تربیت جنسی کودکان را از چه سنی آغاز کنیم؟

صحبت درباره تربیت جنسی کودکان از سنین 0 تا 8 سال

یکی از مهم ترین بخش های رشد سالم کودکان، داشتن گفت وگوهای اولیه و مناسب با سن آن ها درباره بدن، جنسیت و تربیت جنسی است. تربیت جنسی کودکان بهتر است از همان سال های ابتدایی زندگی شروع شود. این کار باعث می شود فرزندان در سال های بعد راحت تر با والدین خود درباره مسائل جنسی صحبت کنند و تصمیمات آگاهانه تری بگیرند.

این گفت وگوهای اولیه نه تنها راه را برای پرسش های بعدی هموار می کنند، بلکه به کودکان یاد می دهند که والدینشان منبعی مطمئن و صادق برای پاسخ به سوالاتشان هستند و لازم نیست از پرسیدن درباره موضوعات جنسی احساس خجالت یا ترس داشته باشند.

نکته مهم این است که تربیت جنسی کودکان یک مکالمه یک باره نیست؛ بلکه گفت وگویی است که در طول زمان و با بزرگ تر شدن کودک ادامه پیدا می کند و شکل می گیرد.

در واقع تربیت جنسی فقط درباره روابط جنسی نیست. این موضوع شامل هویت فردی کودک، شناخت بدن خودش و احساساتی مانند صمیمیت، دوست داشتن و علاقه به دیگران نیز می شود. همچنین تربیت جنسی به کودکان کمک می کند یاد بگیرند چگونه رابطه های محترمانه و سالمی با دیگران داشته باشند.

تربیت جنسی کودکان: چگونه صحبت کنیم؟ (۳ گام ساده)

برای این که بتوانید به راحتی درباره تربیت جنسی کودکان صحبت کنید، می توانید این سه مرحله ساده را دنبال کنید:

1. کنجکاوی کودک را بپذیرید و ببینید چه چیزهایی می داند

مثلا بپرسید: «به نظرت بچه ها از کجا می آیند؟» یا «تا حالا چیزی درباره اینکه بچه ها چطور به دنیا میان شنیدی؟» با این سوال ها می توانید بفهمید کودک چقدر اطلاعات دارد و چه میزان تصوراتش اشتباه است.

2. اطلاعات اشتباه را اصلاح کنید و حقایق را بگویید

برای مثال می توانید بگویید: «تقریبا درست گفتی. بچه ها توی شکم مامان بزرگ نمی شن؛ بلکه توی یه جای خاصی به اسم رحم رشد می کنن.»

3. نظرات و احساسات خودتان را هم بیان کنید

برای مثال: «بعضی آدم ها خیلی دوست دارن وقتی آماده می شن بچه دار بشن. بعضی های دیگه هنوز مطمئن نیستن که بخوان بچه داشته باشن یا نه.»

نکات کاربردی برای صحبت در مورد تربیت جنسی کودکان در هر سنی

صحبت با زبان قابل فهم کودک

برای شروع صحبت درباره تربیت جنسی کودکان، بهتر است توضیحاتتان متناسب با سن کودک باشد. مثلا یک کودک ۶ ساله نیازی به توضیح دقیق در مورد تخمک گذاری ندارد، اما ممکن است برایش جالب باشد که بداند یک تخمک خیلی کوچک می تواند باعث به دنیا آمدن یک نوزاد شود.

سعی کنید توضیحاتتان کوتاه، دقیق و مثبت باشد. اگر کودک متوجه شود که شما با صبوری و احترام پاسخ می دهید، به راحتی در آینده هم سراغ شما خواهد آمد.

استفاده از اسم های صحیح برای اندام های بدن

بهتر است از اسم های علمی و درست اندام ها مثل آلت تناسلی (پنیس)، بیضه، واژن و فرج استفاده کنید. این کار باعث می شود کودک یاد بگیرد که صحبت کردن درباره بدن خودش موضوعی طبیعی و سالم است.

همچنین وقتی کودک اسم درست اندام های بدنش را بداند، می تواند در صورت نیاز راحت تر با والدین یا حتی پزشک ها صحبت کند.

برای احترام به همه جنسیت ها می توانید بگویید: «بعضی آدم ها آلت تناسلی مردانه دارن، بعضی ها آلت تناسلی زنانه.»

اگر جواب سوال کودک را نمی دانید، اشکالی ندارد

کودکان از شما انتظار ندارند که همه چیز را بدانید. آن ها فقط نیاز دارند بدانند که می توانند از شما سوال بپرسند.

اگر جوابی برای سوالشان نداشتید، می توانید بگویید: «خیلی خوشحالم که این سوال رو پرسیدی. راستش من هم جوابش رو دقیق نمی دونم، ولی می رم دنبالش و بهت می گم.» و حتما بعدا جوابش را پیدا کرده و به او برگردانید. حتی می توانید با هم جواب را جستجو کنید.

