به دمای بدن 38 درجه سانتیگراد یا بالاتر، تب گفته می‌شود و معمولاً به این معنی است که بدن در حال مبارزه با عفونت است .تب در کودکان، به ویژه اگر کودک شما اولین بار است که تب می‌کند، ممکن است نگران کننده باشد.
تب به معنای افزایش دمای بدن بیشتر از حد طبیعی است. این واکنش به بیماری است و معمولاً نشان‌دهنده این است که سیستم ایمنی بدن در حال پاسخگویی به یک ویروس یا باکتری است. اما خود تب در کودکان یک بیماری نیست و باعث بدتر شدن بیماری هم نمی شود.
تا زمانی که کودک یا نوزاد خود را به خوبی هیدراته نگه دارید، تب معمولا مضر نیست و زمانی که علت اصلی برطرف شود، خود به خود از بین می‌رود.
اگرچه ممکن است تب در کودکان، شما را نگران کند، اما به یاد داشته باشید که تب نشان‌دهنده این است که سیستم ایمنی بدن کودک شما در حال انجام وظیفه خود است. افزایش دما می‌تواند به کودک شما کمک کند تا با عفونت‌ها موثرتر مبارزه کند، زیرا دمای بالاتر بدن محیطی کمتر مناسب برای باکتری‌ها و ویروس‌ها ایجاد می‌کند. تب همچنین به بدن دستور می‌دهد تا سلول‌های سفید خون و آنتی‌بادی‌های بیشتری برای مبارزه با عفونت تولید کند.
چه چیزی تب محسوب می‌شود؟
دمای طبیعی بدن کودک می‌تواند بسته به سن و سطح فعالیت متفاوت باشد. زمان روز نیز می‌تواند بر خوانش دما تأثیر بگذارد. برای مثال، دمای بدن در اواخر بعد از ظهر و اوایل شب بالاترین حد خود است و در شب و اوایل صبح پایین‌ترین حد. علاوه بر این، نوزادان نسبت به کودکان بزرگتر دمای بدن بالاتری دارند. به طور کلی، موارد زیر به عنوان تب واقعی در نظر گرفته می‌شوند:
- دمای مقعدی بالاتر از 38 درجه سانتیگراد
- دمای دهانی بالاتر از 37.2 درجه سانتیگراد
علائم بروز تب در کودکان
هر زمان که فکر می کنید کودک شما تب دارد، دمای بدن او را با یک دماسنج اندازه بگیرید. احساس کردن پیشانی یا سایر قسمت‌های بدن برای تشخیص تب دقیق نیست، به‌ویژه اگر کودک دچار لرز باشد. استفاده از نوار حساس به دما یا “نوار تب” نیز قابل اعتماد نیست. از استفاده از دماسنج گوش برای نوزادان زیر 6 ماه خودداری کنید، زیرا کانال‌های گوش آن‌ها بسیار کوچک است و نمی‌تواند خوانش دقیقی را ارائه دهد.
علل تب در نوزادان
تب در نوزادان می تواند همراه با بیماری‌هایی مانند موارد زیر بروز کند:
- عفونت‌های گوش
- سرماخوردگی‌های معمولی
- عفونت‌های دستگاه ادراری
- عفونت‌های گلو یا سینوس
- عفونت‌های روده‌ای (گوارشی)
- ویروس سنسیشیال تنفسی (RSV)
- کروپ
- آنفولانزا (فلو)
- ذات‌الریه
جدی ترین شرایطی که می‌تواند باعث تب شود، عفونت‌های خونی (سپسیس) و عفونت‌های مغز و نخاع (مننژیت) هستند.
تب در نوزادان تازه متولد شده
نوزادان زیر دو ماه که تب دارند، حتی اگر به نظر سالم بیایند و نشانه دیگری از بیماری نداشته باشند، به توجه فوری پزشکی نیاز دارند. مهم ترین چالش این است که علت تب در کودکان را به سرعت پیدا کنیم، و از انجام آزمایش‌ها یا بستری‌های غیرضروری برای نوزاد اجتناب شود.
حدود 10 درصد از نوزادان تب دار ، دچار عفونت‌های دستگاه ادراری می‌شوند. این میزان در پسران ختنه نشده حتی بیشتر است. به همین دلیل بررسی نمونه ادرار اهمیت دارد. با این حال، نوزادان می‌توانند دچار عفونت‌های جدی تری شوند که به سرعت پیشرفت می کنند. اگر نوزاد شما تب کرد، بدون تأخیر به بیمارستان و پزشک اطفال مراجعه نمایید.
