تاثیر استرس بر ناباروری

استرس بخشی طبیعی از زندگی است، اما آیا می تواند بر باروری تأثیر بگذارد؟ اگر قصد باردار شدن دارید، و فردی استرسی هستید احتمالا نگران تاثیر این استرس بر میزان باروری هستید.خوشبختانه راهکارهای زیادی برای رفع استرس وجود دارد. در این مقاله، به بررسی ارتباط بین تاثیر استرس بر ناباروری می پردازیم و نکاتی برای کاهش اثرات آن ارائه می کنیم.

رابطه بین تاثیر استرس و ناباروری

تاثیر استرس بر ناباروری از طریق روش های مختلفی امکان پذیر است. بسته به شدت استرس، مدت زمان آن (مزمن یا موقتی) و نحوه واکنش بدن، اثرات آن متفاوت خواهد بود.

دکتر ساشا هاکمن، متخصص زنان و غدد تولیدمثل، می گوید:

“به طور کلی، استرس شدید فیزیکی و عاطفی می تواند تأثیر قابل توجهی بر باروری داشته باشد.”

برخی از نمونه های استرس شدید که ممکن است باعث اختلال در باروری شوند، شامل:

• از دست دادن یکی از عزیزان
• سوء تغذیه (مانند بی اشتهایی عصبی یا ورزش شدید بدون دریافت کالری کافی)

چگونه استرس می تواند بر باروری تأثیر بگذارد؟

دانشمندان همچنان در حال بررسی تاثیر استرس بر ناباروری هستند، اما برخی از مکانیسم های احتمالی عبارت اند از:

• تأثیر بر هورمون های تولیدمثل: بدن در هنگام استرس، هورمونی به نام کورتیزول و آنزیم آلفا-آمیلاز تولید می کند که می توانند در ترشح هورمون های تخمدانی و تنظیم چرخه قاعدگی اختلال ایجاد کنند.
• کاهش کیفیت تخمک: برخی از متخصصان معتقدند که افزایش سطح کورتیزول ممکن است باعث کاهش کیفیت تخمک شود، زیرا این هورمون تولید استروژن را مهار می کند.
• اختلال در لانه گزینی: هورمون CRH (هورمون آزادکننده کورتیکوتروپین) که در بافت های تولیدمثلی مانند رحم، جفت و تخمدان وجود دارد، ممکن است بر لانه گزینی جنین تأثیر منفی بگذارد.
• کاهش جریان خون به اندام های تولیدمثلی: استرس موجب ترشح موادی مانند اپی نفرین و دوپامین می شود که می توانند جریان خون به رحم و تخمدان ها را کاهش دهند. این مساله برای لانه گزینی و رشد اولیه جنین اهمیت زیادی دارد.

تأثیر غیرمستقیم استرس بر باروری شامل موارد زیر است:

• کاهش میل جنسی (کمتر شدن رابطه زناشویی در زمان تخمک گذاری)
• اختلال در خواب (که می تواند تعادل هورمونی را به هم بزند)
• روی آوردن به عادات ناسالم مانند مصرف الکل و سیگار، که هر دو بر باروری اثر منفی دارند

شواهد علمی درباره تاثیر استرس بر ناباروری

مطالعات زیادی ارتباط بین تاثیر استرس و ناباروری را بررسی کرده اند. در ادامه، نتایج برخی تحقیقات قابل توجه را مرور می کنیم:

مطالعه ای در مجله Human Reproduction نشان داد که زنانی که سطح بالایی از آنزیم آلفا-آمیلاز (نشانگر استرس) در بزاق خود داشتند، ۲۹٪ کاهش باروری داشتند و احتمال ناباروری در آن ها دو برابر بود.

پژوهشی در American Journal of Epidemiology نشان داد که زنانی که استرس بیشتری را گزارش کردند، شانس بارداری پایین تری داشتند. این تحقیق روی بیش از ۴۵۰۰ زوج انجام شد که سابقه ناباروری نداشتند و تحت درمان های باروری نبودند.

