تاکی کاردی بطنی

تاکی کاردی بطنی نوعی آریتمی یا ضربان غیرطبیعی قلب است که در آن، ضربان قلب بسیار سریع تر از حد معمول می شود. این وضعیت به دلیل بروز سیگنال های الکتریکی غیرطبیعی در بطن های قلب (دو حفره ی پایینی قلب) رخ می دهد. این سیگنال های نابجا مانع از عبور پیام های طبیعی ضربان قلب می شوند و باعث می گردند قلب آن قدر سریع بتپد که نتواند خون کافی را به سراسر بدن پمپاژ کند. درمان معمولا شامل کنترل علت زمینه ای و در برخی موارد، انجام روش های درمانی خاص است.

تاکی کاردی بطنی چیست؟

در حالت تاکی کاردی بطنی، قلب فرصت کافی برای پر شدن از خون بین هر ضربان را ندارد.
در این وضعیت، ضربان قلب به قدری سریع می شود که کارایی پمپاژ قلب کاهش می یابد. تاکی کاردی بطنی (VT یا V-tach) نوعی ریتم غیرطبیعی است که در آن، ضربان قلب بیش از 100 بار در دقیقه می تپد و منشأ آن از بطن ها آغاز می شود، نه از مسیر الکتریکی طبیعی قلب. این مشکل در مواردی می تواند خطرناک و حتی تهدیدکننده زندگی باشد.

گاهی حملات تاکی کاردی بطنی فقط چند ثانیه طول می کشد و آسیب خاصی ایجاد نمی کند، اما اگر بیش از 30 ثانیه ادامه یابد، یک وضعیت اورژانسی محسوب می شود و می تواند به ایست قلبی ناگهانی منجر شود. در بعضی موارد، این ریتم غیرطبیعی ممکن است به ریتمی بسیار خطرناک تر به نام فیبریلاسیون بطنی تبدیل شود.

وقتی قلب در حالت V-tach می تپد، فشار خون پایین می آید، چون قلب نمی تواند خون و اکسیژن کافی را به بدن برساند. در این حالت ممکن است فرد دچار درد قفسه سینه، سرگیجه یا احساس بی هوشی قریب الوقوع شود.

علت آن این است که ضربان های سریع، اجازه ی پر شدن کامل حفره های قلب قبل از ضربان بعدی را نمی دهند. علاوه بر این، این ضربان ها مانند ریتم طبیعی و منظم قلب نیستند و هماهنگی لازم را ندارند.
برای درک ساده تر، تصور کنید اتوبوسی آن قدر سریع در ایستگاه توقف می کند که مسافران فرصت سوار شدن پیدا نمی کنند—در نتیجه، بعضی از “خون ها” (مسافران) جا می مانند و بدن به اندازه ی کافی “سوخت” (اکسیژن) دریافت نمی کند.

علائم و دلایل تاکی کاردی بطنی

علائم تاکی کاردی بطنی

در تاکی کاردی بطنی، خون رسانی به بدن مختل می شود و در نتیجه، سلول ها و بافت ها اکسیژن کافی دریافت نمی کنند. کمبود اکسیژن باعث بروز علائمی می شود که شدت آن ها بسته به وضعیت بیمار متفاوت است. از جمله مهم ترین علائم می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد یا سنگینی در قفسه سینه
• تنگی نفس یا احساس خفگی
• تپش قلب شدید یا نامنظم
• سرگیجه و منگی
• احساس سبکی سر
• غش یا از دست دادن هوشیاری

این علائم می توانند ناگهانی شروع شوند و در برخی موارد با استرس، فعالیت بدنی زیاد یا مصرف داروها یا مواد محرک شدت پیدا کنند. در بیماران قلبی، وقوع این علائم باید فورا جدی گرفته شود.

علل بروز تاکی کاردی بطنی

دلایل زیادی می توانند باعث ایجاد تاکی کاردی بطنی شوند، اما شایع ترین علت آن بیماری ایسکمیک قلبی یا همان بیماری عروق کرونر است. در این بیماری، به دلیل وجود گرفتگی یا تنگی در شریان های کرونر، عضله ی قلب خون و اکسیژن کافی دریافت نمی کند. معمولا این گرفتگی ناشی از تجمع چربی (آترواسکلروز) در دیواره ی رگ هاست.