چه زمانی باید تب در کودکان را درمان کرد؟
برای جلوگیری از کم آبی بدن، همیشه باید تب کودک خود را با مایعات درمان کنید، صرف نظر از دمای بدن و حال عمومی او. علاوه بر هیدراته نگه‌داشتن، فقط در صورتی نیاز به درمان تب دارید که کودک شما احساس ناراحتی می‌کند. اگر کودک شما بیش از 3 ماه سن دارد و دمای مقعدی او کمتر از 38.9 درجه سانتیگراد است و به‌طور طبیعی رفتار می‌کند، نیازی به درمان تب نیست.
اگر کودک شما بسیار بی قرار است، خسته است یا نمی‌تواند بخوابد، ممکن است بخواهید تب او را کاهش دهید تا بتواند استراحت کند. همچنین اگر کودک شما بی حال است یا در اثر تب دچار درد عضلانی یا سردرد شده، ممکن است بخواهید تب را پایین بیاورید.
درمان تب در کودکان و نوزادان
اگر تب باعث ناراحتی کودک شما شده و پزشک کودک اجازه داده باشد، داروی تب بر یکی از گزینه های درمانی است. استامینوفن یا ایبوپروفن به کاهش تب کمک می‌کنند. (ایبوپروفن برای نوزادان زیر 6 ماه، کودکان کم آب یا کودکانی که استفراغ مداوم دارند، توصیه نمی‌شود.)
نکات مهم در هنگام استفاده از داروی تب بر
- مراقب دوز دارو ها باشید. وزن کودک شما تعیین‌کننده دوز مناسب است. همیشه از وسیله اندازه گیری که همراه دارو ارائه می‌شود، برای دادن مقدار دقیق دارو به کودک استفاده کنید.
- از داروی تب بر بیشتر از حد توصیه شده استفاده نکنید. دستورالعمل‌ها احتمالا می‌گویند که می‌توانید استامینوفن را هر چهار ساعت یک بار (حداکثر پنج بار در روز) و ایبوپروفن را هر شش ساعت یک بار (حداکثر چهار بار در روز) بدهید.
- هرگز به کودک خود آسپرین ندهید. آسپرین می‌تواند کودک را به سندرم ری (یک اختلال نادر اما بالقوه مرگبار) مبتلا کند.
- از داروهای سرفه و سرماخوردگی بدون نسخه به کودک یا نوزاد خود ندهید. اکثر پزشکان این محصولات را برای نوزادان و کودکان خردسال توصیه نمی‌کنند.
علاوه بر دارو، می‌توانید اقدامات زیر را برای راحتی کودک یا نوزاد خود انجام دهید:
- لباس‌های اضافی را تن کودک خود در بیاورید تا کودک بتواند از طریق پوست خود حرارت از دست بدهد. یک لایه لباس خنک به او بپوشانید. اگر لرز دارد، یک لایه اضافی تا زمانی که دوباره گرم شود، به او بدهید.
- در هنگام استراحت یک پارچه مرطوب و خنک روی پیشانی کودک بگذارید.
- مایعات زیادی به کودک بدهید. نوزاد خود را به دفعات بیشتر شیر دهید یا با شیشه شیر دهید. نوزادان بزرگتر و کودکان می‌توانند غذاهای سرد مانند بستنی و ماست مصرف کنند تا بدن از داخل خنک شود و هیدراته بمانند. الکترولیت‌های مخصوص کودکان که به هیدراته کردن بدن کمک می‌کنند، در داروخانه‌ها موجود است. (قبل از دادن الکترولیت به نوزاد، با پزشک مشورت کنید.)
- کودک را در وان آب ولرم یا حمام اسفنجی قرار دهید. با تبخیر آب از روی پوست کودک، او خنک می شود و دمای بدنش کاهش می یابد. از آب سرد استفاده نکنید، زیرا می‌تواند باعث لرز و افزایش دمای بدن شود. از آب ولرم (85 تا 90 درجه) برای پاک کردن پوست کودک، به‌ویژه پیشانی و زیربغل استفاده کنید.