تحقیقی در مجله Epidemiology نشان داد که زنان با استرس بالا، بیشتر دچار بی تخمک گذاری می شوند و میزان باروری آن ها کاهش می یابد.

مطالعه ای در American Journal of Reproductive Immunology بر روی ۴۵ زوجی که تحت درمان IVF بودند، نشان داد که زنانی که سطح بالاتری از مولکول های استرس در خون خود داشتند، احتمال بارداری کمتری داشتند.

تحلیلی از ۲۲ مطالعه روی بیش از ۴۰۰۰ زن در مجله BMC Research Notes نشان داد که زنانی که قبل از درمان های کمک باروری استرس و افسردگی کمتری داشتند، احتمال بارداری بیشتری داشتند.

آیا همیشه استرس بر باروری تأثیر می گذارد؟

برخی مطالعات، به ویژه تحقیقاتی که روی زنان سالم و بدون سابقه ناباروری انجام شده اند، به طور مستقیم تاثیر استرس بر ناباروری را تایید نکردند. برای مثال:

•  مطالعه ای روی ۴۸۵ زن تحت درمان IVF نشان داد که سطح کورتیزول و استرس ادراک شده تأثیری بر موفقیت چرخه درمان نداشت.
•  پژوهشی روی ۱۴۳ زن سالم که قصد بارداری داشتند، نشان داد که تفاوتی در میزان بارداری بین زنان با استرس کم و زیاد وجود نداشت.
•  مطالعه ای روی ۷۲ زن دریافت کننده IVF نشان داد که سطح کورتیزول در بزاق، بر نرخ موفقیت انتقال جنین تأثیری نداشت.

آیا استرس می تواند تخمک گذاری را به تأخیر بیندازد؟

بله، استرس می تواند تخمک گذاری را به تأخیر بیندازد یا حتی باعث شود که اصلا تخمک گذاری اتفاق نیفتد. علت این موضوع تأثیر هورمون کورتیزول بر هیپوتالاموس است.

هیپوتالاموس، غده ای در مغز است که سیگنال هایی را به غده هیپوفیز ارسال می کند تا استروژن ترشح شده و تخمدان ها برای تخمک گذاری تحریک شوند. وقتی استرس زیاد باشد، این فرآیند دچار اختلال شده و در نتیجه، تخمک گذاری دیرتر از معمول اتفاق می افتد یا به کلی متوقف می شود.

اگر تخمک گذاری به تأخیر بیفتد، آیا شانس بارداری کاهش می یابد؟

در صورتی که در زمان مناسب نزدیکی داشته باشید، این تأخیر تأثیری بر احتمال بارداری نخواهد داشت. اما اگر استرس باعث شود که اصلا تخمک گذاری نداشته باشید، باردار شدن ممکن نخواهد بود. پس به این نتیجه می رسیم که رابطه غیرمستقیمی بین تاثیر استرس بر ناباروری وجود دارد.

کاهش تاثیر استرس بر ناباروری و افزایش احتمال باروری

آیا مدیریت استرس می تواند به بارداری کمک کند؟

پاسخ قطعی وجود ندارد، اما بسیاری از مطالعات نشان می دهند که مدیریت استرس می تواند به بهبود سلامت عمومی و حتی افزایش احتمال بارداری کمک کند.

آیا کاهش استرس به بهبود باروری کمک می کند؟

هیچ شواهد قطعی نشان نمی دهد که کاهش استرس مستقیما باعث افزایش باروری می شود، اما بسیاری از مطالعات از ارتباط مثبت بین این دو حمایت می کنند.

چرا مدیریت استرس اهمیت دارد؟

استرس مزمن ممکن است بر تولید هورمون های تولیدمثلی تأثیر گذاشته و چرخه قاعدگی را نامنظم کند. در نتیجه، کاهش استرس می تواند شرایط بدن را برای بارداری مساعدتر کند.

آیا همه ی استرس ها بد هستند؟

خیر! همه ی استرس ها مضر نیستند. مقداری استرس طبیعی و حتی مفید است، اما استرس طولانی مدت و کنترل نشده می تواند بر تخمک گذاری، لانه گزینی و حتی موفقیت درمان های ناباروری تأثیر منفی بگذارد.