این رفتار باعث می شود کودک به شما اعتماد کند و یاد بگیرد که می تواند همیشه با شما صادق باشد.

مشارکت هر دو والدین در تربیت جنسی کودکان

اگر در خانواده، هر دو والدین حضور دارند، بهتر است هر دو نفر در گفت وگوهای مربوط به تربیت جنسی کودکان نقش داشته باشند. وقتی کودک ببیند که هر دو والدین درباره این موضوع حرف می زنند، یاد می گیرد که صحبت درباره بدن و احساسات چیز بدی نیست.

این موضوع به کودک کمک می کند که در آینده درباره بدن خودش آگاهانه تصمیم بگیرد و در رابطه های عاطفی و صمیمی، راحت تر و مسئولانه تر رفتار کند.

خودتان شروع کننده باشید

بعضی از کودکان کمتر سوال می پرسند و ممکن است نیاز باشد شما موضوع صحبت را باز کنید. برای مثال، وقتی در تلویزیون درباره بارداری صحبت می شود، می توانید بگویید: «راستی، تو برنامه تلویزیون داشت درباره بارداری حرف می زد. تو می دونی بارداری یعنی چی؟»

گاهی اوقات کودک راحت تر است وقتی هنگام حرف زدن با شما تماس چشمی نداشته باشد. می توانید این مکالمات را زمانی که در ماشین هستید شروع کنید.

آمادگی ذهنی پیدا کنید

طبیعی است که بعضی والدین هنگام حرف زدن درباره تربیت جنسی کودکان، احساس خجالت یا معذب بودن داشته باشند، مخصوصا وقتی می خواهند اسم هایی مثل “واژن” یا “پنیس” را به کار ببرند.

برای این که راحت تر شوید، می توانید از کلماتی که برایتان ساده تر است شروع کنید. مثلا اگر گفتن کلمه “باسن” برایتان راحت تر است، می توانید از همین بخش شروع کنید. حتی می توانید قبل از صحبت با کودک، با یک بزرگ تر تمرین کنید.

آموزش تفاوت لمس های درست و نادرست

یکی از مهم ترین بخش های تربیت جنسی کودکان این است که به آن ها یاد بدهیم چه نوع لمس هایی مجاز هستند و چه نوع لمس هایی اصلا قابل قبول نیستند.

حتما به کودک بگویید که همیشه حق دارد به هر نوع لمسی که نمی خواهد، “نه” بگوید و اگر کسی او را به شکل نامناسب لمس کرد، حتما باید به یک بزرگ تر قابل اعتماد مثل پدر، مادر یا معلم اطلاع دهد.

صحبت درباره “اجازه گرفتن برای لمس” و “مرزهای بدنی” را می توانید از سنین پایین شروع کنید.

0 تا 2 سال: چه چیزهایی درباره مسائل جنسی، هویت جنسی و بدن به کودک بگوییم؟

در این سن، بهترین زمان برای شروع آموزش تربیت جنسی کودکان، موقعیت های روزمره مثل زمان استحمام یا زمانی است که لباس کودک را عوض می کنید. در همین موقع می توانید نام درست اعضای بدن را به کودک یاد بدهید.

این فرصت ها برای انتقال پیام های مثبت و طبیعی در مورد بدن بسیار مناسب هستند. مثلا اگر کودک هنگام تعویض پوشک به اندام تناسلی اش دست می زند، این رفتار طبیعی است. وقتی کمی بزرگ تر شد، می توانید درباره تفاوت های رفتار در مکان های عمومی و خصوصی با او صحبت کنید.

2 تا 3 سال: چه چیزهایی درباره مسائل جنسی، هویت جنسی و بدن به کودک بگوییم؟

بیشتر کودکان 2 تا 3 ساله نسبت به بدن خود و بدن دیگران بسیار کنجکاو هستند. آن ها متوجه تفاوت های ظاهری بدن ها می شوند و ممکن است بپرسند: “این چیه؟” در این سن می توانید به کودک یاد بدهید که هر قسمت از بدن، یک اسم و یک کار مخصوص به خود دارد. مثلا: “این بخش، ولوا (vulva) هست.” یا “از آلت تناسلی پسرانه برای ادرار کردن استفاده می شود.”

مطالعه کتاب های تصویری برای آموزش نام قسمت های بدن و تفاوت های بدن ها بسیار مؤثر است. برای مثال، کتاب هایی مثل موهای جای خنده دار اثر بابِت کول یا همه یک پایین تنه دارند نوشته تِس راولی می توانند کمک کننده باشند.

4 تا 5 سال: چه چیزهایی درباره مسائل جنسی، هویت جنسی و بدن به کودک بگوییم؟

کودکان 4 تا 5 سال معمولا می پرسند: “بچه ها از کجا می آیند؟” در این سن می توانند بفهمند که نوزاد در رحم (uterus) رشد می کند و برای به وجود آمدن نوزاد به یک اسپرم (مثل یک دانه کوچک) و یک تخمک (مثل یک تخم کوچک) نیاز است.