- از الکل مالشی استفاده نکنید (یک درمان قدیمی برای از بین بردن تب در کودکان). این کار می‌تواند باعث افزایش شدید دما و حتی مسمومیت الکلی شود.
- از یک پنکه استفاده کنید. پنکه را روی سرعت کم بگذارید و آن را نزدیک کودک قرار دهید تا هوا در اطراف او جریان پیدا کند، نه اینکه مستقیما به او بوزد (تا او سرما نخورد).
- در یک مکان خنک داخل خانه بمانید. یا اگر بیرون هستید، در سایه بمانید.
چه زمانی تب در کودکان خطرناک است؟
تب معمولاً بخشی طبیعی از فرآیند بهبودی بدن است، اما ممکن است عوارضی به همراه داشته باشد که یا خطرناک هستند یا ترسناک و نیازمند آمادگی.
تشنج های ناشی از تب
تب در کودکان بین 6 ماه تا 5 سال می‌تواند منجر به تشنج شود. این تشنج‌ها، تشنج‌های ناشی از تب نامیده می‌شوند. کودک ممکن است برای چند لحظه چهره‌ای عجیب به خود بگیرد، سپس بدنش سفت شود یا تشنج کند، چشم‌هایش را بگرداند و برای مدتی کوتاه واکنش نشان ندهد.
تشنج‌های ناشی از تب معمولا کمتر از یک دقیقه یا حتی فقط چند ثانیه طول می‌کشند، اگرچه ممکن است برای یک والدین نگران به نظر طولانی بیاید. خوشبختانه، تشنج‌های ناشی از تب رایج نیستند و تقریبا همیشه بی‌ضرر هستند و هیچ آسیبی ماندگار به مغز یا سیستم عصبی وارد نمی کنند. با این حال، اگر کودک شما دچار تشنج ناشی از تب شد، حتما به سرعت به مطب پزشک مراجعه نمایید.
تب مکرر
داروهای تب بر، دمای بدن را به طور موقت کاهش می دهند، اما علت التهاب در بدن را برطرف نمی کنند. بنابراین ممکن است کودک شما تا زمانی که بدنش از عفونت پاک نشده است، همچنان تب داشته باشد. این فرآیند می‌تواند حداقل دو تا سه روز طول بکشد. اگر تب در کودکان بیش از سه روز طول بکشد، باید توسط پزشک اطفال ویزیت شود.
اگر تب کودک شما بیش از سه روز ادامه داشته باشد، ممکن است او با یک عفونت باکتریایی مبارزه کند که نیاز به ارزیابی و احتمالاً درمان با آنتی بیوتیک دارد.
برخی عفونت‌ها، مانند آنفولانزا، می‌توانند پنج تا هفت روز طول بکشند. همچنین، اگر کودک شما برای درمان عفونت باکتریایی آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کند، ممکن است ۴۸ ساعت طول بکشد تا دمای بدنش کاهش یابد.
افزایش دمای بدن ناشی از گرمازدگی
تب در کودکان نباید با بیماری‌های مرتبط با گرما یا گرمازدگی اشتباه گرفته شود. این حالت به دلیل عفونت ایجاد نمی‌شود. در عوض، این وضعیت خطرناک ناشی از گرمای محیط و کم آبی در کودکان است.
در گرمازدگی، دمای بدن می‌تواند به سطوح خطرناکی برسد( حدود 40.5 درجه سانتیگراد). هر سال ده‌ها کودک به دلیل رها شدن در خودروهای بسته و بیش از حد گرم جان خود را از دست می‌دهند. هرگز کودک خود را حتی برای چند دقیقه در خودرو بسته تنها نگذارید. نوزادان همچنین می‌توانند در صورت پوشیدن لباس‌های زیاد در هوای گرم و مرطوب دچار گرمازدگی شوند.
اگر فکر می‌کنید کودک شما دچار گرمازدگی شده است، فوراً با 115 تماس بگیرید یا به اورژانس مراجعه کنید.
آیا دندان درآوردن باعث تب در کودکان می‌شود؟
دندان درآوردن، که معمولاً از حدود 6 ماهگی شروع می‌شود، می‌تواند باعث افزایش جزئی در دمای بدن کودک در محدوده طبیعی شود. اما تحقیقات نشان می‌دهند که دندان درآوردن باعث تب واقعی نمی شود.
