این مقاله برای مادرانی نوشته شده که نیاز به مصرف داروهای ضد افسردگی در شیردهی دارند و می خواهند در مورد تداخل داروهای ضد افسردگی با شیردهی بدانند که مصرف این داروها چه تأثیری بر شیر و سلامت نوزاد دارد. اطلاعات ارائه شده از منابع معتبر پزشکی گردآوری شده و به عنوان یک راهنما در نظر گرفته می شود. تصمیم گیری نهایی در مورد انتخاب دارو، همیشه باید توسط پزشک یا متخصص تغذیه با شیر مادر انجام شود.
نکته مهم این است که اطلاعات موجود تنها به عنوان آگاهی اولیه ارائه می شوند و به هیچ وجه جایگزین مشاوره با پزشک یا روان پزشک شما نیستند.
چرا درمان افسردگی پس از زایمان اهمیت دارد؟
افسردگی پس از زایمان اگر به موقع تشخیص داده نشود، می تواند بر رابطه مادر و نوزاد تأثیر بگذارد و روند ایجاد پیوند عاطفی طبیعی را مختل کند. حدود 80 درصد زنان در روزها و هفته های اول بعد از تولد نوزاد دچار بی حوصلگی یا غمگینی خفیف می شوند (معروف به «بلوز بعد از زایمان»). اما حدود 10 تا 15 درصد زنان علائم شدیدتر و پایدارتر پیدا می کنند که نیاز به درمان دارویی یا روان درمانی مانند مشاوره یا رفتاردرمانی شناختی دارند.
گاهی مادران در ابتدا متوجه افسردگی خود نمی شوند یا حاضر به پذیرش آن نیستند. در چنین شرایطی همسر یا اطرافیان ممکن است زودتر متوجه تغییر رفتار مادر شوند.
علائم شایع افسردگی پس از زایمان
نشانه های این اختلال می تواند در افراد مختلف متفاوت باشد. برخی از علائم رایج شامل:
- افکار وسواسی، به ویژه نگرانی بیش از حد در مورد آسیب دیدن نوزاد
- بی قراری، پرتحرکی یا برعکس، بی انرژی بودن
- کاهش وزن بدون دلیل مشخص
- تغییرات شدید رفتاری و نوسانات خلقی
- اختلال در خواب یا بی خوابی
- خستگی مفرط، نداشتن انگیزه برای شروع روز یا نیاز به خواب زودهنگام
در برخی زنان حتی تمایلات خودکشی دیده می شود. با این حال باید توجه داشت که بعضی علائم مانند خستگی یا ناتوانی در مدیریت کارهای روزانه می تواند بخشی از فشار طبیعی مراقبت 24 ساعته از نوزاد باشد.
اثر بخشی و تداخل داروهای ضد افسردگی با شیردهی
اکثر داروهای ضد افسردگی در شیردهی حدود سه تا چهار هفته زمان نیاز دارند تا اثر کامل خود را نشان دهند. بنابراین مادر باید از همان ابتدا بداند که بهبودی فوری رخ نمی دهد. بسیاری از بیماران به دلیل عدم مشاهده تغییر محسوس در چند هفته اول، مصرف دارو را قطع می کنند. این کار می تواند روند درمان را مختل کند.
نکته مهم دیگر این است که در هفته های ابتدایی، برخی داروها ممکن است باعث تشدید موقت علائم شوند. اطلاع داشتن از این مسئله به مادر کمک می کند که با آگاهی بیشتر دارو را ادامه دهد.
تداخل داروهای ضد افسردگی با شیردهی
داروهای SSRI
رایج ترین گروه داروهای ضد افسردگی در شیردهی که برای مادران شیرده تجویز می شود، مهارکننده های بازجذب سروتونین (SSRI) هستند. این داروها با افزایش سطح سروتونین در سیستم عصبی مرکزی باعث بهبود خلق می شوند.
بیشتر شرکت های داروسازی به دلیل مسائل اخلاقی و ایمنی، مطالعات بالینی گسترده ای بر روی مادران شیرده انجام نداده اند. به همین دلیل در بروشور داروها اغلب توصیه می شود که این داروها در دوران شیردهی مصرف نشوند. اما در عمل، پزشکان با تکیه بر تحقیقات و تجربه های بالینی، گاهی آن ها را تجویز می کنند.
عوارض جانبی احتمالی
عوارض شایع SSRI شامل حالت تهوع (به ویژه در هفته های اول مصرف)، اسهال، سردرد، بی خوابی و بی قراری است. تشخیص اینکه این علائم ناشی از افسردگی هستند یا عوارض دارو، گاهی دشوار می شود و ممکن است در ابتدا این تصور ایجاد شود که دارو مؤثر نیست.
بررسی پرمصرف ترین داروهای ضد افسردگی در شیردهی
سرترالین (Sertraline)
- سرترالین یکی از بهترین گزینه ها برای مادران شیرده محسوب می شود.
- نیمه عمر کوتاه تری نسبت به بعضی داروها دارد و متابولیت فعال آن بسیار ضعیف است؛ بنابراین احتمال تجمع در بدن نوزاد بسیار کم است.
- مطالعات روی بیش از 30 نوزاد نشان داده که تقریبا هیچ اثری از دارو در خون آن ها یافت نشده و رشد طبیعی داشتند.
- در یک گزارش نادر، نوزاد پس از مصرف روزانه 100 میلی گرم سرترالین توسط مادر، در چهار ماهگی دچار خواب بیش از حد شد که در شش ماهگی برطرف گردید.
به طور کلی، اگر مادر قبلا داروی ضد افسردگی خاصی را با موفقیت مصرف نکرده باشد، سرترالین معمولا انتخاب اول پزشکان برای دوران شیردهی است.
