تب مخملک در کودکان یکی از بیماری های عفونی قابل انتقال است که عامل ایجاد آن باکتری استرپتوکوک گروه A می باشد. این بیماری معمولا باعث بروز علائم شبه آنفلوآنزا، ایجاد لایه ای سفیدرنگ روی زبان، و بثورات پوستی زبر شبیه به کاغذ سمباده می شود که ابتدا از ناحیه سینه و شکم آغاز شده و به تدریج گسترش می یابد.
تب مخملک بسیار واگیردار است و بیشتر در میان کودکان دیده می شود. خوشبختانه با تشخیص به موقع و استفاده از آنتی بیوتیک ها، درمان آن ساده و مؤثر است. اگرچه نادر، اما در صورت عدم درمان، این بیماری می تواند به عوارض جدی تری منجر شود. در این مقاله در مورد تب مخملک در کودکان توضیح خواهیم داد.
تب مخملک در کودکان چه نوع بیماری است؟
تب مخملک در کودکان (یا اسکارلاتینا) نوعی بیماری عفونی و قابل انتقال است که معمولا با بثورات قرمز رنگ، تب و گلودرد همراه است. عامل آن نوعی باکتری به نام استرپتوکوک گروه A (GAS) است و معمولا با تجویز آنتی بیوتیک ها به راحتی درمان می شود.
کودکان معمولا بین 2 تا 8 سالگی بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند، با این حال نوزادان، کودکان بزرگ تر و حتی بزرگسالان نیز می توانند به آن مبتلا شوند. تب مخملک در کودکان بیشتر در فصل های زمستان و بهار شیوع دارد.
هرچند تب مخملک در کودکان در سال های اخیر نسبت به گذشته کمتر شده، اما روند شیوع آن از چند سال پیش دوباره افزایشی شده است. کارشناسان هنوز دقیق نمی دانند که چه چیزی باعث این افزایش شده، اما از سال 2015 یک نوع جدید از باکتری استرپتوکوک گروه A در بریتانیا شایع شد که به سرعت به عامل اصلی بروز تب مخملک تبدیل شد. این گونه ی جدید ممکن است دلیل بالا ماندن آمار ابتلا و پیچیدگی بیشتر برخی موارد باشد.
با توجه به شیوع بیشتر این بیماری در کودکان، بهتر است والدین با علائم آن آشنا باشند تا در صورت مشاهده ی هر نشانه ای، سریع تر اقدام کنند.
علائم تب مخملک در کودکان
زمانی که کودک شما به تب مخملک مبتلا می شود، احتمالا در ابتدا احساس کسالت و بیماری دارد. علائم اولیه معمولا شبیه به سرماخوردگی یا آنفلوآنزای خفیف هستند و شامل موارد زیر می شوند:
- تب بالا
- گلودرد (که گاهی به آن “گلودرد استرپتوکوکی” گفته می شود)
- تورم غدد لنفاوی در گردن
- سردرد
- بی حالی یا خستگی غیرمعمول
- حالت تهوع یا استفراغ
- پوشش سفید روی زبان؛ این لایه با پیشرفت بیماری پوسته پوسته شده و زبان قرمز، متورم و برجسته به نظر می رسد (که به آن “زبان توت فرنگی” هم می گویند)
راش پوستی یا بثورات تب مخملک در کودکان، معمولا یک تا دو روز پس از آغاز علائم اولیه ظاهر می شود. این راش مانند آفتاب سوختگی است و سطح آن زبر و شبیه به سمباده است. در کودکانی با پوست تیره، ممکن است راش به وضوح دیده نشود، اما زبری آن همچنان با لمس قابل تشخیص است.
راش اغلب ابتدا روی سینه و شکم ظاهر شده و سپس به سایر قسمت های بدن گسترش پیدا می کند. معمولا به صورت مستقیم روی صورت دیده نمی شود، اما ممکن است گونه های کودک سرخ و برافروخته به نظر برسد. هنگام بهبودی، ممکن است پوست کودک در نواحی راش پوسته پوسته شود، مانند پوست پس از آفتاب سوختگی.
چطور مطمئن شویم که راش پوستی مربوط به تب مخملک در کودکان است؟
اگر مطمئن نیستید راشی که روی پوست فرزندتان دیده اید ناشی از چیست، می توانید از تست لیوان استفاده کنید. یک لیوان شیشه ای شفاف را به آرامی روی ناحیه راش فشار دهید. اگر راش زیر فشار رنگش کم رنگ شود (به رنگ سفید درآید)، احتمال دارد مربوط به تب مخملک باشد. اما اگر راش محو نشد، ممکن است نشانه ای از مننژیت باشد و باید فورا به پزشک مراجعه شود.