در برخی موارد، علت مشخصی یافت نمی شود، اما سایر علل احتمالی عبارت اند از:

• نارسایی قلبی
• اختلال در عضله ی قلب (مانند کاردیومیوپاتی یا میوکاردیت)
• بیماری های دریچه ی قلب
• سابقه ی سکته یا جراحی قلب
• سارکوئیدوز (یک بیماری التهابی مزمن)
• اختلالات ژنتیکی مانند سندرم QT طولانی
• مصرف برخی داروهای ضدآریتمی
• عدم تعادل الکترولیت ها (مثل کاهش پتاسیم یا منیزیم)
• استفاده از مواد محرک مانند کوکائین یا مت آمفتامین

این عوامل می توانند مسیرهای الکتریکی قلب را مختل کرده و زمینه ساز ریتم های خطرناک شوند.

عوامل خطر ابتلا به تاکی کاردی بطنی

احتمال بروز تاکی کاردی بطنی در افرادی که سابقه ی بیماری قلبی دارند یا اعضای خانواده شان دچار مشکلات ریتم قلبی بوده اند، بیشتر است. همچنین اگر فردی دچار نارسایی قلبی، ضعف عضله ی قلب یا بیماری های دریچه ای باشد، در معرض خطر بیشتری قرار دارد.

سابقه ی سکته قلبی، جراحی قلب، اختلالات شدید الکترولیتی یا استفاده از مواد محرک نیز می تواند احتمال ابتلا را افزایش دهد.

چگونه خطر تاکی کاردی بطنی را کاهش دهیم؟

پیشگیری از بیماری های قلبی زمینه ساز می تواند به شکل چشمگیری خطر بروز تاکی کاردی بطنی را کاهش دهد. مهم ترین روش ها برای محافظت از قلب عبارت اند از:

• مصرف غذاهای کم چرب و کم نمک و سرشار از سبزیجات و غلات کامل
• انجام فعالیت بدنی منظم متناسب با وضعیت جسمی (مانند پیاده روی روزانه یا ورزش های سبک)
• حفظ وزن مناسب و جلوگیری از اضافه وزن
• ترک کامل دخانیات و پرهیز از قلیان یا سیگار الکترونیکی
• مصرف داروهای تجویزشده برای کنترل فشار خون و کلسترول طبق توصیه ی پزشک

با رعایت این توصیه ها می توان احتمال بروز تاکی کاردی بطنی و سایر آریتمی های خطرناک را تا حد زیادی کاهش داد.

تشخیص و آزمایش های تاکی کاردی بطنی

چگونه پزشکان تاکی کاردی بطنی را تشخیص می دهند؟

رایج ترین و مهم ترین آزمایش برای تشخیص تاکی کاردی بطنی، نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام (ECG یا EKG) است. این تست فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می کند و به پزشک نشان می دهد آیا ضربان های غیرطبیعی از بطن ها (حفره های پایینی قلب) منشاء می گیرند یا خیر. در صورت مشاهده ی سه ضربان غیرطبیعی متوالی از بطن ها، احتمال بالای وجود تاکی کاردی بطنی مطرح می شود.

پزشکان با توجه به مدت زمان حمله آریتمی و شکل موج های الکتریکی در نوار قلب، نوع تاکی کاردی بطنی را مشخص می کنند.

برای تشخیص دقیق، پزشک با بیمار درباره ی علائم، سابقه ی پزشکی و سابقه ی خانوادگی مشکلات قلبی گفت وگو می کند. سپس معاینه فیزیکی شامل بررسی نبض و وضعیت عمومی انجام می شود و پس از آن چند آزمایش تکمیلی درخواست می گردد.