سیتالوپرام (Citalopram)
- در یک مورد، نوزاد پس از مصرف 40 میلی گرم سیتالوپرام توسط مادر دچار اختلال خواب شد که با کاهش دوز برطرف گردید.
- گزارش هایی از خواب آلودگی بیش از حد، کاهش تغذیه و افت وزن نوزاد وجود دارد.
- در اکثر مطالعات، نوزادان مشکلی نشان نداده اند اما اگر افزایش وزن کافی مشاهده نشود، بهتر است دارو تغییر داده شود.
- مصرف همزمان با داروهایی مانند اریترومایسین یا فلوکونازول توصیه نمی شود.
نکته مهم: نسبت شیر به پلاسمای این دارو نشان می دهد که سیتالوپرام تمایل به تجمع در شیر مادر دارد. با این حال مقدار واقعی انتقال به نوزاد بسیار ناچیز است و در بیشتر موارد مشکلی ایجاد نمی کند.
پاروکستین (Paroxetine)
- در مطالعه ای روی 16 نوزاد، میزان دارو در شیر مادر کمتر از سطح قابل تشخیص بوده است.
- اما اگر مادر در دوران بارداری این دارو را مصرف کند، احتمال بروز علائم «سندرم ترک نوزادی» وجود دارد؛ علائمی مثل لرزش، استفراغ، تحریک پذیری و افت قند خون.
- پاروکستین یکی از داروهایی است که قطع ناگهانی آن می تواند دشوار باشد و نیاز به کاهش تدریجی دوز دارد.
فلوکستین (Fluoxetine)
- فلوکستین نیمه عمر بسیار طولانی دارد و متابولیت فعال آن ممکن است در بدن نوزاد تجمع یابد.
- در برخی نوزادان افزایش تحریک پذیری، قولنج و خواب آلودگی بیش از حد گزارش شده است.
- توصیه می شود اگر مادر در دوران بارداری از این دارو استفاده کرده، در هفته های نزدیک به زایمان به داروی دیگری تغییر داده شود.
- نوزادانی که در معرض فلوکستین قرار گرفته اند ممکن است تا چند روز بعد از تولد خواب آلود باشند و نیاز به کمک برای تغذیه کافی داشته باشند.
با این حال، اگر فلوکستین برای یک مادر در گذشته مؤثر بوده باشد، پزشک ممکن است تصمیم بگیرد مصرف آن را ادامه دهد. استفاده از این دارو در مادرانی که نوزاد بالای چهار ماه دارند، معمولا با شیردهی سازگار شناخته می شود.
تداخل دیگر داروهای ضد افسردگی در شیردهی
ونلافاکسین (Venlafaxine)
- میزان انتقال این دارو به نوزاد نسبتا بالاتر از بعضی داروهای دیگر است، اما تاکنون گزارشی از عوارض جدی منتشر نشده است.
- توقف ناگهانی آن دشوار است و باید تدریجی قطع شود.
- بهتر است نوزاد از نظر خواب آلودگی و افزایش وزن تحت نظر باشد.
میرتازاپین (Mirtazapine)
- برای مادرانی که بی خوابی شدید دارند یا سایر داروها اثربخش نبوده اند، گزینه مناسبی است.
- اختلالات جنسی کمتری نسبت به SSRIها ایجاد می کند.
- در ابتدای مصرف ممکن است باعث خواب آلودگی یا رویاهای غیرعادی شود.
داروهای سه حلقه ای ضد افسردگی (TCA)
این داروها سال ها استفاده شده اند و ایمنی آن ها نسبتا شناخته شده است، اما عوارضی مانند خواب آلودگی، خشکی دهان، یبوست و احتباس ادرار می تواند برای مادر آزاردهنده باشد.
آمی تریپتیلین (Amitriptyline)
سطح بسیار کمی وارد شیر می شود و تاکنون عارضه ای در نوزادان گزارش نشده است.
کلومی پرامین (Clomipramine)
مؤثر در درمان وسواس و حملات پانیک، انتقال اندکی به نوزاد دارد و مشکلی ایجاد نمی کند.
ایمی پرامین (Imipramine)
با وجود متابولیت فعال، در نوزادان عارضه جدی گزارش نشده است. تنها باید از نظر خواب آلودگی کنترل شوند.
لوفپرامین (Lofepramine)
انتقال ناچیز به شیر دارد و ایمن شناخته می شود.
اهمیت درمان ترکیبی: داروهای ضد افسردگی در شیردهی و مشاوره
مطالعات نشان داده اند که ترکیب دارودرمانی با مشاوره روان شناختی بهترین نتیجه را در درمان افسردگی پس از زایمان دارد. مادران با این روش علاوه بر بهبود علائم افسردگی، راهکارهای مؤثری برای مدیریت استرس و افزایش اعتمادبه نفس یاد می گیرند.
سخنی از نی نی تینی
تداخل داروهای ضد افسردگی با شیردهی مسئله ای مهم و پرچالش است. انتخاب بهترین دارو به شرایط مادر، سابقه درمانی، و وضعیت نوزاد بستگی دارد. آنچه مسلم است، افسردگی پس از زایمان باید جدی گرفته شود و درمان مناسب برای حفظ سلامت مادر و نوزاد ضروری است.
اگر شما هم تجربه ای از مصرف داروهای ضد افسردگی در شیردهی دارید یا پرسشی برایتان پیش آمده، می توانید در بخش دیدگاه ها با دیگر مادران و متخصصان به اشتراک بگذارید. تجربیات شما می تواند به مادران دیگری که در همین مسیر هستند کمک بزرگی کند.