درمان تب مخملک در کودکان
اگر فکر می کنید فرزندتان به تب مخملک مبتلا شده، بهتر است او را در خانه نگه دارید و به پزشک مراجعه کنید. پزشک ممکن است با استفاده از سواب (نمونه گیری از گلو) بیماری را تشخیص دهد، اگرچه همیشه انجام این آزمایش ضروری نیست.
در صورتی که پزشک تشخیص دهد کودک شما تب مخملک دارد، معمولا یک دوره آنتی بیوتیک تجویز می کند تا هم روند بهبودی سریع تر شود و هم از بروز عوارض جلوگیری شود. با شروع مصرف دارو، کودک معمولا ظرف یک هفته حالش بهتر می شود. اما حتما باید کل دوره دارو (که معمولا 10 روز است) کامل مصرف شود، حتی اگر علائم زودتر از بین رفتند. این کار از بروز عوارض تب مخملک در کودکان جلوگیری می کند.
کودک چه زمانی می تواند به مهدکودک برگردد؟
اگر کودک حال عمومی خوبی دارد، 24 ساعت پس از اولین دوز آنتی بیوتیک می تواند به مهد یا پیش دبستانی برگردد. البته ممکن است همچنان کمی بی حال باشد و نیاز به استراحت بیشتر داشته باشد.
نکاتی برای مراقبت از کودک در دوران نقاهت
برای راحتی بیشتر فرزندتان در دوران درمان، این توصیه ها می تواند مفید باشد:
- اجازه دهید کودک به اندازه ای که نیاز دارد استراحت کند.
- نوشیدنی های خنک مانند آب، شیر یا آب میوه ی بسیار رقیق شده (یک قسمت آب میوه به ده قسمت آب) به او بدهید تا هم گلویش آرام شود و هم دچار کم آبی نشود.
- در صورت گلودرد، غذاهای نرم تر مثل فرنی یا سوپ به کودک بدهید. اگر اشتها ندارد، نگران غذا نباشید، اما نوشیدنی فراموش نشود.
- در صورت درد یا ناراحتی، با مشورت پزشک یا داروساز، از دوز مناسب استامینوفن کودکان (پاراستامول) یا ایبوپروفن استفاده کنید.
- اگر راش باعث خارش یا سوزش شد، داروساز ممکن است لوسیون کالامین یا کرم های نرم کننده را برای تسکین توصیه کند.
عوارض نادر اما جدی تب مخملک در کودکان
در موارد نادر، عوارض تب مخملک در کودکان می تواند شامل ذات الریه، مننژیت یا تب روماتیسمی باشد، به ویژه اگر درمان نشود. اگر کودک شما پس از یک هفته هنوز بهبودی کامل نیافته یا علائم جدیدی ظاهر شدند، بهتر است دوباره به پزشک مراجعه کنید.
تب مخملک در کودکان چقدر مسری است؟
تب مخملک در کودکان به شدت واگیردار است و می تواند از طریق سرفه، عطسه یا استفاده از وسایل مشترک منتقل شود. اگر کودک شما تحت درمان با آنتی بیوتیک قرار گرفته باشد، پس از گذشت 24 ساعت از شروع درمان دیگر احتمال انتقال بیماری به دیگران بسیار کم است.
تا آن زمان، حتما او را از مهدکودک دور نگه دارید و موارد بهداشتی را رعایت کنید تا احتمال سرایت بیماری به بقیه اعضای خانواده کاهش یابد.
چگونه از انتقال تب مخملک در کودکان جلوگیری کنیم؟
از آنجا که تب مخملک در کودکان به شدت واگیردار است، رعایت نکات بهداشتی ساده می تواند به کاهش شیوع بیماری در خانه کمک زیادی کند. برای محافظت از سایر اعضای خانواده، به ویژه کودکان و بزرگسالان دیگر، این نکات را در خانه رعایت کنید:
- به کودک خود آموزش دهید که در صورت نیاز، داخل دستمال عطسه یا سرفه کند. بلافاصله بعد از استفاده، دستمال را در سطل زباله درب دار بیندازید.
- از استفاده مشترک از ظروف غذا، لیوان، حوله، لباس، اسباب بازی، ملحفه یا وان حمام جلوگیری کنید.
- دست های کودک را مرتب با آب گرم و صابون بشویید. شستن صحیح دست ها بعد از سرفه، عطسه و استفاده از سرویس بهداشتی بسیار مهم است.