سایر آزمایش های تشخیصی تاکی کاردی بطنی

در کنار نوار قلب، بسته به شرایط بیمار ممکن است آزمایش های زیر انجام شوند:

• مانیتورینگ رویداد قلبی (Cardiac Event Monitor): دستگاهی که بیمار در خانه یا بیمارستان استفاده می کند تا ریتم قلب در طول روز ثبت شود.
• مطالعه الکتروفیزیولوژی (Electrophysiology Study): روشی تخصصی که در آن با هدایت کاتتر به درون قلب، مسیرهای الکتریکی بررسی می شود.
• تست ورزش (Stress Test): برای بررسی واکنش قلب هنگام فعالیت فیزیکی.
• اکوکاردیوگرافی و تصویربرداری قلبی (مانند CT یا MRI قلب): برای مشاهده ی ساختار و عملکرد عضله ی قلب.
• آزمایش خون: جهت بررسی سطح الکترولیت ها، عملکرد کلیه، تیروئید و سایر عوامل مؤثر.
• آنژیوگرافی کرونر: برای تشخیص گرفتگی در عروق کرونری که می تواند عامل تاکی کاردی بطنی باشد.

انواع تاکی کاردی بطنی

پزشکان معمولا تاکی کاردی بطنی را بر اساس مدت زمان و الگوی الکتریکی آن طبقه بندی می کنند:

• پایدار (Sustained): اگر بیش از 30 ثانیه ادامه پیدا کند.
• ناپایدار (Non-sustained): اگر کمتر از 30 ثانیه طول بکشد.
• تک شکل (Monomorphic VT): زمانی که شکل موج های نوار قلب مشابه اند؛ یعنی منشاء آریتمی از یک نقطه خاص در بطن هاست.
• چندشکل (Polymorphic VT): وقتی شکل موج ها متفاوت هستند؛ یعنی آریتمی از نقاط مختلفی در بطن ها آغاز می شود.

شناخت نوع آریتمی برای انتخاب درمان مناسب اهمیت زیادی دارد.

مدیریت و درمان تاکی کاردی بطنی

درمان تاکی کاردی بطنی چگونه انجام می شود؟

درمان زمانی ضروری است که تاکی کاردی بطنی بیش از 30 ثانیه طول بکشد یا بیمار علائم واضحی مانند تنگی نفس، درد قفسه سینه یا غش داشته باشد. حتی اگر حملات کوتاه ولی مکرر باشند، پزشک ممکن است درمان را آغاز کند تا از عوارض احتمالی جلوگیری شود.

هدف از درمان، کنترل ریتم غیرطبیعی و رفع علت زمینه ای بیماری است. در بسیاری از بیماران، درمان بیماری های زمینه ای مانند بیماری عروق کرونر، سکته قلبی یا عدم تعادل الکترولیت ها می تواند باعث بهبود ریتم قلب یا پیشگیری از تکرار حملات شود.

درمان های غیر اورژانسی تاکی کاردی بطنی

روش های درمانی بسته به وضعیت بیمار متفاوت هستند و ممکن است شامل موارد زیر باشند:

1. دارودرمانی

داروهایی مانند بتابلاکرها برای کاهش ضربان قلب و جلوگیری از بروز حملات تاکی کاردی بطنی تجویز می شوند.
داروهای دیگر مانند مسدودکننده های کانال پتاسیم (مثل آمیودارون) نیز ممکن است برای حفظ ریتم طبیعی قلب مورد استفاده قرار گیرند.
البته برخی از این داروها عوارض جانبی قابل توجهی دارند که پزشک پیش از مصرف به بیمار توضیح می دهد.

2. دفیبریلاتور قابل کاشت (ICD)

ICD یک وسیله ی پیشرفته است که در بدن کاشته می شود و ریتم قلب را به طور مداوم پایش می کند.
اگر در زمان بروز حمله ی تاکی کاردی بطنی، ریتم خطرناک شناسایی شود، دستگاه با ارسال شوک الکتریکی کوتاه، ریتم قلب را به حالت طبیعی بازمی گرداند.
این وسیله نه تنها می تواند حملات را متوقف کند، بلکه از وقوع مجدد آن ها نیز جلوگیری می کند.