چه زمانی برای تب در کودکان به پزشک مراجعه کنیم
اگر نوزاد شما کمتر از ۳ ماه دارد و دمای بدنش 38 درجه سانتیگراد یا بیشتر است، فورا به پزشک مراجعه نمایید. نوزادان باید سریعا از نظر عفونت یا بیماری‌های جدی بررسی شوند. نوزادان کم سن‌وسال نشانه‌های عفونت شدید را مانند نوزادان بزرگتر نشان نمی‌دهند، بنابراین ممکن است دچار عفونت کامل خون شوند بدون اینکه علائم معمولی را بروز دهند.
همچنین اگر دمای بدن نوزاد زیر ۳ ماه شما کمتر از 36 درجه سانتیگراد باشد، باید به پزشک مراجعه کنید. نوسانات دمایی در هر جهتی در یک نوزاد تازه متولد شده می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری جدی باشد.
همچنین به خاطر داشته باشید که قبل از رفتن، به نوزاد خود داروی تب‌بر ندهید.
برای نوزادان ۳ ماهه و بزرگتر، و همچنین نوپایان و کودکان، مهمترین مسئله ظاهر و رفتار آن‌ها است. اگر نوزاد یا کودک شما به نظر خوب می‌آید، مایعات می‌نوشد و علائم دیگری ندارد، نیازی به مراجعه به پزشک نیست، مگر اینکه تب ادامه یابد یا به 40 درجه سانتیگراد یا بیشتر برسد.
همچنین در صورت مشاهده موارد زیر به پزشک مراجعه کنید.
- تب بیش از ۲۴ تا ۴۸ ساعت (اگر کودک زیر ۲ سال است) یا ۴۸ تا ۷۲ ساعت (اگر کودک ۳ سال یا بزرگتر است)
- علائم بیماری‌هایی که ممکن است نیاز به درمان داشته باشند، مانند عفونت گوش، عفونت مجاری ادراری یا گلودرد
- تب مکرر برای بیش از یک هفته، بدون توجه به دما
- بیماری‌های جدی مانند کم‌خونی داسی‌شکل یا دیابت، یا سیستم ایمنی ضعیف
- ظهور بثورات جدید یا کبودی (لکه‌های کوچک و قرمز-بنفش که با فشار دادن سفید یا کمرنگ نمی‌شوند، یا لکه‌های بزرگ بنفش که ممکن است نشان‌دهنده یک عفونت باکتریایی بسیار جدی باشند)
- علائم کم‌آبی ملایم یا متوسط، مانند پوشک‌های کمتر خیس شده یا کمتر ادرار کردن، اشک کمتر هنگام گریه و دهان خشک
- استفراغ یا اسهال
- مشکلات تنفسی (یا تنفس سریع‌تر از حالت عادی) حتی پس از پاک کردن بینی نوزاد با پوار یا فین گیر. این مسئله می‌تواند نشان‌دهنده ذات‌الریه یا ویروس RSV باشد.
- تشنج کوتاه مدت (کمتر از دو دقیقه)
در صورت مواجهه با موارد زیر فورا با اورژانس تماس گرفته و یا به اورژانس بروید.
- تب بالا (نزدیک به 40.5 درجه سانتیگراد) که به داروهای تب بر پاسخ نمی‌دهد
- علائم تنگی نفس (ناله کردن، باز شدن پره‌های بینی، فرو رفتن پوست بالای استخوان ترقوه یا بین یا زیر دنده‌ها، تنفس سریع مداوم، صدای سوت یا خس‌خس هنگام تنفس)
- خواب‌آلودگی، گیجی، یا ناتوانی ناگهانی در راه رفتن
- عدم بیدار شدن آسان
- لب‌ها، زبان یا ناخن‌های آبی
- گردن سفت
- تشنج طولانی مدت (دو دقیقه یا بیشتر)
- علائم کم‌آبی شدید، مانند چشم‌های فرو رفته، دست‌ها و پاهای سرد و لکه‌دار، خواب‌آلودگی یا بی‌قراری بیش از حد، سبکی سر، سرگیجه یا هذیان، پوست چروکیده
به یاد داشته باشید که تب در کودکان معمولا امری رایج و طبیعی است و نشان می‌دهد بدن کودک شما در حال انجام وظیفه خود در مقابله با بیماری است. اما شما بهترین قاضی هستید که بفهمید چه زمانی چیزی نادرست است. اگر نگران دمای بدن کودک خود هستید، به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید.