چگونه تاثیر استرس بر ناباروری را مدیریت کنیم؟

دکتر ساشا هاکمن، متخصص زنان و ناباروری، توصیه می کند که مدیریت استرس به طور کلی ایده خوبی برای سلامت کلی بدن است، حتی اگر تأثیر مستقیم آن بر باروری مشخص نباشد.

1- شناسایی و کنترل عوامل استرس زا

ابتدا ببینید چه چیزهایی باعث افزایش استرس شما می شوند. آیا می توان این عوامل را کاهش داد یا از بین برد؟ برخی عوامل قابل کنترل هستند (مانند فشار کاری زیاد)، اما برخی دیگر (مانند از دست دادن عزیزان) خارج از کنترل شما هستند. در این شرایط، یادگیری روش های مقابله ای می تواند کمک کننده باشد.

2- خواب کافی و باکیفیت داشته باشید

مطالعات نشان می دهند که کیفیت پایین خواب می تواند بر باروری تأثیر منفی بگذارد.

راهکارها:

• هر روز راس ساعت مشخصی بخوابید و راس ساعت مشخصی بیدار شوید.
• از استفاده از گوشی و کامپیوتر قبل از خواب خودداری کنید.
• حداقل ۷ تا ۸ ساعت خواب شبانه داشته باشید.

3- رژیم غذایی سالم و متعادل داشته باشید

تغذیه نقش مهمی در باروری دارد. رژیم های سرشار از کربوهیدرات های تصفیه شده، چربی های ترانس و قندهای افزوده می توانند اثر منفی بر باروری داشته باشند. غذاهای غنی از پروتئین های گیاهی، امگا-۳، فیبر و ویتامین ها می توانند تأثیر مثبتی بر باروری داشته باشند.

4- به طور متعادل ورزش کنید

ورزش منظم برای سلامت عمومی بدن مفید است و می تواند به کاهش استرس کمک کند. اما ورزش بیش از حد ممکن است به ویژه در زنان باعث اختلال در تخمک گذاری شود. اگر فعالیت بدنی زیادی دارید، حتما مصرف کالری خود را متناسب با نیازهای بدنتان تنظیم کنید.

5- وزن خود را در محدوده سالم نگه دارید

اضافه وزن، چاقی و کمبود وزن همگی می توانند بر تخمک گذاری و باروری تأثیر منفی بگذارند. چاقی ممکن است تخمک گذاری را مختل کند و حتی باعث کاهش موفقیت درمان های باروری شود. کمبود وزن می تواند باعث کاهش تولید استروژن و نامنظم شدن چرخه قاعدگی شود.

6- روش های زیر را برای کاهش استرس را امتحان کنید

•  یوگا: برخی مطالعات نشان می دهند که یوگا می تواند به کاهش اضطراب در زنان مبتلا به ناباروری کمک کند و حتی بر موفقیت IVF تأثیر مثبت بگذارد.
• مدیتیشن و تمرکز ذهنی: برنامه های کاهش استرس مبتنی بر ذهن-بدن ممکن است به افزایش نرخ بارداری کمک کنند.
• درمان شناختی-رفتاری (CBT): روشی علمی که به تغییر الگوهای فکری منفی و افزایش توانایی مقابله با استرس کمک می کند.

7- در صورت نیاز از مشاور کمک بگیرید

اگر احساس می کنید که استرس شما شدید و مداوم است، مراجعه به مشاور یا روانشناس می تواند مفید باشد.

سخنی از نی نی تینی

اگرچه شواهد قطعی درباره رابطه مستقیم تاثیر استرس بر ناباروری وجود ندارد، اما تحقیقات نشان می دهند که مدیریت استرس می تواند سلامت عمومی و شرایط باروری را بهبود بخشد. خواب کافی، تغذیه مناسب، ورزش متعادل و استفاده از تکنیک های کاهش استرس می توانند به شما کمک کنند تا در مسیر بارداری آرامش بیشتری داشته باشید.