گروه های پرخطر بیماری تب مخملک در کودکان چه کسانی هستند؟
اگرچه تب مخملک بیشتر در کودکان خردسال دیده می شود، اما در برخی افراد می تواند باعث بروز عوارض جدی شود. گروه های پرخطر شامل این افراد هستند:
- کسانی که دچار بیماری های قلبی دریچه ای هستند (مثلا نارسایی یا مشکل دریچه های قلبی)
- افرادی با سیستم ایمنی ضعیف (مانند کسانی که شیمی درمانی می شوند)
- افراد دارای زخم پوستی فعال (مثلا در اثر آبله مرغان یا زردزخم)
- کسانی که به بیماری های مزمن مانند دیابت مبتلا هستند
- خانم هایی که به تازگی زایمان کرده اند
اگر در خانواده ی شما افرادی در این گروه ها قرار دارند، سعی کنید کودک تان را تا 24 ساعت پس از شروع آنتی بیوتیک از آن ها دور نگه دارید. اگر هر یک از اعضای خانواده در معرض خطر هستند، به محض مشاهده علائم تب مخملک در کودکان، حتما با پزشک مشورت کنید. درمان زودهنگام، احتمال بروز عوارض را کاهش می دهد.
آیا ابتلا به تب مخملک در بارداری خطرناک است؟
طبق تحقیقات موجود، هیچ شواهدی مبنی بر آسیب به جنین در صورت ابتلای مادر باردار به تب مخملک وجود ندارد. در صورت ابتلا، پزشک می تواند برای مادر باردار آنتی بیوتیک های ایمن در بارداری تجویز کند.
بیماری های دیگر ناشی از باکتری استرپتوکوک گروه A
باکتری عامل تب مخملک، یعنی استرپتوکوک گروه A (GAS)، می تواند عامل بروز بیماری های دیگری نیز باشد، از جمله:
- گلودرد استرپتوکوکی (نوعی گلودرد شدید با تب)
- زردزخم (ایمپتیگو)؛ نوعی عفونت پوستی شایع در کودکان
در موارد نادر، این باکتری ممکن است باعث نوعی عفونت خطرناک به نام استرپ مهاجم گروه A (iGAS) شود که به درمان فوری نیاز دارد. هرچند این حالت بسیار نادر است، اما از زمستان 2022 موارد بیشتری از این نوع خطرناک در میان کودکان در برخی کشورها، از جمله بریتانیا گزارش شده است. بنابراین توجه به علائم هشداردهنده مهم است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر کودک تان به تازگی تب مخملک، گلودرد، عفونت تنفسی یا علائم عمومی بیماری داشته و یکی از موارد زیر را مشاهده کردید، حتما با پزشک یا اورژانس تماس بگیرید:
- علائم کودک بدتر شده اند
- اشتها یا مصرف مایعات کودک به طور قابل توجهی کاهش یافته است
- بیش از 12 ساعت پوشک خشک مانده یا نشانه هایی از کم آبی دیده می شود
- اگر کودک زیر 3 ماه دارد و دمای بدنش 38 درجه یا بیشتر است
- اگر کودک بزرگ تر است و دمای بدنش 39 درجه یا بالاتر است
- اگر پوست بدن یا قفسه سینه کودک هنگام لمس داغ یا عرق کرده به نظر برسد
- اگر کودک بسیار خسته، بی حال یا تحریک پذیر است
چه زمانی باید فورا با اورژانس تماس بگیریم؟
در موارد اضطراری زیر باید سریعا با اورژانس (115) تماس بگیرید یا به اورژانس بیمارستان مراجعه کنید:
- مشکل در تنفس؛ ممکن است صدای خس خس یا ناله بشنوید، یا متوجه شوید که شکم کودک هنگام تنفس به داخل کشیده می شود
- وقفه در تنفس یا مکث بین نفس های کودک
- تغییر رنگ لب ها، زبان یا پوست به آبی
- بی حالی شدید، عدم پاسخ گویی یا ناتوانی در بیدار شدن
اگر نمی دانید راش کودک از تب مخملک است یا نه…
در صورت تردید درباره ی نوع راش پوستی کودک تان، با پزشک مشورت کنید. تشخیص صحیح علت راش در انتخاب درمان مناسب بسیار مهم است.
سخنی از نی نی تینی
اگر کودک شما تب دارد، بثورات پوستی پیدا کرده یا حال عمومی خوبی ندارد، هرگز آن را ساده نگیرید. تب مخملک در کودکان، اگرچه با درمان به موقع معمولا بی خطر است، اما در صورت نادیده گرفتن می تواند منجر به عوارض جدی شود. همیشه به علائم گوش دهید، با پزشک مشورت کنید و دوره درمان را کامل کنید. رعایت بهداشت، جداسازی کودک بیمار و آگاهی از علائم هشدار می تواند سلامت کودک و خانواده را حفظ کند.
آیا فرزند شما هم سابقه ابتلا به تب مخملک را داشته است؟ تجربه تان از روند درمان و بهبودی چگونه بود؟
لطفا تجربه های خود را در بخش دیدگاه ها با ما و دیگر والدین به اشتراک بگذارید. همچنین اگر سؤالی در این زمینه دارید، خوشحال می شویم پاسخگوی شما باشیم.
