کنید. هنگام نشستن طولانی مدت، مانند سفرهای هوایی یا رانندگی طولانی، هر یک ساعت یک بار از جا بلند شوید و راه بروید. حتی در حالت نشسته، می توانید با بالا و پایین بردن پاشنه و پنجه پا، گردش خون را بهبود ببخشید.
2- سبک زندگی سالم داشته باشید
- سیگار را ترک کنید
- به توصیه پزشک در مورد تغذیه توجه کنید
- وزن خود را در محدوده سالم نگه دارید
- فعالیت بدنی متناسب با بارداری را در برنامه روزانه تان بگنجانید
- آب کافی بنوشید تا بدن تان دچار کم آبی نشود، که یکی از عوامل خطر لخته خون است
درمان ترومبوز وریدی در بارداری
اگر دچار ترومبوز شدید، پزشک ممکن است درمان با داروی هپارین با وزن مولکولی پایین را آغاز کند. این دارو رقیق کننده خون است که به صورت تزریقی استفاده می شود. معمولا این درمان برای حداقل سه ماه و تا شش هفته پس از زایمان ادامه دارد.
هپارین به جفت یا شیر مادر منتقل نمی شود، بنابراین برای جنین و نوزاد بی خطر است.
استفاده از جوراب های فشاری
پزشک ممکن است استفاده از جوراب های مخصوص فشاری را توصیه کند. این جوراب ها با فشار ملایم، از تورم پاها جلوگیری می کنند و مانع تشکیل لخته های جدید می شوند. استفاده روزانه از این جوراب ها به ویژه در مادران پرخطر بسیار توصیه می شود.
پیگیری منظم پزشکی
اگر تحت درمان قرار گرفته اید، باید به طور منظم تحت نظر پزشک باشید تا اطمینان حاصل شود که لخته از بین رفته و لخته جدیدی شکل نگرفته است. در این مدت باید از بی تحرکی، رژیم غذایی ناسالم و کم آبی بدن پرهیز کنید.
سخنی از نی نی تینی
ترومبوز وریدی در بارداری ممکن است نادر باشد، اما بی توجهی به علائم اولیه یا عوامل خطر می تواند جان شما و فرزندتان را به خطر بیندازد. اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید، حتما درباره سابقه خانوادگی، شرایط جسمی، و عوامل خطر خود با پزشک مشورت کنید. با رعایت نکاتی ساده مثل تحرک روزانه، نوشیدن آب کافی، کنترل وزن و پرهیز از سیگار، می توانید تا حد زیادی از این عارضه پیشگیری کنید.
اگر تجربه ای از ترومبوز وریدی در بارداری دارید یا سوالی درباره علائم، درمان یا پیشگیری از آن برایتان پیش آمده، لطفا در بخش نظرات با ما و دیگر مادران به اشتراک بگذارید. مشارکت شما می تواند نجات بخش مادر دیگری باشد. همچنین، اگر این مقاله برایتان مفید بود، آن را با دوستان باردار خود به اشتراک بگذارید.