3. ابلیشن قلبی (Cardiac Ablation)

در این روش، پزشک با استفاده از یک کاتتر (لوله ی باریک) و هدایت دقیق تصویربرداری، ناحیه ای از بافت قلب را که باعث ایجاد سیگنال های غیرطبیعی می شود، با حرارت یا سرمای کنترل شده از بین می برد.
این روش در بسیاری از بیماران منجر به درمان قطعی تاکی کاردی بطنی می شود.

درمان های اورژانسی

در شرایط بحرانی که بیمار دچار افت شدید فشار خون، بی هوشی یا ایست قلبی می شود، اقدامات فوری لازم است، از جمله:

• احیای قلبی ریوی (CPR)
• کاردیوورژن الکتریکی (Cardioversion): ارسال شوک کنترل شده به قلب برای بازگرداندن ریتم طبیعی
• تزریق داروهای وریدی مانند آمیودارون یا پروکاینامید

این اقدامات باید بلافاصله و توسط تیم پزشکی انجام شوند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

افرادی که تاکی کاردی بطنی دارند باید به طور منظم در ویزیت های پیگیری شرکت کنند تا اثربخشی درمان بررسی شود و در صورت نیاز، تنظیمات دارویی یا دستگاه انجام گیرد.

اگر ICD دارید، معمولا یک هفته پس از کاشت باید ویزیت شوید و سپس هر سه ماه یک بار برای بررسی عملکرد دستگاه مراجعه کنید. هر بار که دستگاه شوک می دهد نیز باید فورا به پزشک اطلاع دهید.

در صورت بروز علائم زیر فورا با اورژانس تماس بگیرید:

• درد قفسه سینه که بیش از چند دقیقه طول می کشد
• تنگی نفس یا احساس خفگی
• بی هوشی یا غش ناگهانی

پرسش هایی که می توانید از پزشک بپرسید

• هر چند وقت یک بار باید برای پیگیری مراجعه کنم؟
• آیا لازم است ICD برایم کاشته شود؟
• آیا به عمل ابلیشن نیاز دارم؟

پرسیدن این سؤالات به شما کمک می کند با اطمینان بیشتری درمان خود را دنبال کنید.

پیش آگهی و آینده بیماران مبتلا به تاکی کاردی بطنی

چشم انداز یا پیش آگهی تاکی کاردی بطنی بستگی به شدت بیماری و وجود سایر مشکلات قلبی دارد.
اگر عملکرد بطن چپ (ناحیه ی پمپاژ اصلی قلب) ضعیف باشد، به ویژه در اثر بیماری عروق کرونر، خطر مرگ در دو سال آینده ممکن است تا یک سوم بیماران درمان نشده را دربر گیرد. در چنین شرایطی، استفاده از دستگاه ICD می تواند شانس بقا را به طور قابل توجهی افزایش دهد.

در برخی بیماران، تاکی کاردی بطنی ممکن است خودبه خود و موقتی باشد. مثلا در کسانی که این آریتمی به دلیل اختلال الکترولیتی ساده ایجاد شده و مشکل دیگری ندارند، معمولا طول عمر طبیعی حفظ می شود.

برای بعضی بیماران، روش ابلیشن با امواج رادیوفرکانسی می تواند درمان قطعی باشد و پس از آن دیگر نیازی به درمان اضافی نیست.
اگرچه ICD درمان قطعی محسوب نمی شود، اما به طور مؤثری از ریتم های خطرناک جلوگیری کرده و جان بیمار را حفظ می کند.

سخنی از نی نی تینی

ضربان های غیرطبیعی قلب ممکن است باعث نگرانی شوند، اما آگاهی از وضعیت بدن و دقت به علائم می تواند نجات بخش باشد. در صورت مشاهده ی هرگونه تپش غیرعادی، تأخیر نکنید و سریع به پزشک مراجعه کنید.

تداوم مصرف داروهای تجویزشده، حضور در ویزیت های منظم، و رعایت رژیم غذایی سالم برای قلب از جمله گام های مهم در مدیریت تاکی کاردی بطنی هستند.
ورزش سبک، مصرف میوه و سبزی تازه، و کنترل استرس نیز نقش بسزایی در حفظ سلامت قلب دارند.