اگر کودک بپرسد: “من از کجا آمدم؟”، بهتر است بپرسید: “تو چی فکر می کنی؟” این سوال کمک می کند بفهمید کودک چقدر اطلاعات دارد. سپس می توانید توضیحی ساده بدهید: “نوزاد در جایی به نام رحم داخل بدن رشد می کند.”

اگر شما باردار باشید، ممکن است کودک بپرسد: “بچه از کجا بیرون می آید؟” می توانید به سادگی بگویید: “نوزاد در رحم من رشد می کند. وقتی کامل شد، ممکن است از راه کانال زایمان که اسمش واژن هست بیرون بیاید. گاهی هم دکترها یک برش کوچک روی شکم می زنند و نوزاد را بیرون می آورند.”

6 تا 8 سال: چه چیزهایی درباره مسائل جنسی، هویت جنسی و بدن به کودک بگوییم؟

از 6 سالگی به بعد، بسیاری از کودکان علاقه مند هستند بدانند نوزاد چطور به وجود می آید. اگر کودک بپرسد: “بچه چطور وارد رحم می شود؟”، می توانید ابتدا بپرسید: “تو چی فکر می کنی؟” این کار کمک می کند بفهمید کودک چه اطلاعاتی دارد. سپس می توانید توضیحی ساده و صادقانه بدهید: “برای به وجود آمدن نوزاد، اسپرم و تخمک باید به هم برسند.”

در صورت تمایل می توانید توضیح دهید که این اتفاق هنگام رابطه جنسی بین دو نفر که همدیگر را دوست دارند و هر دو می خواهند، می افتد. مهم است که توضیح دهید این کار مخصوص بزرگترهاست و مناسب کودکان نیست.

همچنین خوب است بگویید که همیشه نوزادها از طریق رابطه جنسی به وجود نمی آیند و گاهی از روش هایی مثل لقاح مصنوعی (IVF)، فرزندخواندگی، نگهداری توسط پدربزرگ و مادربزرگ یا خانواده های سرپرست وارد یک خانواده می شوند.

نیازی نیست منتظر باشید تا کودک سؤال بپرسد. می توانید خودتان گفت وگو را شروع کنید. مثلا وقتی شخص بارداری را می بینید، بپرسید: “به نظرت می دونی چطور بچه وارد شکم اون آدم شده؟”

همچنین می توانید با کودک کتاب هایی درباره تولد نوزاد بخوانید. برای مثال کتاب مامان یه تخم گذاشت نوشته بابِت کول برای این موضوع عالی است.

بهتر است صحبت درباره بلوغ و تغییرات بدن را قبل از شروع دوران بلوغ آغاز کنید، یعنی زمانی که کودک حدود 6 تا 8 سال دارد.

اگر کودک با موضوعاتی مثل ارسال عکس های نامناسب (سکستینگ) یا محتوای مستهجن روبه رو شد، خونسرد بمانید. این یک فرصت مهم است که با کودک درباره اینکه چه چیزی مناسب سن او هست یا نیست صحبت کنید. صحبت کردن درباره این مسائل می تواند به کودک کمک کند که در فضای مجازی رفتار ایمن و محترمانه ای داشته باشد.

کودکان با نیازهای ویژه: چگونه درباره مسائل جنسی، هویت جنسی و بدن صحبت کنیم؟

کودکان دارای معلولیت هم درست مثل سایر کودکان مراحل رشد جنسی و کنجکاوی نسبت به بدن را تجربه می کنند. بنابراین آن ها هم به همان اندازه به اطلاعات نیاز دارند.

برای آموزش بهتر به این کودکان می توانید:

• گفت وگوها را کوتاه، ساده و متمرکز برگزار کنید.
• به کودک زمان بدهید تا اطلاعات را پردازش کند.
• به صورت منظم مطمئن شوید که کودک مطالب را فهمیده است.
• اطلاعات را در صورت نیاز چند بار تکرار کنید.
• از روش های سرگرم کننده برای توضیح مسائل پیچیده استفاده کنید. مثلا می توانید آهنگ بدنم، قانون خودم از مجموعه آهنگ های ایمنی بدن را با هم بخوانید.
• در صورت نیاز از پزشک، کاردرمانگر، گفتاردرمانگر یا سایر متخصصانی که با کودک کار می کنند کمک بگیرید.

سخنی از نی نی تینی

هرچه زودتر تربیت جنسی کودکان را شروع کرده و صادقانه تر با کودک صحبت کنید، او راحت تر و ایمن تر رشد خواهد کرد.
منتظر سوال نباشید، گاهی خودتان گفت وگو را شروع کنید و بدانید که در مسیر درستی هستید.